Nhận thức và truyền thông song hành đảm bảo an ninh năng lượng

Giảm áp lực cung ứng

Tại Hội nghị COP 26, 27, 28, sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả đã trở thành một mệnh lệnh cấp thiết của thời đại. Các giải pháp nhằm lan tỏa thông điệp tiết kiệm điện, khơi dậy hành động thiết thực từ cộng đồng, doanh nghiệp (DN) đến từng hộ gia đình, hướng tới xây dựng một xã hội tiêu dùng năng lượng văn minh, hiện đại và bền vững. Đồng thời, công tác truyền thông nâng cao vai trò nhận thức cũng cần song hành để thực hiện.

Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, có hiệu lực từ 1/1/2026, là một bước tiến quan trọng, đưa tiết kiệm năng lượng thành chỉ tiêu bắt buộc trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia, tỉnh, thành phố và các cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm. Luật yêu cầu các địa phương xây dựng kế hoạch sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả hàng năm và báo cáo kết quả thực hiện, tạo động lực mạnh mẽ để DN và người dân thay đổi thói quen tiêu dùng năng lượng, từ việc lựa chọn thiết bị tiết kiệm điện, tối ưu hóa vận hành đến việc tham gia các chương trình quản lý nhu cầu điện.

Theo khảo sát của Chương trình quốc gia về sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả giai đoạn 2019 – 2030 (VNEEP 3), lĩnh vực công nghiệp, vốn chiếm hơn 50% tổng tiêu thụ năng lượng quốc gia, có tiềm năng tiết kiệm lên đến 20 – 30%. Với hơn 3.000 cơ sở sử dụng năng lượng trọng điểm tiêu thụ trên 80 tỷ kWh mỗi năm, chỉ cần tiết kiệm tối thiểu 2% điện năng, cả nước có thể tiết kiệm khoảng 1,6 tỷ kWh, tương đương hơn 3.200 tỷ đồng chi phí tiền điện hàng năm. Nếu hơn 30 triệu khách hàng sử dụng điện trên cả nước cùng tham gia thực hành tiết kiệm, hiệu quả đạt được sẽ còn lớn hơn nhiều.

Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo, Chuyển đổi xanh và Khuyến công (Bộ Công Thương) Đặng Hải Dũng cho hay, tiết kiệm năng lượng và tiết kiệm điện là những giải pháp cấp thiết, hiệu quả trong cả ngắn hạn và dài hạn, giúp giảm áp lực cung ứng năng lượng, bảo vệ môi trường và tăng cường an ninh năng lượng quốc gia, đặc biệt trong bối cảnh nguồn cung năng lượng toàn cầu tiềm ẩn nhiều bất ổn.

Năm 2025 đánh dấu cột mốc nửa chặng đường triển khai VNEEP 3, với mục tiêu đầy tham vọng là tiết kiệm từ 7 – 10% tổng tiêu thụ năng lượng toàn quốc đến năm 2030, góp phần xây dựng một nền kinh tế xanh, ít phát thải carbon, đồng thời hiện thực hóa các cam kết quốc tế về phát triển bền vững. Để củng cố nỗ lực này, nhiều chính sách ban hành tạo ra một hành lang pháp lý vững chắc nhằm thúc đẩy quản lý nhu cầu điện, phát triển công nghệ xanh và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia.

TS Dương Trung Kiên - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực chia sẻ, sử dụng năng lượng, tiết kiệm và hiệu quả không phải là chi hàng nghìn tỷ đồng đầu tư mà quan trọng là cách thức quản lý, vận hành, thay đổi hành vi sử dụng tiết kiệm điện hiệu quả. Ông nhấn mạnh rằng, việc áp dụng các tiêu chuẩn quốc tế như ISO về quản lý năng lượng, kết hợp với các giải pháp công nghệ hiện đại, có thể nâng cao đáng kể hiệu quả sử dụng năng lượng. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm chi phí mà còn giảm áp lực lên hệ thống cung ứng điện, đặc biệt trong bối cảnh phụ tải tăng cao, khí hậu cực đoan và nguồn nguyên liệu khan hiếm.

