Nguy cơ thiếu điện hiện hữu và giải pháp căn cơ

Bộ Công Thương đã có báo cáo lên Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tình hình triển khai thực hiện Chương trình tiết kiệm điện.

Ngày 7/5/2020 Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Chỉ thị số 20/CT-TTg về việc tăng cường tiết kiệm điện giai đoạn 2020 - 2025 (Chương trình Tiết kiệm điện), Chương trình nhằm đạt các mục tiêu hàng năm tiết kiệm tối thiểu 2% tổng điện năng tiêu thụ toàn quốc.

Khó khăn và thách thức

Theo tính toán cập nhật, lũy kế cả năm 2022, điện năng sản xuất và nhập khẩu toàn hệ thống điện ước đạt 274,235 tỷ kWh, tăng 7,6% so với năm 2021, bằng 99,6% so với mức dự báo tại Quyết định số 3063/QĐ-BCT. Đánh giá tổng thể, Bộ Công Thương nhận định việc cung cấp điện năm 2022 đảm bảo đáp ứng nhu cầu sản xuất và sinh hoạt của Nhân dân.

Số liệu từ Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia cho thấy, trong tháng 6/2022, công suất tiêu thụ điện toàn quốc lần đầu tiên vượt 45.000MW và thiết lập mức đỉnh kỷ lục mới với con số là 45.528MW. Sản lượng điện ngày toàn hệ thống điện quốc gia lần đầu tiên vượt 900 triệu với con số cụ thể là 909 triệu kWh, vượt xa mức đỉnh năm 2021 là 880 triệu kWh. Ngày 4/7/2022 hệ thống điện miền Bắc xuất hiện hiện tượng dao động điện áp dẫn tới ảnh hưởng làm gián đoạn cung cấp điện của một số khách hàng ở phía Bắc

Báo cáo đã chỉ rõ, trong khi tốc độ xây dựng các nhà máy điện tại Việt Nam để đáp ứng như cầu tăng cao đang bị chậm, công suất đưa vào chỉ đạt 53% so với Quy hoạch điện VII, đặc biệt các dự án nhiệt điện than gặp rất nhiều các khó khăn, có thể kể đến các dự án đang gặp khó khăn như Long Phú I, Na Dương II, Quảng Trị I, Vĩnh Tân III…

Dự báo trong 5 năm tới, nhu cầu điện năng vẫn tăng trưởng ở mức khoảng 8,5%/năm. Kết quả đánh giá của Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) về kế hoạch cung cấp điện giai đoạn 2020-2025, việc đảm bảo cung cấp điện trong giai đoạn này sẽ gặp nhiều khó khăn, thách thức, nhất là trong trường hợp xảy ra các hiện tượng thời tiết cực đoan.

Do đó, song song với việc khai thác, nhập khẩu các nguồn năng lượng sơ cấp để đáp ứng nhu cầu về năng lượng của nền kinh tế và toàn xã hội, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

Tiết kiệm điện năng là một trong những giải pháp hữu hiệu nhất giúp giảm áp lực trong việc khai thác, chế biến và cung ứng các dạng năng lượng, giúp cải thiện hiệu quả của nền kinh tế.

Đồng thời giúp đảm bảo an ninh cung ứng điện quốc gia, bảo vệ môi trường và giảm phát thải khí nhà kính, đóng góp cho việc thực hiện cam kết của Việt Nam tại Thỏa thuận Paris về ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu cũng như tại Hội nghị thượng đỉnh về Biến đổi khí hậu COP26 về thực hiện lộ trình giảm phát thải khí nhà kính về 0 vào năm 2050

Nhiều việc phải làm

Báo cáo cũng chỉ ra những thách thức, khó khăn cho công tác triển khai thực hiện Chương trình tiết kiệm điện, cụ thể như: Giá điện thấp dẫn đến chi phí điện năng trong cơ cấu giá thành sản xuất còn thấp nên nhận thức của người dân và doanh nghiệp về sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả còn chưa đồng đều...

Cơ chế chính sách khuyến khích sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả còn thiếu và chưa tạo ra được động lực đối với người dân, doanh nghiệp và cộng đồng; Trình độ công nghệ kỹ thuật, thiết bị và việc quản lý sử dụng trong các ngành, lĩnh vực sản xuất còn bất cập, hạn chế, dẫn đến có mức tiêu thụ điện, tiêu hao nhiên liệu cao...

Để khắc phục, cần phải cải thiện hành vi sử dụng điện; Xây dựng và tổ chức triển khai các quy tắc xã hội, cộng đồng, nội quy, quy định về sử dụng điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả trong từng cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp…

Đối với UBND các tỉnh, thành trực thuộc Trung ương: Hoàn thành việc xây dựng, phê duyệt kế hoạch thực hiện Chương trình tại địa phương; huy động các nguồn vốn hợp pháp để thực hiện các nội dung Chương trình thuộc nhiệm vụ do địa phương quản lý.

