Nền tảng quản lý phát triển Thủ đô

Đây là yêu cầu bắt buộc để tổ chức phát triển Thủ đô theo mô hình chùm đô thị, đa cực, đa trung tâm, đồng thời hiện thực hóa định hướng sông Hồng là trục xanh và cảnh quan trung tâm của Hà Nội. Thông tin này được nêu trong tham luận Sở QH - KT Hà Nội gửi tới Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 – 2030.

Từ quy định pháp lý đến yêu cầu quản trị thực tiễn

Hai đồ án quy hoạch lớn của Thủ đô được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 12/2024 đã xác lập khung định hướng phát triển mới, phù hợp với chiến lược phát triển quốc gia và quy hoạch vùng đồng bằng sông Hồng. Các văn bản pháp lý mới, gồm Luật Thủ đô, Luật Quy hoạch đô thị và nông thôn không chỉ định hình mô hình phát triển mà còn đặt ra yêu cầu cụ thể về đổi mới phương thức quản lý quy hoạch. Trong bối cảnh đó, việc công khai và số hóa dữ liệu quy hoạch không còn là lựa chọn mà là nhiệm vụ bắt buộc. Hệ thống quản lý truyền thống dựa trên hồ sơ giấy và quy trình thủ công đã bộc lộ rõ hạn chế: thông tin không thống nhất, dữ liệu phân tán giữa các cơ quan, việc giải quyết thủ tục hành chính còn chậm, gây khó khăn cho nhà đầu tư và người dân trong tiếp cận thông tin.

PGS. TS Nguyễn Trúc Anh - Phó Chủ tịch Hội Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam cho biết, hiện nay, dữ liệu quy hoạch, đất đai, hạ tầng và xây dựng vẫn còn phân tán ở nhiều cấp, nhiều ngành, thiếu tính kết nối và đồng bộ. Bên cạnh đó là khoảng trống về việc số hóa dữ liệu trong một thời gian dài, đặc biệt là lĩnh vực đất đai (hiện nay toàn bộ các xã, phường ở Hà Nội, bản đồ số hóa địa chính chưa được cấp thẩm quyền phê duyệt. Đối với các xã còn đất nông nghiệp thì được quản lý bằng sổ mục kê và sơ đồ vẽ tay do các trưởng thôn, xóm giữ và truyền tay nhau). Các quy trình quản lý phần lớn vẫn dựa vào hồ sơ giấy, gây tốn kém thời gian, chi phí và hạn chế khả năng giám sát. Trong khi đó, tốc độ đô thị hóa nhanh, áp lực về dân số, hạ tầng giao thông, môi trường và nhu cầu nhà ở ngày càng gia tăng, đặt ra yêu cầu cấp thiết phải đổi mới phương thức quản lý thông qua nền tảng số.

Theo các chuyên gia, việc xây dựng cơ sở dữ liệu quy hoạch tập trung, thống nhất sẽ giúp các cơ quan quản lý, DN và người dân cùng sử dụng chung một nguồn thông tin chính xác, cập nhật, có giá trị pháp lý. Đây cũng là công cụ quan trọng để Hà Nội nâng cao năng lực quản trị, rút ngắn quy trình xử lý, giảm chi phí xã hội và tăng tính minh bạch trong điều hành.

Nền tảng của mô hình chùm đô thị và trục sông Hồng

Cấu trúc phát triển Thủ đô theo mô hình chùm đô thị, đa cực, đa trung tâm được phê duyệt tại Quyết định số 1668/QĐ-TTg ngày 27/12/2024. Theo đó, Hà Nội sẽ phát triển gồm vùng đô thị phía Nam sông Hồng và 4 vùng đô thị phía Đông, Tây, Nam, Bắc, được liên kết bằng hệ thống hạ tầng đồng bộ. Mục tiêu là giảm tải cho nội đô lịch sử, phân bổ hợp lý dân cư, hạ tầng và nguồn lực phát triển. Theo Sở QH - KT, để mô hình này hoạt động hiệu quả, dữ liệu quy hoạch phải trở thành nền tảng vận hành. Việc tập hợp, chuẩn hóa và liên thông dữ liệu giữa các ngành, từ giao thông, xây dựng đến đất đai, sẽ cho phép phân tích, dự báo và điều chỉnh chính sách theo thời gian thực. Khi thông tin được chia sẻ đồng bộ, quá trình lập và điều chỉnh quy hoạch sẽ có cơ sở khoa học hơn, tránh chồng chéo và xung đột chức năng giữa các khu vực.

