Nhiều cửa hàng “đóng cửa vì thuế”… hay vì không còn bán được hàng giả?

Chỉ trong vài tháng, hàng loạt vụ việc bị phanh phui: từ thực phẩm chức năng giả, thuốc tân dược không nguồn gốc, đến sữa, bánh kẹo và mỹ phẩm nhái thương hiệu nổi tiếng. Cùng lúc, nhiều cửa hàng đột ngột đóng cửa, trả mặt bằng hoặc sang nhượng gấp tạo nên làn sóng “rút lui trong im lặng” đáng báo động trên nhiều tuyến phố lớn.

Dư luận đặt câu hỏi: đâu là nguyên nhân thực sự? Phải chăng các cửa hàng bị “ép” đến mức phá sản vì thuế? Hay là vì họ không thể tiếp tục tồn tại khi buộc phải minh bạch từng hóa đơn, từng giao dịch - điều mà trước đây họ từng né tránh bằng mọi cách?

Không thể tiếp tục tồn tại khi bị buộc minh bạch hóa từng giao dịch

Trong một thời gian dài, không ít cửa hàng tồn tại dựa vào mô hình nhập hàng không hóa đơn, không chứng từ, bán hàng gắn nhãn “xách tay” hay hàng hiệu nhưng không thể chứng minh nguồn gốc. Một thị trường xám từng vận hành nửa công khai, nửa lẩn tránh - nơi lòng tin bị đánh đổi bằng sự dễ dãi và lợi nhuận được xây dựng trên sự bất chấp.

Tuy nhiên, bước ngoặt xảy ra từ tháng 3/2025, khi chỉ đạo của Thủ tướng được triển khai mạnh mẽ và các cơ quan chức năng đồng loạt ra quân. Quản lý thị trường, công an kinh tế và cơ quan thuế không chỉ kiểm tra sản phẩm mà còn truy tận gốc nguồn hàng, dòng tiền, hóa đơn đầu vào. Những cửa hàng không thể xuất trình giấy tờ hợp pháp - dù lớn hay nhỏ - đều phải “tự rút khỏi cuộc chơi”.

Luật sư Vương Xuân Chung - Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư tỉnh Nghệ An khẳng định: “Không thể lấy lý do "siết thuế" để ngụy biện cho việc không có hóa đơn, bán hàng không rõ nguồn gốc. Khi thị trường yêu cầu minh bạch, chỉ có hai con đường: hoặc thay đổi để làm đúng luật, hoặc rời khỏi cuộc chơi. Đây là giai đoạn sàng lọc tất yếu và là điều mà xã hội văn minh cần hướng tới.”

Không đánh đồng tiểu thương chân chính với kẻ buôn gian bán lận

Bên cạnh các cửa hàng buộc phải đóng cửa vì không thể thích nghi, một số ít tiểu thương làm ăn hợp pháp lại bị cuốn vào tâm lý lo sợ: sợ bị kiểm tra thuế, sợ lập hóa đơn sai, không quen với phần mềm điện tử, hoặc chưa từng tiếp cận cơ chế kê khai doanh thu theo hình thức mới.

Theo luật sư Vương Xuân Chung, chính sách thuế hiện hành không còn áp dụng cơ chế “khoán” cố định như trước, mà đã chuyển sang hình thức kê khai doanh thu thực tế - một bước tiến phù hợp với xu thế hiện đại, nhưng cũng đòi hỏi sự chuẩn bị nghiêm túc về kỹ năng, công nghệ và hiểu biết pháp luật.

“Vấn đề không nằm ở thuế, mà ở khả năng tiếp cận chính sách thuế một cách dễ hiểu, dễ thực hiện. Những người làm ăn tử tế cần được hỗ trợ thực chất - chứ không nên bị bỏ mặc rồi tự rút lui vì sợ nhầm lẫn hay thiếu hướng dẫn”- luật sư Vương Xuân Chung nhận định.

Điều quan trọng là không để tâm lý hoang mang lan rộng, làm mất lòng tin của những người đang cố gắng thích nghi và làm ăn bài bản. Chính sách pháp luật, trong mọi trường hợp, phải đặt người làm đúng vào vị trí được bảo vệ.

Từ góc nhìn pháp lý và thực tiễn tư vấn doanh nghiệp, luật sư Vương Xuân Chung kiến nghị 4 nhóm giải pháp cụ thể, hoàn toàn phù hợp với pháp luật hiện hành:

Một là, xử lý mạnh tay các hành vi buôn bán hàng giả, hàng nhái, không rõ nguồn gốc theo đúng các khung xử phạt tại Nghị định 98/2020/NĐ-CP, đồng thời buộc các doanh nghiệp cung ứng phải xuất hóa đơn điện tử đúng luật, tránh tình trạng “đẩy rủi ro về phía người bán lẻ” - vốn là mắt xích yếu nhất trong chuỗi.

Hai là, hướng dẫn rõ ràng và đơn giản hóa thủ tục kê khai thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh theo doanh thu thực tế, đúng với Luật Quản lý thuế 2019 và Thông tư 40/2021/TT-BTC. Đặc biệt, cần có tổ hỗ trợ lưu động tại các chợ, tuyến phố để giúp tiểu thương kê khai dễ dàng, tiếp cận công nghệ một cách thực tế.

Ba là, tổ chức các lớp tập huấn và truyền thông chính sách thuế bằng hình thức trực quan, dễ hiểu, tận dụng nền tảng công nghệ, mạng xã hội để đồng hành cùng người kinh doanh cá thể - những người dễ bị bỏ rơi nhất trong quá trình số hóa nghĩa vụ thuế.

Bốn là, khuyến khích tiêu dùng hàng thật, bài trừ hàng nhái thông qua chương trình phối hợp giữa báo chí - chính quyền - hiệp hội doanh nghiệp - lực lượng quản lý thị trường, đúng định hướng của Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023. Người dân cần được tiếp sức để trở thành “lá chắn” đầu tiên của thị trường lành mạnh.

Hàng loạt cửa hàng phải đóng cửa trong thời gian qua không phải vì chính sách thuế siết chặt, mà vì hàng giả hết thời. Khi pháp luật yêu cầu minh bạch - người làm ăn trung thực vẫn tồn tại, còn mô hình gian dối thì sụp đổ như một hệ quả tất yếu.

Thuế không làm ai phá sản, cái phá sản là thói quen lẩn tránh nghĩa vụ. Chính sách cần xử lý đúng người, đúng lỗi nhưng cũng cần mở lối đi cho người kinh doanh thật. Thị trường minh bạch, xã hội tử tế là đích đến không thể chậm trễ. Và đó cũng là thước đo cho năng lực quản trị quốc gia trong một nền kinh tế hiện đại.