OCOP - Đòn bẩy khai thác lợi thế, nâng tầm nông sản Điện Biên

Khai thác lợi thế đất đai, hình thành vùng nguyên liệu tập trung

Với diện tích tự nhiên rộng, phần lớn là đất sản xuất nông nghiệp, xã Tuần Giáo được đánh giá là địa bàn có nhiều điều kiện thuận lợi để hình thành các vùng nguyên liệu quy mô lớn. Khí hậu mát mẻ, đất đai màu mỡ, lượng mưa ổn định là những yếu tố phù hợp để phát triển các loại cây công nghiệp dài ngày như mắc ca, cà phê; cùng với đó là lực lượng lao động dồi dào, giàu kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp.

Nhận diện rõ lợi thế này, những năm gần đây xã Tuần Giáo đã đẩy mạnh tuyên truyền, vận động người dân chuyển đổi cơ cấu cây trồng, thay thế các loại cây ngắn ngày trên đất dốc kém hiệu quả bằng những cây trồng chủ lực có giá trị kinh tế cao. Mắc ca và cà phê được xác định là hai cây trồng mũi nhọn, tạo nền tảng để phát triển sản xuất hàng hóa và xây dựng sản phẩm OCOP.

Theo ông Phạm Hữu Chiến, Phó Chủ tịch UBND xã Tuần Giáo, địa phương không chỉ khuyến khích mở rộng diện tích mà còn chú trọng thay đổi cách thức canh tác, hướng tới sản xuất bền vững. Đến nay, diện tích mắc ca toàn xã đạt gần 2.400 ha, cà phê hơn 609 ha và cây ăn quả các loại hơn 67 ha. Đây là nguồn nguyên liệu quan trọng để xã phát triển các sản phẩm OCOP đặc trưng, gắn với chế biến sâu và xây dựng thương hiệu.

Song song với phát triển vùng nguyên liệu, xã Tuần Giáo đặc biệt chú trọng chuyển đổi hình thức sản xuất từ hộ cá thể sang tổ hợp tác, hợp tác xã và liên kết chuỗi giá trị. Cách làm này giúp người dân giảm rủi ro, tăng hiệu quả kinh tế và có đầu ra ổn định cho sản phẩm.

Hiện toàn xã có 25 tổ hợp tác và 2 hợp tác xã tham gia các dự án liên kết chuỗi giá trị gắn với sản phẩm quả mắc ca, được hỗ trợ từ các chương trình mục tiêu quốc gia và nguồn vốn hỗ trợ phát triển sản xuất nông nghiệp. Nhờ đó, nhiều sản phẩm từ mắc ca và cà phê đã được đầu tư bài bản về quy trình sản xuất, chế biến, đóng gói và tiêu thụ.

Đến nay, xã Tuần Giáo có 16 sản phẩm OCOP, trong đó có 2 sản phẩm đạt tiêu chuẩn 4 sao và 14 sản phẩm đạt tiêu chuẩn 3 sao. Giai đoạn tới, xã đặt mục tiêu mở rộng diện tích mắc ca và cà phê lên khoảng 4.000 ha, tạo dư địa phát triển thêm nhiều sản phẩm OCOP mới.

Nâng cao sức cạnh tranh, mở rộng thị trường

Không chỉ Tuần Giáo, nhiều địa phương khác trong tỉnh cũng đang tận dụng lợi thế riêng để phát triển sản phẩm OCOP mang đậm bản sắc địa phương. Tại xã Tủa Chùa, điều kiện tự nhiên lý tưởng cho các loại cây trồng như khoai sọ tím, ngô nếp, lúa nương, cây dược liệu (cà gai leo) và chăn nuôi gia súc đã tạo nền tảng cho những sản phẩm nông nghiệp đặc trưng của vùng cao.

Địa phương đã vận động người dân chuyển từ sản xuất tự cung tự cấp sang sản xuất hàng hóa; chủ động lựa chọn sản phẩm tham gia chương trình OCOP; đồng thời hỗ trợ hoàn thiện hồ sơ, đánh giá xếp hạng, quảng bá và tiêu thụ sản phẩm. Đến nay, xã Tủa Chùa có 14 sản phẩm OCOP đạt 3 sao như diệp thanh trà, mật ong rừng, rượu Mông pê, khoai sọ tím, thịt trâu gác bếp, thịt lợn ba chỉ gác bếp, trà gai leo… Các sản phẩm này được người tiêu dùng đánh giá cao nhờ chất lượng và hương vị đặc trưng.

Trong nhóm sản phẩm OCOP mang đậm dấu ấn văn hóa bản địa, khẩu xén của phường Mường Lay là một ví dụ tiêu biểu. Từ món bánh truyền thống xuất hiện trong các dịp lễ tết, cưới hỏi, cúng bản, khẩu xén đã được “nâng tầm” thành sản phẩm OCOP nhờ sự đầu tư bài bản về quy trình và thương hiệu.

Không chỉ khẩu xén, khẩu chí chọp - một món ăn truyền thống khác của đồng bào Thái trắng ở Mường Lay - cũng đang được chuẩn hóa quy trình, xây dựng thương hiệu để mở rộng thị trường. Cách làm này góp phần bảo tồn giá trị văn hóa, đồng thời tạo sinh kế bền vững cho người dân.

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường, xác định OCOP là động lực quan trọng trong cơ cấu lại ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng, trên cơ sở tiềm năng, lợi thế của từng địa phương, Điện Biên khuyến khích phát triển các sản phẩm đặc trưng, xây dựng thương hiệu nông sản gắn với chỉ dẫn địa lý và hướng tới xuất khẩu.

Tính đến tháng 6/2025, toàn tỉnh có 138 sản phẩm OCOP, trong đó 5 sản phẩm đạt 4 sao và 133 sản phẩm đạt 3 sao. Phần lớn là nhóm thực phẩm, bên cạnh các sản phẩm đồ uống, thủ công mỹ nghệ và dịch vụ du lịch cộng đồng. Để nâng cao chất lượng và khả năng cạnh tranh, các địa phương đang đẩy mạnh tập huấn về quản lý nhãn hiệu, sở hữu trí tuệ, xúc tiến thương mại và kết nối thị trường.

Việc phát triển OCOP không chỉ tạo ra những sản phẩm hàng hóa có giá trị, mà còn góp phần thay đổi tư duy sản xuất của người dân, phát huy giá trị văn hóa bản địa và mở ra hướng đi bền vững cho kinh tế nông thôn. Từ những lợi thế sẵn có, OCOP đang dần trở thành “đòn bẩy” giúp các địa phương trong tỉnh nâng cao thu nhập, tạo việc làm và xây dựng thương hiệu nông sản vươn xa.