Theo Nhân dân địa phương, các lương dân nơi đây có điều gì khó khăn đến chùa cầu thường rất linh ứng, do đó chùa mới có tên là “Phúc Nhuệ” ý nói Phật luôn ban phước lành cho dân như nước dòng Nhuệ Giang… Chùa Dồi tọa lạc trên gò đất cao quanh năm rợp bóng cây, mặt tiền có dòng sông Nhuệ chảy qua. Hai bên tả, hữu và phía sau là các hồ sen vào hạ như đang ôm ấp dâng kính lên đức Phật từ bi hỷ xả. Xa xa là những xóm của thôn Cựu. Tất cả tạo nên một quần thể di tích kiến trúc nghệ thuật độc đáo nhà ở, nhà thờ họ, đường thôn lát gạch chỉ cổ có giá trị hàng trăm năm. Bao quanh có nhiều gò đống đất nổi lô nhô như đàn cá chép lượn lờ vây quanh. Theo thuật phong thủy, thôn Cựu có thế đất “Quần ngư vọng nguyệt”.
Cổng Tam quan bề thế của chùa Dồi, thôn Cựu, Vân Từ, Hà Nội. |
Tương truyền, xưa có 5 vị thần giúp vua Hùng Vương đi đánh giặc trở về, khi bay qua cánh đồng thôn Cựu, các ngài thấy thế đất cùng cảnh trí ở đây đẹp quá, liền dừng lại và hạ xuống, các ngài hóa tại đây. Khi các thôn, ấp quanh vùng họp nhau để bàn việc quyên góp kinh phí xây dựng chùa, thì đã thấy mọc lên một ngôi chùa khá khang trang rồi… Vì thế, người làng Cựu gọi Phúc Duệ Tự là chùa đã Rồi hoặc chùa Dồi. Theo Sư trụ trì chùa Dồi Thích Đàm Trâm: Chùa được xây dựng khoảng trên 500 năm nay. Cổng chùa được xây theo dạng Tam quan như đình gồm: Cổng chính, tả môn và hữu môn. Cổng chùa to cao được xây 2 tầng, 8 mái lợp ngói ống, hai cột trụ cao có hình rồng uốn lượn. Chùa được xây dựng theo kiến trúc hình chữ Đinh. Trước tiền đường sau hậu cung. Chùa là một quần thể gồm: Nhà tiền đường, thượng điện, nhà mẫu, nhà vong, nhà tổ đường, phía sau là nhà tổ ni và một dãy nhà khác. Tiền đường là khu nhà có quy mô lớn nhất gồm 5 gian xây tường bao quanh, bờ nóc và bờ hồi đắp thẳng. Lên 3 bậc thềm đá là vào bên trong tiền đường với 3 bộ cửa bức bàn đồ sộ. Ngôi chùa có kiến trúc gỗ độc đáo được trang trí hoa văn tinh tế hình hoa sen, hoa cúc, nậm rượu… Phía hiên tiền đường còn treo một chiếc chuông bị bom mỹ bắn trúng, thủng 1 lỗ.
Tiếp sau tiền đường là thượng điện. Đây là công trình đẹp nhất và cổ kính nhất của chùa. Nền thượng điện cao khoảng 80cm so với mặt nền sân, có tượng cổ từ thời thành lập chùa tới giờ. Đó là những pho tượng gỗ với điêu khắc tinh xảo. Theo các nhà nghiên cứa, đây là một công trình kiến trúc văn hóa vật thể độc đáo, một trong những ngôi chùa thuộc thôn lớn nhất Thủ đô Hà Nội nói riêng, cả nước nói chung. Đồng thời, thể hiện đậm nét những hoa văn cổ kính, vừa khẳng định văn hóa tín ngưỡng đặc sắc của người dân làng Cựu.
