Tiềm ẩn rủi ro hệ thống
Theo khảo sát của Vietnam Report, Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ GDP/tín dụng ở mức rất cao, thu nhập từ lãi của hoạt động cho vay là một thu nhập trọng yếu và kèm theo đó, rủi ro của hệ thống ngân hàng cũng không nhỏ.
Báo cáo tài chính quý I/2023 của 28 ngân hàng hàng đầu Việt Nam đã công bố ghi nhận 7 ngân hàng để tỷ lệ nợ xấu nội bảng vượt ngưỡng 3%. Tổng nợ xấu của 28 ngân hàng này cũng tăng hơn 23% so với cuối năm 2022, lên mức hơn 172.000 tỉ đồng. Quý I cũng ghi nhận tỷ lệ nợ xấu (NPL) đã tăng mạnh trở lại, đạt mức 1,93%, cao hơn so với giai đoạn trước dịch.
OCB ghi nhận nợ xấu trong quý I/2023 tăng 51%, lên hơn 4.000 tỷ đồng, trong đó nợ nhóm 3 tăng 54%, nợ nhóm 4 tăng 55%, nợ nhóm 5 tăng 49%; tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ tăng từ 2,2% lên 3,3%.
Số dư nợ xấu (từ nhóm 3 đến nhóm 5) của ACB trong quý I/2023 tăng 31,5%, lên 4.000 tỷ đồng, đưa tỷ lệ nợ xấu từ 0,74% cuối năm 2022 lên 0,97% cuối tháng 3/2023. Tại VIB, số dư nợ xấu tính đến ngày 31/3/2023 của ngân hàng này là 8.347 tỷ đồng, tăng 47% so với cuối năm 2023. Nợ xấu của ngân hàng này theo đó cũng bị kéo từ mức 2,45% lên 3,64%.
Nợ xấu trong quý I/2023 của TPBank tăng 84%, từ 1.357 tỷ đồng lên gần 2.500 tỷ đồng. Trong đó, nợ nhóm 3 (nợ dưới tiêu chuẩn) tăng từ 385 tỷ đồng lên gần 1.200 tỷ đồng; nợ nhóm 4 (nợ nghi ngờ) tăng 64%; nợ nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn) tăng 6%. Điều này khiến tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ của TPBank ở mức 1,45%, trong khi cuối năm 2022 là 0,84%.
Tương tự, một số ngân hàng khác cũng có tỷ lệ nợ xấu gia tăng. Nợ xấu tại Eximbank trong quý đầu năm 2023 tăng gần 30%, lên 3.047 tỷ đồng, khiến tỷ lệ nợ xấu tăng từ 1,8% lên 2,3% và dự phòng rủi ro cho vay khách hàng tăng 7%; nợ xấu của MB là 8.452 tỷ đồng, tăng 68% so với cuối năm 2022, đưa tỷ lệ nợ xấu từ hơn 1% lên gần 1,76%.
Đối với các ngân hàng có vốn nhà nước, BIDV ghi nhận nợ xấu nội bảng tăng hơn 40% trong quý đầu năm 2023, lên 24.730 tỷ đồng. Trong đó, nợ nhóm 3 tăng 127%, nợ nhóm 4 tăng 59%, nợ nhóm 5 tăng 13%. Tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ tăng từ 1,19% lên 1,59%.
Nợ xấu tại Vietcombank tính đến hết quý I/2023 tăng hơn 27% so với cuối năm 2022, lên 9.942 tỷ đồng; tỷ lệ nợ xấu trên tổng dư nợ tăng từ 0,68% lên 0,85%.
Đánh giá của Vietnam Report cho biết, rủi ro đặc biệt hiện hữu và tăng lên xuất phát từ sự đóng băng của thị trường bất động sản - lĩnh vực đóng góp tới 21% dư nợ tín dụng của toàn hệ thống, chưa tính đến khoảng 4% dư nợ trái phiếu sở hữu ngoài hệ thống tín dụng. Do đó, mục tiêu các ngân hàng hướng tới trong năm nay không đơn thuần là tăng trưởng tín dụng, mà là tăng trưởng tín dụng có chọn lọc, ưu tiên quản trị rủi ro và cân bằng chất lượng tài sản.
Nợ xấu còn tăng vào cuối năm?
Theo TS. Cấn Văn Lực, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV, dự báo nợ xấu của hệ thống tổ chức tín dụng có thể còn tăng trong năm 2023. Đặc biệt, trong bối cảnh thời hạn áp dụng Nghị quyết 42/2017/QH14 về thí điểm xử lý nợ xấu chỉ được kéo dài đến hết năm 2023, việc luật hóa các quy định xử lý nợ xấu và tài sản bảo đảm liên quan trong Luật Các tổ chức tín dụng (sửa đổi) là rất cần thiết nhằm tạo hành lang pháp lý bền vững cho xử lý nợ xấu và đảm bảo an toàn hoạt động cho các tổ chức tín dụng.
Ông Nguyễn Quốc Hùng, Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng (VNBA) cho biết, việc xử lý tài sản đảm bảo, thu hồi nợ trên thực tế gặp nhiều vướng mắc; hành lang pháp lý cho hoạt động xử lý nợ còn chưa đồng bộ, thống nhất; khó khăn, vướng mắc trong việc áp dụng các quy định pháp luật khác.
Việc thu giữ tài sản đảm bảo là trách nhiệm của người vay và người cho vay. Hiện nay, người cho vay đang yếu thế vì họ không có quyền thu giữ tài sản bảo đảm và giải quyết ra tòa. Có trường hợp người vay cố tình không trả nợ thì xử lý ra sao hiện cũng không có quy định và trong thực tiễn, khách hàng, người vay có tiền, có tài sản bảo đảm cũng không trả nợ.
Bởi vậy, theo ông Hùng, cần tạo thành án lệ về việc xét xử vắng mặt các đối tượng cố ý chây ỳ, lẩn trốn, hoặc áp dụng các biện pháp rút gọn tại tòa để rút ngắn thời gian khởi kiện, nhanh chóng xử lý có kết quả thu hồi của khoản nợ. Tòa án nhân dân tối cao phối hợp với Viện kiểm sát nhân dân tối cao và Bộ Công an sớm ban hành văn bản hướng dẫn chi tiết về việc hoàn trả tài sản bảo đảm là vật chứng trong vụ án hình sự.
Các chuyên gia dự báo nợ xấu của hệ thống ngân hàng sẽ đạt đỉnh vào cuối năm 2023 hoặc đầu năm 2024 do: Tỷ lệ nợ xấu mở rộng chưa đạt đỉnh; Lượng lớn trái phiếu DN sắp đáo hạn, đặc biệt là trong quý 3 năm 2023, quý 2 và 4 năm 2024 cùng với đó là sự bất định của các điều kiện vĩ mô.
Theo số liệu từ báo cáo tài chính quý 1/2023 của nhiều ngân hàng cho thấy, nợ dưới chuẩn gia tăng. Nợ cần chú ý (nhóm 2) đã tăng 43% so với cùng kỳ năm trước. Tỷ lệ dư nợ vay nhóm 2-5/tổng dư nợ tăng mạnh từ 3,4% trong quý 4/2022 lên 4,4% trong quý 1/2023.
