Mùa Đông và chiến lược mới của Nga cho Ukraine

Tháng trước, cái gọi là “Liên minh các nước sẵn sàng” - một nhóm các đồng minh của Ukraine do Pháp và Vương quốc Anh dẫn đầu, đã đồng ý huy động nguồn lực đáng kể để giúp Kiev duy trì nguồn cung điện và hệ thống sưởi trung tâm tại các đô thị lớn. Nỗ lực này dường như đã mang lại một số kết quả nhưng chưa đủ cho mùa đông sắp tới. 

Lực lượng Nga vẫn không ngừng tấn công vào cơ sở hạ tầng trọng yếu, với mục tiêu làm tê liệt mạng lưới điện và nguồn cung khí đốt ngay khi thời tiết trở nên khắc nghiệt.

Chiến lược mới của ông Putin

Theo giới quan sát, Tổng thống Nga Vladimir Putin dường như chuyển hướng chiến tranh sang lĩnh vực năng lượng và hậu cần của Ukraine. Thoạt nhìn, chiến lược này dường như lặp lại kịch bản những mùa đông trước, nhưng thực tế đã có sự thay đổi.

Trong hai năm 2022 và 2023, Nga từng tìm cách “đóng băng” Ukraine nhưng nỗ lực đó thất bại. Khi chiến dịch quân sự đặc biệt được Tổng thống Putin khởi xướng vào tháng 2 năm 2022, hàng triệu người Ukraine đã tràn về phía tây bằng tàu hỏa, ô tô và thậm chí đi bộ, tạo nên làn sóng tị nạn lớn nhất kể từ Thế chiến II. Nếu hệ thống năng lượng của Ukraine sụp đổ, làn sóng ấy có thể quay trở lại với sức tàn phá khủng khiếp hơn. Đây chính là dự định của Điện Kremlin - biến mùa đông thành một thứ vũ khí.

Bất chấp tinh thần đoàn kết mạnh mẽ của phương Tây dành cho Ukraine, một làn sóng tị nạn mới sẽ là thử thách nghiêm trọng. Trong bối cảnh ngân sách viện trợ đang bị căng thẳng, châu Âu không chỉ phải đối mặt với gánh nặng kinh tế mà còn với một phép thử về đạo đức - lựa chọn giữa việc đóng cửa biên giới với những người dân tuyệt vọng chạy trốn giá rét, hoặc chấp nhận làn sóng phản ứng dữ dội trong nước.

Hiện nay, khoảng 5 triệu người tị nạn Ukraine vẫn đang sinh sống ở châu Âu. Đức và Ba Lan là hai quốc gia tiếp nhận nhiều nhất, lần lượt với 1,2 triệu và 900.000 người. Cả hai nước đều từng thể hiện sự chào đón nồng nhiệt, nhưng dấu hiệu “mệt mỏi chiến tranh” đang dần xuất hiện, và dư luận bắt đầu thay đổi.

Sau khi Kiev nới lỏng quy định xuất cảnh đối với nam giới vào đầu năm nay, gần 100.000 đàn ông Ukraine đã vượt biên sang Ba Lan, nhiều người tiếp tục đi sang Đức. 

Một cuộc thăm dò vào tháng 10 cho thấy 62% người Đức ủng hộ việc hồi hương người Ukraine trong độ tuổi nhập ngũ, và 66% không muốn họ tiếp tục được hưởng trợ cấp. Việc duy trì hỗ trợ xã hội cho người tị nạn Ukraine đã khiến Berlin phải chi tới 6 tỷ euro (tương đương 6,9 tỷ USD) vào năm ngoái, trong khi chính phủ bảo thủ mới của Đức liên tục đề cập đến việc thắt chặt ngân sách.

Tại Ba Lan, dư luận cũng phản ứng mạnh với làn sóng nam giới Ukraine tràn sang. Một khảo sát cuối năm 2024 cho thấy chỉ 25% người dân có cái nhìn tích cực về người tị nạn Ukraine, 30% có cái nhìn tiêu cực và 41% giữ thái độ trung lập. Có tới 51% cho rằng chính phủ đang hỗ trợ người tị nạn quá mức.

Tháng 6 vừa qua, Ủy ban châu Âu đã gia hạn quy chế bảo vệ tạm thời cho người Ukraine đến tháng 3 năm 2027. Tuy nhiên, nỗi lo về một làn sóng tị nạn mới vẫn bao trùm khắp khối EU. Trong hai năm qua, các nước EU đã siết chặt chính sách nhập cư nói chung: Đức tái áp dụng kiểm soát biên giới với các nước Schengen láng giềng đến năm 2026, trong khi Ba Lan ngừng tiếp nhận đơn xin tị nạn tại biên giới với Belarus.

Nga hiểu rõ hiệu quả của chiến lược “đẩy người tuyệt vọng tới biên giới EU”. Mùa Đông năm nay, nếu ngành năng lượng Ukraine sụp đổ, hàng trăm nghìn người có thể đổ về phía tây, hướng Ba Lan, hoặc xuôi nam tới Romania và Hungary. 

Liệu châu Âu có sẵn sàng?

Tháng trước, Ngoại trưởng Ba Lan Radoslaw Sikorski tuyên bố nước này sẽ hỗ trợ Ukraine thông qua  cung cấp máy phát điện và nguồn điện bổ sung. Nhưng làm sao những máy phát điện đó có thể sưởi ấm cho hơn 30 triệu người dân Ukraine đang ở lại quê hương trong mùa Đông băng giá?

Hiểu rõ điều này, Nga vẫn tiếp tục tấn công vào các nhà máy điện, kho chứa khí đốt và các nút giao đường sắt, không chỉ để phá hủy hạ tầng, mà còn để buộc dân thường phải di tản về phía tây. Mùa Đông năm nay, Ukraine có thể sẽ phải đối mặt với giới hạn của tinh thần đoàn kết từ những đồng minh “sẵn sàng” của mình.