Nước mắt ở Gaza, đâu là lối thoát?

Thực trạng báo động

Ngồi trong căn lều đầy ruồi nhặng của mình ở TP Gaza, Iman Rajab rây đi rây lại những nắm bột mì. Cô tìm thấy nửa túi bột mì trong một thùng rác, bị sâu bọ bâu đầy và bị nhiễm bẩn rõ ràng. Nhưng đó vẫn là hy vọng tốt nhất của Rajab để nuôi sống sáu đứa con. Vì vậy, cô lại rây bột mì một lần nữa để làm bánh mì.

"Các con tôi nôn mửa sau khi ăn xong. Nó có mùi kinh khủng" - Rajab nói về loại bánh mì làm từ số nguyên liệu cô tìm thấy. "Nhưng tôi còn biết làm gì khác? Tôi sẽ cho con ăn gì nếu không phải là thứ này?".

Iman Rajab là một trong hàng trăm nghìn cha mẹ ở Gaza đang chật vật nuôi con khi vùng đất Palestine bị chiến tranh tàn phá này đang tiến gần đến nạn đói toàn diện. Trong đó trẻ em là những nạn nhân chịu ảnh hưởng gần như khốc liệt nhất. Bé Usama al-Raqab, 5 tuổi, đã sụt mất 3,6kg trong tháng qua, hiện chỉ còn 9kg. Theo Tổ chức Y tế Thế giới - WHO, cân nặng trung bình của một bé trai 5 tuổi khỏe mạnh là khoảng 18kg. Bé có một số bệnh lý nền, như rối loạn tuyến tụy và các vấn đề về hô hấp, đòi hỏi một chế độ ăn giàu chất béo và protein để duy trì sức khỏe. Những thực phẩm này gần như không thể tiếp cận được, trong bối cảnh cuộc bao vây của Israel tại khu vực dải Gaza bước sang tháng thứ 5.

Các trường hợp suy dinh dưỡng cấp tính ở trẻ em tại Gaza đang gia tăng nhanh chóng, một trong những dấu hiệu báo trước nạn đói sắp xảy ra. Tính đến tháng 3/2025, gần 3.700 trẻ em đã được chẩn đoán suy dinh dưỡng cấp tính vào tháng trước, tăng 82% so với tháng 2, theo Liên Hợp quốc.

Những điều còn tranh cãi

Trong nhiều tháng, các tổ chức viện trợ nhân đạo và các cơ quan quốc tế đã cảnh báo rằng Gaza đang phải đối mặt với mức độ đói "nghiêm trọng" và nạn đói "sắp xảy ra" ở một số khu vực thuộc Dải Gaza.

Cho đến hôm 31/7, tổng số người tử vong vì nguyên nhân này lên 154 kể từ ngày 7/10/2023. Trong số những người chết vì đói, ít nhất 89 người là trẻ em, theo Bộ Y tế Gaza. Ngoài ra, một báo cáo quốc tế gần đây cảnh báo "kịch bản tồi tệ nhất về nạn đói" đang diễn ra ở Gaza.

Tuy nhiên, chưa có quyết định hoặc tuyên bố chính thức nào về nạn đói, điều này đã dẫn đến tranh cãi chính trị về việc liệu có nạn đói hay không. ABC News dẫn lời các nhân viên nhân đạo và chuyên gia an ninh lương thực khẳng định rằng một tuyên bố chính thức có thể không quan trọng. Không có nghĩa vụ pháp lý nào từ các quốc gia hoặc tổ chức quốc tế khi nạn đói được xác định, và đó chỉ đơn thuần là dấu hiệu cho thấy tình trạng mất an ninh lương thực ở một khu vực đang ở mức tồi tệ nhất. Ngoài ra, việc xác định nạn đói rất khó khăn do phụ thuộc rất nhiều vào dữ liệu. Các chuyên gia cũng cho biết việc xác định nạn đói có thể không quan trọng vì thời điểm can thiệp đã đến. Trong nạn đói năm 2012 ở Somalia, khoảng 250.000 người đã thiệt mạng. Trong số những ca tử vong này, khoảng một nửa xảy ra trước khi nạn đói được tuyên bố.

