Mức thu phí xe vào nội đô: Hướng đến phương tiện giao thông thân thiện

Tư vấn đề xuất mức phí thu với phương tiện vào nội đô để giảm ùn tắc giao thông cao nhất là 60.000 đồng/lượt.

Hiện nay, phương tiện tham gia giao thông trên địa bàn Hà Nội đã tăng lên 6,4 triệu phương tiện, trong đó ô tô là 0,6 triệu xe, xe máy là 5,6 triệu xe. Theo Đề án quản lý xe cá nhân, đến năm 2030, Thủ đô sẽ dừng hoạt động xe máy tại các quận nội thành, nhưng do số lượng ô tô hiện nay đang tăng cao hơn cả xe máy, mỗi năm thêm 10,2%, nên việc đưa ra phương án thu phí vào nội đô để giảm lượng ô tô trong khu vực trung tâm là rất cần thiết.

Trong Đề án này chỉ xác định một mức phí tối thiểu với mục tiêu phi lợi nhuận chỉ đủ bù đắp một phần chi phí đầu tư và chi phí vận hành, bảo trì hệ thống thu phí; mức phí cao vừa đủ để tác động đến hành vi tham gia giao thông và đem lại hiệu quả giảm ùn tắc hợp lý. Mức phí này được sử dụng để đánh giá hiệu quả của việc thu phí.

Theo đó, mức phí đề xuất cho xe ô tô con (là đối tượng chính của đề án thu phí) phải đảm bảo các nguyên tắc sau:

Mức phí phải cao hơn mức sẵn sàng chi trả của người dân để có tác dụng điều tiết hành vi sử dụng phương tiện ô tô trong đi lại hàng ngày.

Mức phí phải đủ cao khiến cho người sử dụng xe ô tô cá nhân phải cân nhắc trước khi lựa chọn phương tiện cho chuyến đi đến các khu vực có khả năng gây ùn tắc, đảm bảo mục tiêu giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường đề ra.

Kết quả khảo sát, mức sẵn sàng chi trả của lái xe và người dân đi lại bằng xe ô tô con là 22.500 đ/lượt. Các kết quả về giảm lưu lượng giao thông và tổng tiền phí thu được dự báo lần lượt theo các mức phí từ thấp đến cao trong khoảng 25.000 đồng - 60.000 đồng/lượt nhằm xác định mức phí hợp lý.

Theo đơn vị tư vấn, dự kiến giờ cao điểm mức thu phí vào nội đô sẽ là 50.000 đồng/lượt đối với ô tô cá nhân dưới 9 chỗ và 30.000 đồng/lượt đối với ô tô khách từ 9 chỗ trở lên và xe tải các loại. Việc thu phí sẽ giúp lưu lượng giao thông trên các trục đường chính giảm từ 8 - 30%, trung bình khoảng 12 - 18%.

Việc thu phí này, sẽ xác định xe ô tô con cá nhân là đối tượng chính chịu phí nhằm hạn chế số lượng phương tiện, thay đổi hành vi lựa chọn phương tiện đi lại để hạn chế ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường trong khu vực thu phí.

Đối với phương án thu phí, cần ưu tiên xe taxi theo quan điểm ưu tiên do taxi là phương thức vận tải bán công cộng, xe tải được quản lý theo Quyết định số 24/2020/QĐ-UBND ngày 2/10/2020 của UBND TP sẽ không chịu phí hoặc với mức phí thấp.

Đối với xe ô tô khách thương mại dù có tác dụng vận chuyển tập trung nhiều người dân cùng lúc, nhưng vẫn sẽ bị áp dụng thu phí, dù cách thu khác nhau theo hướng thấp hơn so với xe con cá nhân. Ngoài ra, xe ô tô của người dân, cơ quan, tổ chức trong khu vực thu phí có chính sách miễn giảm.

Các phương tiện được hưởng chính sách ưu đãi, giảm phí sẽ bao gồm xe ô tô kinh doanh vận tải (xe hợp đồng, xe du lịch, taxi, xe tuyến cố định, xe tải các loại, xe ô tô dưới 9 chỗ của người dân trong khu vực; xe ô tô của cơ quan công sở trong khu vực (sẽ được miễn phí một số lượt nhất định, ngoài số đó sẽ phải trả phí bình thường). Đối tượng miễn phí gồm xe ưu tiên theo quy định hiện hành (xe cảnh sát, xe cứu thương, xe cứu hỏa, xe quân đội,...); xe công vụ; xe buýt công cộng.