Truyền thông không thể tách rời

Từ thực tế, Trưởng ban Môi trường và Phát triển bền vững Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) Lê Thị Thúy Lan khẳng định, muốn thay đổi hành vi xã hội, phải bắt đầu từ thay đổi nhận thức trong công việc, cũng như tiêu dùng điện.

EVN đã triển khai nhiều chương trình tiêu biểu như “Gia đình tiết kiệm điện”, “Tiết kiệm điện học đường”, “Tiết kiệm điện công sở”, thu hút sự tham gia của hàng trăm nghìn gia đình, học sinh và công chức, góp phần lan tỏa ý thức sử dụng năng lượng hiệu quả trong cộng đồng. Kết quả đạt được rất đáng ghi nhận: năm 2023, cả nước tiết kiệm được 5,298 triệu kWh, tương đương 2,1% sản lượng điện thương phẩm; năm 2024, con số này tăng lên 6,506 triệu kWh, tương đương 2,46%. Hơn 9,9 triệu lượt người dân đã được tư vấn trực tiếp và gián tiếp về cách sử dụng điện an toàn và tiết kiệm.

Đặc biệt, chương trình điều chỉnh phụ tải (DR) đã thu hút hơn 38.000 lượt khách hàng tham gia, giúp giảm gần 500 MW công suất trong các thời điểm cao điểm, góp phần giảm áp lực cung cầu và hạn chế nguy cơ thiếu điện trên hệ thống quốc gia. Tiêu biểu, tại Hòa Bình năm 2024, 93 DN tham gia DR, điều chỉnh 35 MW phụ tải trong giờ cao điểm, tiết kiệm hàng tỷ đồng chi phí điện năng và đảm bảo sự ổn định cho hệ thống điện khu vực.

Để đạt được mục tiêu giảm ít nhất 1.500MW công suất phụ tải đỉnh vào năm 2025, EVN đã rà soát và làm việc với hơn 13.000 khách hàng công nghiệp sử dụng từ 1 triệu kWh/năm để ký phụ lục hợp đồng mua bán điện, cam kết dịch chuyển phụ tải khi cần thiết. Đồng thời, EVN ứng dụng công nghệ AI trong tư vấn năng lượng, cá thể hóa giải pháp tiết kiệm theo đặc điểm vận hành của từng DN và triển khai các công cụ trực tuyến giúp khách hàng tự ước tính mức tiêu thụ điện, từ đó chủ động điều chỉnh hành vi sử dụng điện một cách thông minh hơn.

"Sử dụng hiệu quả năng lượng và tiết kiệm không thể thiếu vai trò truyền thông của báo chí. Bởi báo chí không chỉ truyền tải thông tin mà còn kiến tạo niềm tin, khơi gợi cảm hứng, biến những thông điệp khô khan thành câu chuyện gần gũi, thúc đẩy hành vi tiết kiệm điện trong cộng đồng" - bà Lê Thị Thúy Lan nhấn mạnh.

Do đó, sự phối hợp giữa EVN, chính quyền và báo chí đã tạo nên một trục gửi gắm thông điệp tiết kiệm điện thành phong trào sâu rộng, đi vào đời sống một cách tự nhiên và bền vững.

Đồng quan điểm, TS Trần Bá Dung - nguyên Trưởng ban Nghiệp vụ Hội Nhà báo Việt Nam cho rằng, sự đồng hành của báo chí, Bộ Công Thương và EVN sẽ lan tỏa thông điệp tiết kiệm điện sẽ trở thành một phong trào sâu rộng, từ các nhà máy, công sở đến từng hộ gia đình. Mỗi hành động nhỏ – như tắt đèn khi không sử dụng, lựa chọn thiết bị tiết kiệm năng lượng hay tối ưu hóa vận hành – đều là một bước tiến vững chắc hướng tới một xã hội tiêu dùng năng lượng văn minh, hiện đại và bền vững.

"Những nỗ lực này không chỉ giúp giảm chi phí cho người dân và DN mà còn góp phần bảo vệ nguồn lực quốc gia, giữ gìn hành tinh xanh và hướng tới hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Báo chí cần kể những câu chuyện gần gũi, hấp dẫn để người dân thấy tiết kiệm điện là việc ai cũng làm được” - TS Trần Bá Dung chia sẻ.