Bên cạnh đó, thay vì mở các tuyến đường bộ, cộng đồng quốc tế đang chuyển sang giải pháp cứu trợ bằng đường hàng không và đường biển. Cuối tuần qua, Jordan, Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) và Israel đã thực hiện các đợt thả hàng cứu trợ xuống Dải Gaza lần đầu tiên trong nhiều tháng. Theo các chuyên gia, những giải pháp tình thế này vẫn còn gây tranh cãi. Liên Hợp quốc cảnh báo các đợt thả hàng cứu trợ xuống Gaza có thể giết chết chính những người cần cứu trợ.

Hình thức cứu trợ bằng đường không chỉ hiệu quả nếu máy bay có thể hạ cánh. Tuy nhiên, đường băng duy nhất ở Gaza, nằm tại Rafah, đã bị đóng cửa từ năm 2021. Theo chuyên gia quân sự Sean Bell, phương án đang được sử dụng hiện nay là cực kỳ nguy hiểm, do máy bay bay chậm và thấp trên vùng chiến sự là điều cực kỳ rủi ro. Khi các kiện hàng chạm đất, nguy cơ va vào người rất cao. Bên cạnh đó, các kiện hàng cũng dễ rơi vào tay không đúng người cần nhận và cuối cùng bị bán lại trên thị trường chợ đen. Một số đã bị các băng nhóm chiếm đoạt và hiện đang bị buôn bán trái phép.

Ánh sáng cuối đường hầm

Ủy ban Cứu trợ Quốc tế (IRC) nhận định, việc tiên quyết là khơi thông tuyến đường bộ, các hành lang nhân đạo để đồ tiếp tế tiếp cận được người dân. Đây không chỉ là phương án hiệu quả nhất mà còn là phương án thực tế duy nhất có thể đáp ứng quy mô và tốc độ mà cuộc khủng hoảng này đòi hỏi.

Trên cơ sở đó, Ủy ban này đưa ra 3 bước để ngăn nạn đói chết chóc tồi tệ nhất tại Gaza đến bờ hiện thực hóa.

Trước tiên, cần mở tất cả các cửa khẩu đường bộ khả thi, không chỉ trong vài giờ, không kèm theo điều kiện, mà phải mở rộng quy mô, kiểm tra nhanh chóng và duy trì ổn định, để lập tức đưa viện trợ ồ ạt vào Gaza.

Thứ hai, cần bảo đảm tổ chức nhân đạo có quyền tiếp cận không bị cản trở để cứu trợ trẻ em và các gia đình, từ Rafah đến miền Bắc Gaza.

Thứ ba, tiến trình chính trị vẫn đóng vai trò then chốt. Một lệnh ngừng bắn toàn diện vẫn là điều thiết yếu. Nếu không chấm dứt xung đột, sẽ không thể bảo đảm hành lang nhân đạo an toàn, không thể tiếp cận người dân Palestine một cách quy mô, và con tin sẽ không thể trở về.

Scott Paul, Giám đốc hòa bình và an ninh tại tổ chức phi chính phủ Oxfam America, cho rằng lượng lương thực cần được đưa vào Gaza nhiều hơn hiện tại do những hạn chế nghiêm ngặt do Israel áp đặt, nhưng các biện pháp can thiệp về nước sạch và vệ sinh cũng như việc bổ sung dinh dưỡng cũng rất thiết yếu.

Tối quan trọng là những bước đi này cần được triển khai càng sớm càng tốt.

“Cả thế giới đều biết điều gì đang xảy ra ở Gaza. Cái giá của sự chần chừ sẽ được tính bằng sinh mạng của những đứa trẻ bị mất đi. Đã quá muộn với quá nhiều người, nhưng chưa quá muộn với tất cả. Lựa chọn nằm trong tay chúng ta. Và thời điểm là ngay bây giờ!” - IRC nhận định.