Nông sản Việt trên kệ hàng Mỹ

Hàng Việt phải mượn tiếng ngoại

Hạt điều Việt Nam khá nổi tiếng trên thế giới. Theo Hiệp hội Điều Việt Nam, năm 2014 là năm thứ 9 liên tiếp Việt Nam dẫn đầu thế giới về xuất khẩu điều và là năm đầu tiên xuất khẩu được khoảng 306.000 tấn nhân điều, đạt giá trị xuất khẩu trên 2 tỷ USD.

Với niềm tin hàng Việt, tôi đã soi đi soi lại kệ hàng với mong muốn có được sản phẩm produce Vietnam (sản xuất/chế biến tại Việt Nam) nhưng không thấy. Nhìn hộp hạt điều tôi cầm trên tay này, có thể thấy rõ ràng hàng Việt Nam được xuất thô cho các nhà chế biến chứ chưa thể lên kệ siêu thị được.

Hàng hóa bán trong Little Japan chủ yếu là hàng có xuất xứ Nhật Bản

So sánh về giá thì sản phẩm qua chế biến của Eli Zabar được bán 19,99 USD/pound (khoảng 44 USD/kg,

Theo Bộ Công Thương, trong 10 thị trường xuất khẩu rau quả chính của Việt Nam, Trung Quốc vẫn là thị trường đứng đầu, chiếm 28,6% thị phần. Tiếp theo là Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ nhưng với thị phần rất nhỏ lần lượt là 4,74%, 3,76% và 3,44%.

tương đương gần 1.000.000 đồng/kg), trong khi xuất khẩu điều nhân ở Việt Nam hàng loại tốt nhất mới được giá 9 - 10 USD/kg. Như vậy cả nông dân lẫn DN sơ chế điều nhân ở Việt Nam chỉ có phần tý ty lợi nhuận trong số 10 USD ít ỏi, còn nhà sản xuất thành phẩm và phân phối chiếm tới ba phần tư khoản tiền còn lại.

Tương tự, cách đó nửa vòng nước Mỹ, trong một siêu thị đông đúc ở khu Little Japan, giữa trung tâm TP Los Angeles (California, Mỹ), tôi “gặp” nhãn Việt Nam đóng gói đẹp đẽ nhưng nhà sản xuất lại ở Trung Quốc. Little Japan là khu mua sắm, du lịch khá sầm uất ở TP giàu có bậc nhất California. Hàng hóa ở đây phần lớn có nhãn mác của Nhật Bản (nhất là hàng thực phẩm, tiêu dùng, mỹ phẩm). Sản phẩm nước ngoài “lọt” được vào tới đây chủ yếu là hoa quả, gạo nhưng hầu hết xuất xứ từ Mexico, Thái Lan. Vì thế, khi nhìn thấy quả nhãn Việt Nam, tôi thấy mừng như gặp đồng hương.

Thế nhưng, niềm vui ấy nhanh chóng nhường chỗ cho sự hụt hẫng khi thấy sản phẩm được đóng gói tại Trung Quốc. Vỉ nhãn tươi này có giá 6,99 USD/pound (hơn 15 USD/kg, tương đương 330.000 đồng/kg). Với giá lên tới cửa khẩu (chẳng hạn như Tân Thanh, Lạng Sơn) để đi đường vòng sang Trung Quốc trước khi xuất khẩu, có lẽ cả nông dân lẫn chủ hàng thu gom xuất khẩu chỉ đạt ở mức khoảng 30.000 đồng/kg, chưa bằng 1/10 giá bán ở đây.

Hạt điều xuất xứ từ Việt Nam nhưng nhà sản xuất là Eli Bazar

Theo anh Nguyễn Minh - một chủ DN Việt kiều chuyên phân phối hàng nông sản, hoa quả vào khối khách sạn ở San Francisco - thì hầu hết đơn hàng anh nhập qua Trung Quốc. Lý do đơn giản là hàng được bảo quản tốt hơn và vận chuyển nhanh hơn.

Nói về việc hoa quả Việt Nam phải đi đường vòng sang Trung Quốc, anh Minh lý giải, tại Việt Nam, thanh long mất một thời gian từ nhà vườn tới công ty xuất khẩu, rồi đi đường biển mất ít nhất 15 ngày (trung bình từ 17 tới 20 ngày), sau đó bán trong siêu thị mất 7 - 10 ngày. Tổng thời gian trái thanh long đến người tiêu dùng Mỹ mất khoảng 25 ngày, trong khi hiện nay với công nghệ bảo quản hiện đại, loại này cũng chỉ duy trì chất lượng tốt trong vòng 30 - 35 ngày. “Trong khi đó, thương nhân Trung Quốc nhập hàng rất ráo riết, nhiều vùng hàng nông sản của Việt Nam họ xác định mua để chế biến xuất khẩu thì họ cử hẳn người đi thu mua hoặc đại lý đi thu mua, xử lý rất nhanh, vận chuyển nhanh và rút ngắn thời gian giao hàng” - anh Minh nói.

Tận dụng lợi thế cạnh tranh

Sản phẩm có lẽ xuất khẩu trực tiếp và là produce in Vietnam thực sự mà tôi nhìn thấy trong các siêu thị Mỹ là chôm chôm. Tuy bị cạnh tranh mạnh với Thái Lan, Mexico nhưng chôm chôm Việt Nam với lợi thế sản xuất được sản phẩm trái vụ nên có thể xuất khẩu thẳng được sang Mỹ mà không phải “vòng vèo”.

Chị Nguyễn Tuyết Hoa, một Việt kiều Mỹ tại Los Angeles chia sẻ, một số loại hoa quả nhiệt đới như dừa, chuối xuất khẩu sang Mỹ không cần phải chiếu xạ nhưng ít khi chị thấy hàng Việt Nam. “Tôi thấy dường như các doanh nghiệp xuất khẩu ở Việt Nam cứ lao theo các loại hàng có sản lượng nhiều ở Việt Nam mà ít để ý tới những sản phẩm có lợi thế cạnh tranh” - chị Hoa nói.

Nhận định của chị Hoa cũng trùng với gợi ý của ông Nguyễn Hữu Đạt - Giám đốc Trung tâm Kiểm dịch Thực vật sau nhập khẩu 2: “Các DN cần tận dụng tốt sản phẩm đương nhiên được vào Mỹ như dừa; tăng cường xuất khẩu chuối sang Mỹ và Nhật Bản bởi chuối vốn chỉ đòi hỏi thu hoạch sản phẩm ở giai đoạn quả còn xanh, không phải chiếu xạ hoặc xử lý hơi nước nóng”.

Với các loại hoa, quả chế biến của Việt Nam, anh Minh chia sẻ nếu chúng ta không đầu tư công nghệ chế biến, những sản phẩm như hạt điều sẽ còn rất nhiều. Và lúc đó không thể “kêu” được ai khi miếng bánh thị phần chế biến chúng ta đã bỏ qua.