Nâng tầm thủ công mỹ nghệ Hà Nội trên bản đồ xuất khẩu thế giới

Chưa phát huy hết tiềm năng

Thông tin từ Sở Công thương Hà Nội, hiện toàn TP Hà Nội có 1.350 làng nghề sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; Đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ... Các sản phẩm của làng nghề Hà Nội đã xuất khẩu tới các thị trường quốc tế như Nhật Bản, Mỹ, EU, Dubai... Mặc dù sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Hà Nội đã vươn ra thị trường thế giới nhưng theo các chuyên gia kinh tế, nghề thủ công mỹ nghệ của Hà Nội chưa phát huy hết tiềm năng, thế mạnh nên chưa có tính cạnh tranh nổi trội so với sản phẩm cùng loại của các nước trong khu vực châu Á như Trung Quốc, Ấn Độ, Philippines...

Nguyên nhân là do việc mẫu mã sản phẩm chậm đổi mới, một số sản phẩm thiết kế mới thiếu tính sáng tạo, làm theo các khuôn mẫu có sẵn trên thị trường hoặc làm theo mẫu do khách hàng đặt. Thực tế, nhiều nghệ nhân đã sáng tác nhiều mẫu hàng thủ công mỹ nghệ mang tính mỹ thuật cao nhưng thiếu tính thương mại, chưa phù hợp với thị hiếu khách hàng hoặc khó sản xuất được các đơn hàng lớn, còn có sản phẩm đơn giản giá trị thấp…

Thông tin từ Hiệp hội Xuất khẩu hàng hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam, hiện có đến 90% sản phẩm thủ công mỹ nghệ của Việt Nam nói chung, Hà Nội nói riêng sản xuất theo thiết kế và sử dụng nhãn mác của khách hàng nước ngoài đặt làng nghề sản xuất. Phó Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) Lê Hoàng Tài cho biết, có tình trạng này là do giá trị gia tăng hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam không nhiều nên các làng nghề chấp nhận xuất khẩu sản phẩm dưới một cái tên khác, hoặc sản xuất theo đơn đặt hàng. Bên cạnh đó các cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ không đầu tư vào việc thiết kế mẫu mã sản phẩm mà chủ yếu cơ sở này có thể lấy mẫu mã của cơ sở khác để sản xuất.

Ở khía cạnh liên quan, Chủ tịch Hiệp hội Thủ công mỹ nghệ và Làng nghề Hà Nội Hà Thị Vinh chia sẻ, phần lớn các nghệ nhân có tâm lý làng nghề có truyền thống lâu đời nên tự khắc sẽ có người biết đến thương hiệu nên chưa ý thức được tầm quan trọng của việc xây dựng phát triển thương hiệu. Điều này dẫn đến việc sản phẩm làng nghề không được bảo hộ thương hiệu, nên bị đối tác nước ngoài sao chép, sản xuất hàng loạt, rồi nhập về Việt Nam cạnh tranh với chính sản phẩm của làng nghề.

Nói về những bất cập trong việc xây dựng thương hiệu, cải tiến mẫu mã sản phẩm, Chi hội trưởng Chi hội Làng nghề - Làng cổ - Làng văn hóa Nguyễn Văn Sử ( Hiệp hội Du lịch Hà Nội) cho rằng, mặc dù hiện nay các nghệ nhân làng nghề rất nhiệt tình tham gia các cuộc thi thiết kế mẫu và thể hiện được khả năng sáng tạo cũng như tay nghề rất tốt. Tuy nhiên, có một nhược điểm, chưa bám sát thị trường mà chủ yếu thiết kế mẫu mã dựa trên thế mạnh và sở trường chứ chưa nghĩ tới việc sản phẩm này bán ở những thị trường nào và dự định bán với giá cả bao nhiêu.

Để hàng Việt chững chạc trên bản đồ xuất khẩu

Theo các chuyên gia kinh tế, để hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam không phải “núp bóng” thương hiệu ngoại để xuất khẩu, bên cạnh sự hỗ trợ của Nhà nước, đòi hỏi làng nghề phải chú trọng nâng cấp, cải tiến mẫu mã xây dựng thương hiệu riêng gắn với đẩy mạnh quảng bá thương hiệu.