Mặc dù được miễn phí nhưng các loại xe này vẫn phải đăng ký trong hệ thống, được lắp thiết bị trên xe và cài đặt chế độ miễn thu phí để đảm bảo phân biệt với các loại xe ô tô cùng chủng loại những vẫn phải chịu phí.

Mục tiêu chính yếu của việc thu phí là giải quyết vấn đề ùn tắc giao thông và cũng là lý do để mức phí thay đổi theo thời gian trong ngày (tăng trong giờ cao điểm). Tuy chưa có phân tích cho việc thu phí vào ngày nghỉ, ngày lễ, qua theo dõi thực tế, đề xuất không thu phí vào các ngày nghỉ cuối tuần và ngày lễ, vì trong các ngày nghỉ và ngày lễ, mức độ ùn tắc giao thông thấp hơn vào các ngày làm việc, tạo thêm sự đồng thuận của nhân dân trong việc triển khai đề án.

Để tiến hành thu phí giảm ùn tắc giao thông, tư vấn đề xuất xây dựng các cổng thu phí dựa trên khảo sát suất đầu tư cổng thu phí trong Báo cáo đề xuất dự án “Thu phí xe ô tô lưu thông vào trung tâm thành phố để hạn chế ùn tắc giao thông tại thành phố Hồ Chí Minh” do Công ty Cổ phần công nghệ Tiên Phong (ITD) lập năm 2017, và được so sánh với suất đầu tư cống thu phí không dừng của Công ty ELCOM.

Cụ thể, tổng mức dự kiến đầu tư cho 87 trạm thu phí đặc tại 68 vị trí khoảng 2.646 tỷ đồng, gồm chi phí đầu tư ban đầu và chi phí thay thế các thiết bị hết khấu hao, chưa tính chi phí vận hành khai thác.

Trong đó, giai đoạn đầu tư thí điểm 15 trạm tại 9 vị trí vào khoảng 456,276 tỷ đồng; giai đoạn 2 đầu tư xây dựng 59 trạm tại 46 vị trí vào khoảng 1.794 tỷ đồng và giai đoạn 3- hoàn chỉnh đầu tư xây dựng 13 trạm tại 13 vị trí kinh phí khoảng 395,439 tỷ đồng.

Đề án tạm thời xác định tổng tiền phí xe vào nội đô để giảm ùn tắc thu hàng năm trên cơ sở mức phí dự kiến là 50.000 đồng/lượt đối với xe ô tô cá nhân dưới 9 chỗ và 30.000đồng/lượt đổi với xe ô tô khách từ 9 chồ trở lên và xe tải các loại. Dự kiến với mức phí này, giai đoạn 1 thu được khoảng 769 tỷ đồng/năm, giai đoạn 2 đạt khoảng 1.175 tỷ đồng/năm, giai đoạn 3 đạt khoảng 1.326 tỷ đồng/năm.

Khi chính thức áp dụng thu phí phương tiện giảm ùn tắc thì theo tính toán, lưu lượng giao thông trên các trục chính giảm từ 8% - 30%, trung bình khoảng 12-18%.

Ngoài ra, thu phí xe ô tô vào nội đô sẽ thay đổi hành vi sử dụng phương tiện giao thông và văn hóa giao thông của người dân đô thị theo hướng chuyển đổi từ xe ô tô sang các phương tiện thân thiện hơn như vận tải hành khách công cộng, xe đạp; giảm được các chuyến đi không cần thiết bằng xe ô tô con vào khu vực trung tâm thành phố.

Đề án tính toán việc thu phí dự kiến sẽ giảm được khoảng 356.600 tấn CO2 / năm trên địa bàn TP Hà Nội. Hơn nữa, thu phí góp phần tiết kiệm chi phí xã hội do ùn tắc giao thông, giảm thời gian đi lại của người dân và tăng hiệu quả khai thác các phương thức vận tải khách công cộng.

Việc thay đổi hành vi tham gia giao thông theo hướng tích cực, giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường sẽ tạo tiền đề cho việc xây dựng hình ảnh Thủ đô văn minh, hiện đại, phát triển đô thị bền vững.