Song song đó, việc đưa sông Hồng trở thành trục xanh và cảnh quan trung tâm cũng đòi hỏi quản lý dựa trên dữ liệu chính xác. Luật Thủ đô đã quy định rõ việc ưu tiên nguồn lực cho quy hoạch phân khu sông Hồng và sông Đuống, cho phép nghiên cứu tuyến đê mới và khai thác quỹ đất bãi sông hợp lý. Một hệ thống dữ liệu số đầy đủ về địa hình, dòng chảy, dân cư, hạ tầng và di sản ven sông sẽ là công cụ để lập quy hoạch tổng hợp, bảo đảm hài hòa giữa yếu tố sinh thái, văn hóa và phát triển kinh tế.

Công khai dữ liệu quy hoạch không chỉ phục vụ cơ quan quản lý mà còn giúp DN, nhà đầu tư tiếp cận thông tin chính xác, giảm thiểu rủi ro và chi phí không chính thức. Với người dân, đây là cơ sở để thực hiện quyền được biết, được giám sát và tham gia ý kiến vào quá trình phát triển không gian đô thị. Khi dữ liệu quy hoạch trở thành tài sản chung, niềm tin xã hội sẽ được củng cố, tạo nền tảng cho sự đồng thuận trong triển khai các dự án.

Triển khai đồng bộ bảo đảm hiệu quả và tính bền vững

Để hiện thực hóa chủ trương công khai và số hóa dữ liệu quy hoạch, theo Sở QH - KT Hà Nội cần triển khai đồng bộ cả về công nghệ, thể chế và nguồn nhân lực. Trước hết, việc xây dựng cơ sở dữ liệu quy hoạch – kiến trúc phải tuân thủ tiêu chuẩn kỹ thuật thống nhất, bảo đảm khả năng kết nối, chia sẻ và cập nhật liên tục. Dữ liệu quy hoạch cần được kiểm đếm, làm sạch và tích hợp trên nền tảng phần mềm hiện đại, có khả năng phân tích, lưu trữ và xử lý dữ liệu lớn. Trên cơ sở đó, TP cần ban hành quy chế quản lý và vận hành cơ sở dữ liệu, quy định rõ trách nhiệm của từng cơ quan, đơn vị trong cung cấp, cập nhật, thẩm định và khai thác dữ liệu. Mọi quy trình phải được thực hiện trên môi trường số, nhằm bảo đảm dữ liệu “sống”, có giá trị pháp lý và phản ánh đúng thực tiễn quản lý.

Cùng với hạ tầng kỹ thuật, yếu tố con người đóng vai trò quyết định. Đội ngũ cán bộ làm công tác quy hoạch, kiến trúc cần được đào tạo về kỹ năng vận hành hệ thống số, sử dụng phần mềm bản đồ GIS, phân tích dữ liệu không gian và tuân thủ quy trình quản lý mới. Việc bố trí nguồn lực đầu tư công trong giai đoạn 2026 - 2030 phải được tính toán hợp lý, tập trung vào các hạng mục trọng điểm, tránh dàn trải.

Một nội dung quan trọng khác là xây dựng Cổng thông tin quy hoạch – kiến trúc Thủ đô duy nhất, là kênh cung cấp thông tin chính thống cho xã hội. Cổng này cần có giao diện thân thiện, cho phép tra cứu dữ liệu quy hoạch theo địa chỉ, thửa đất hoặc trên bản đồ tương tác. Đồng thời, cần tích hợp dịch vụ công trực tuyến như cung cấp chứng chỉ quy hoạch, tiếp nhận và giải đáp thắc mắc, cũng như tổ chức lấy ý kiến cộng đồng đối với các đồ án mới trên môi trường số. Việc ứng dụng các công nghệ trực quan hóa như mô hình 3D, thực tế ảo, mô hình thông tin công trình (BIM) sẽ giúp người dân và DN dễ dàng hình dung, góp ý chính xác và hiệu quả hơn.