Dưới góc độ chuyên gia phát triển làng nghề thủ công mỹ nghệ, Phó chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu thủ công mỹ nghệ Việt Nam Trần Quốc Mạnh nêu rõ, để xây dựng được thương hiệu cho sản phẩm, các làng nghề cần đầu tư vào việc nghiên cứu nhu cầu của từng thị trường cụ thể, từ đó phát triển các sản phẩm phù hợp nhu cầu. “Việc hình thành thương hiệu các đơn vị sản xuất thủ công mỹ nghệ sẽ góp phần vào việc xây dựng hình hành thương hiệu quốc gia. Nếu thương hiệu của thủ công mỹ nghệ mạnh đồng nghĩa là thương hiệu quốc gia của Việt Nam mạnh và ngược lạ.”-ông Mạnh nêu rõ.

Để thương hiệu làng nghề vươn xa trên thế giới, Chủ tịch Hiệp hội làng nghề Việt Nam Lưu Duy Dần kiến nghị, thời gian tới các địa phương cần hỗ trợ làng nghề đầu tư nghiên cứu nhu cầu của từng thị trường, từ đó phát triển các sản phẩm phù hợp tiêu chuẩn nước sở tại, đồng thời xây dựn thương hiệu cho sản phẩm. “ Thông qua việc chú trọng xây dựng thương hiệu, các sản phẩm làng nghề sẽ có cơ hội vươn xa hơn trên thị trường quốc tế, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc”-ông Dần phân tích.

Nhằm hỗ trợ các làng nghề thủ đô xây dựng thương hiệu, dưới góc độ cơ quan quản lý, Phó Giám đốc Sở Công thương Hà Nội Nguyễn Ánh Dương cho biết, thời gian qua TP Hà Nội đã liên tục tổ chức các cuộc thi thiết kế sáng tạo mẫu sản phẩm mới và công nhận sản phẩm thủ công mỹ nghệ tiêu biểu. Bên cạnh đó còn có các chương trình hỗ trợ làng nghề đầu tư máy móc tiên tiến, hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất từ đó giúp làng nghề nâng cao năng suất lao động, bảo vệ môi trường.

Nhằm hỗ trợ các làng nghề xây dựng thương hiệu, nâng cao chất lượng sản phẩm, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội Nguyễn Mạnh Quyền đã ban hành Kế hoạch số 368/KH-UBND về công tác khuyến công thành phố Hà Nội năm 2025.

Theo đó, thành phố phấn đấu năm 2025 đưa kim ngạch xuất khẩu nhóm hàng thủ công mỹ nghệ tăng trưởng 6-8%/năm; Tạo ra 650-800 mẫu thiết kế mới phục vụ thị trường trong và ngoài nước; Hỗ trợ 600-650 lượt doanh nghiệp tham gia các hội chợ trong nước và quốc tế; 10-15 cơ sở đầu tư thiết bị mới tiên tiến hiện đại vào sản xuất; 2.000-2.500 lãnh đạo, quản lý của cơ sở công nghiệp nông thôn được đào tạo nâng cao năng lực quản lý.

Để đạt mục tiêu này TP Hà Nội triển khai các giải pháp hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực có chất lượng cao; Xây dựng mô hình trình diễn kỹ thuật, chuyển giao công nghệ, thiết bị tiên tiến hiện đại vào sản xuất công nghiệp-tiểu thủ công nghiệp. Bên cạnh đó tổ chức các hoạt động hội chợ, triển lãm; Tham gia hội chợ quốc tế hàng thủ công mỹ nghệ, đồ gỗ và hàng quà tặng Việt Nam, mời nhà nhập khẩu nước ngoài đến tham quan giao dịch tại Việt Nam.

Nghệ nhân làm nón làng Chuông (xã Thanh Oai) Lê Văn Tuy cho biết, nhờ sự hỗ trợ của TP Hà Nội trong việc xây dựng thương hiệu cho sản phẩm thủ công mỹ nghệ nên được nhiều khách hàng trong nước và quốc tế biết đến, lượng tiêu thụ sản phẩm nón làng Chuông đã tăng cao hơn so với trước. “ Sản phẩm nón làng Chuông được vinh dự tham gia vào nhiều sự kiện lớn của đất nước như APEC, SEA Games...”-ông Tuy nêu ví dụ.

Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Võ Nguyên Phong cho biết, nhằm hỗ trợ làng nghề xây dựng, quảng bá thương hiệu thời gian tới, Sở Công Thương Hà Nội sẽ tăng cường kết nối làng nghề với thương vụ Việt Nam ở nước ngoài qua đó giúp làng nghề rút ngắn thời gian trao đổi, giới thiệu sản phẩm với đối tác quốc tế.