Tăng cường công tác thanh, kiểm tra về sử dụng điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả tại các bộ, ngành và địa phương và cần có các biện pháp nhắc nhở, xử phạt đối với các hành vi vi phạm Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Về giải pháp công nghệ, kỹ thuật, cần xây dựng và lồng ghép triển khai chương trình tài trợ cho các nghiên cứu, triển khai ứng dụng các kết quả nghiên cứu khoa học và công nghệ về tiết kiệm điện/năng lượng vào chương trình, kế hoạch nghiên cứu KHCN tại các bộ, ngành, địa phương; Phát động phong trào về sáng kiến, cải tiến kỹ thuật về tiết kiệm điện tại các cơ sở sản xuất kinh doanh trong doanh nghiệp.

Về dài hạn, Chính phủ cần ban hành cơ chế tài chính khuyến khích, hỗ trợ các đối tượng sử dụng điện, đặc biệt là các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ thực hiện các giải pháp tiết kiệm điện, tiết kiệm năng lượng, thực hiện đầu tư nâng cấp, thay thế, áp dụng công nghệ tiên tiến, tiết kiệm năng lượng trong sản xuất, kinh doanh; chỉ đạo xây dựng và vận hành thí điểm quỹ hỗ trợ sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả theo Quyết định số 280/QĐ-TTg.

Mục tiêu và kiến nghị cụ thể

Để đạt mục tiêu mà Chương trình đặt ra mức tiết kiệm tối thiểu 2,0% tổng điện năng tiêu thụ quốc gia mỗi năm, Báo cáo cũng đã chỉ ra mục tiêu cụ thể: Giảm tổn thất điện năng trên toàn hệ thống điện dưới 6,5% trong giai đoạn 2020-2025.

Xây dựng và tổ chức triển khai kế hoạch tiết kiệm điện trong lĩnh vực chiếu sáng công cộng phải đảm bảo tối thiểu tiết kiệm 2,0% tổng điện năng tiêu thụ trong giai đoạn 2020 - 2025. Triển khai các giải pháp công nghệ tiết kiệm điện trong chiếu sáng công cộng, sử dụng thiết bị chiếu sáng hiệu suất cao, tiết kiệm điện cho 100% công trình chiếu sáng công cộng chuẩn bị đầu tư xây dựng, cải tạo, nâng cấp...

Các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, du lịch, nông, lâm, ngư nghiệp tiết kiệm tối thiểu 2,0% tổng điện năng tiêu thụ của lĩnh vực. Riêng lĩnh vực dân dụng tiết kiệm tối thiểu 2,5% tổng điện năng tiêu thụ .

Theo đó, để đạt mục tiêu trên nhiệm vụ đặt ra cho tất cả các bộ, ngành, địa phương, cơ quan công sở, doanh nghiệp phải có chính sách, kế hoạch sử dụng tiết kiệm điện, người dân phải nâng cao ý thức tiết kiệm điện.

Đi kèm với đó là các cơ chế khuyến khích, khen thưởng, tuyên truyền vận động , xây dựng và tổ chức xây dựng, thực hiện các quy định, quy tắc về sử dụng điện, mua sắm thiết bị, máy móc tại các cơ quan, công sở, cơ sở sản xuất kinh doanh, cũng như các giải pháp về kỹ thuật khác...

Báo cáo cũng đề xuất công tác tổ chức phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương cùng các tổ chức kinh tế, doanh nghiệp, các khách hàng sử dụng điện trong việc thực hiện Chương trình tiết kiệm điện.

Thủ tướng Chính phủ định kỳ tổ chức họp rà soát, đánh giá triển khai Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019-2030 và chương trình tiết kiệm điện.

Tiếp tục quan tâm, chỉ đạo các bộ, ngành, UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đẩy mạnh công tác kiểm tra, đôn đốc, thực hiện các giải pháp tiết kiệm điện nói riêng và các giải pháp tiết kiệm năng lượng nói chung nhằm thực hiện thành công các mục tiêu đã được Thủ tướng Chính phủ giao tại Chỉ thị số 20/CT-TTg.

Chỉ đạo Bộ Tài chính sớm ban hành hướng dẫn về cơ chế tài chính để các Bộ, ban, ngành và các địa phương có căn cứ trong việc lập kế hoạch, bố trí kinh phí và triển khai thực hiện Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 - 2030.

Giao Bộ KH&CN  chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan rà soát bổ sung, xây dựng và ban hành hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về hiệu suất năng lượng đối với các thiết bị tiêu thụ điện.

Chỉ đạo Bộ TT&TT phối hợp với Bộ Công Thương chỉ đạo các Đài phát thanh, truyền hình và các cơ quan thông tấn báo chí xây dựng và thực hiện liên tục các chương trình phát thanh và truyền hình về tiết kiệm điện, áp dụng đơn giá phù hợp cho việc tuyên truyền, phổ biến về tiết kiệm điện, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Giao UBND các tỉnh, thành trực thuộc trung ương phối hợp với Bộ Công Thương xây dựng mục tiêu Chương trình Tiết kiệm điện cho địa phương và gắn trách nhiệm hành chính của người đứng đầu cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương trong việc thực hiện mục tiêu đó.