Chính quyền địa phương cần quan tâm giải quyết “giảm nghèo”, “phòng chống tham nhũng”
Hôm nay, 12/4, tại Lễ công bố Báo cáo “Chỉ số Hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh tại Việt Nam - PAPI 2022” do Chương trình phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam chủ trì tổ chức, TS Paul Schuler, Đại học Arizona, thành viên Nhóm nghiên cứu PAPI từ năm 2015 cho biết: Đói nghèo, tăng trưởng kinh tế, việc làm, chất lượng đường xá và tham nhũng là 5 vấn đề người dân cảm thấy đáng quan ngại nhất; những mối quan tâm này đã thay đổi từ năm 2015 đến nay.
Qua khảo sát, nhóm nghiên cứu PAPI nhận thấy, nếu như trong năm 2015 người dân quan tâm nhiều nhất đến yếu tố “đói nghèo” thì tới năm 2022, đây không còn là yếu tố hàng đầu nữa, mà người dân quan tâm đến chất lượng chăm sóc y tế. Trong khi, vấn đề tham nhũng - trách nhiệm giải trình từ cấp Trung ương đến địa phương là vấn đề rất được người dân quan tâm từ sau đại dịch Covid-19.
“Có thể thấy giảm nghèo và phòng chống tham nhũng là những vấn đề chính quyền địa phương cần ưu tiên giải quyết. Hơn nữa, trong 4 yếu tố thành phần liên quan đến công khai minh bạch ở chính quyền địa phương, yếu tố "hộ nghèo" được người dân phản ánh là có sự đánh giá chưa chính xác ở một số địa phương. Nhiều hộ nghèo không được đưa vào danh sách, trong khi những hộ khá giả hơn lại có tên”- TS Paul Schuler thông tin.
Sau giảm nghèo và phòng chống tham nhũng, theo ông Schuler, yếu tố thứ hai là khả năng tiếp cận thông tin và đóng góp ý kiến về đất đai. Người dân tham gia khảo sát đã đánh giá năm 2022 có sự cải thiện về cung cấp thông tin của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, quan ngại về hiện tượng vị thân cũng nổi lên trong năm 2022, đặc biệt tại các chính quyền xã, phường ở vị trí công chức địa chính.
Theo TS Paul Schuler, người dân có đánh giá khác nhau về hiệu quả của công tác phòng chống tham nhũng ở Trung ương và địa phương. Những câu trả lời rằng “chính quyền địa phương có tham nhũng” năm 2022 lại tăng so với năm trước, trong khi người dân tin tưởng hơn vào quá trình chống tham nhũng của chính quyền Trung ương.
“Nhiều chính quyền địa phương đã có nỗ lực lớn trong những năm qua để mang lại lợi ích cho người dân, đặc biệt cải thiện về dịch vụ công trực tuyến. Yếu tố này có ý nghĩa quan trọng với Việt Nam trong giai đoạn tăng trưởng kinh tế vừa qua, khi tăng cường hiệu quả quản trị điện tử chính là động lực để tăng tính minh bạch, giảm tham nhũng.
Tuy nhiên, khảo sát thực tế PAPI 2022 cho thấy, mặc dù tỷ lệ người dân sử dụng internet tại nhà tăng lên nhưng tỷ lệ dịch vụ công trực tuyến phục vụ người dân lại không tăng. Tỷ lệ người dùng có sử dụng dịch vụ công trực tuyến đã giảm từ 16% năm 2021 xuống còn 14% năm 2022. Chỉ có 4,85% người trả lời cho biết có sử dụng cổng dịch vụ công trực tuyến. Tỷ lệ lên cổng dịch vụ công làm thủ tục hành chính có tăng từ 27% trong năm 2021 lên 38% trong năm 2022”.
(Ông Edmund Malesky - thành viên nhóm nghiên cứu PAPI từ năm 2009)
“Trong bóng tối, thiếu minh bạch thì tham nhũng rất dễ xảy ra”
Tại lễ công bố, TS Đặng Hoàng Giang - Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu phát triển hỗ trợ cộng đồng (CECODES) thay mặt Nhóm nghiên cứu PAPI đã báo cáo về kết quả đánh giá về các tỉnh thành, cho hay: Trong 8 chỉ số thành phần của PAPI 2022, về chỉ số “Sự tham gia của người dân ở cấp cơ sở”, đa phần các tỉnh, thành phố phía Bắc có kết quả tốt hơn nhóm các tỉnh thành miền Nam. Một số tỉnh như Cần Thơ, Bình Định, Đắc Nông bị giảm điểm đáng kể so với năm trước, với tỷ lệ người dân được tham gia ban Giám sát đầu tư cộng đồng còn thấp, dù các địa phương có nhiều dự án đầu tư cộng đồng hằng năm - đây là một điều đáng lo ngại.
Bên cạnh đó, trong chỉ số “Công khai minh bạch”, các tỉnh, thành phố phía Bắc và miền Trung có kết quả tốt hơn các tỉnh, thành phía Nam Trung Bộ. Trong đó, trong “sự minh bạch” danh sách hộ nghèo, các tỉnh có điểm tốt nhất tập trung ở khu vực miền Bắc và Bắc Trung Bộ, trong khi các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và Tây Nguyên thuộc nhóm 3 và nhóm 4 của cả nước. Đây là bức tranh chung nhiều năm qua.
Đáng chú ý trong chỉ số này, khảo sát cho thấy chỉ có dưới 20% người dân trả lời biết được quy hoạch đất đai ở địa phương mình, trong đó tại Đà Nẵng chỉ đạt dưới 10%; Sóc Trăng và Kiên Giang cũng đạt rất thấp, trong khi tỉnh Bình Dương và tỉnh Thừa thiên Huế đạt cao gần 30%.
“Đây là vấn đề rất đáng quan ngại, vì trong bóng tối thiếu minh bạch thì tham nhũng rất dễ xảy ra. Vấn đề quyết định không nằm ở hiệu quả của tin học hay công nghệ mà là ở chỗ chính quyền muốn hay không muốn đưa những thông tin liên quan đến quy hoạch đất đai đến người dân hay không”- TS Đặng Hoàng Giang thẳng thắn nói.
Cùng đó, về chỉ số “Kiểm soát tham nhũng ở khu vực công”, khác với kết quả ở trên, nhiều tỉnh thành ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long thuộc nhóm có điểm cao, trong khi nhiều tỉnh ở trung du và miền núi phía Bắc có điểm số thấp.
Đáng chú ý, về chỉ số “Thủ tục hành chính công”, người dân đánh giá có chuyển biến trong những năm qua. Sự khác biệt trong điểm số giữa các tỉnh là rất thấp, trong đó tỉnh có điểm số thấp nhất là 6,58, còn tỉnh có điểm cao nhất là 7,66. Gần như không có sự phân biệt giữa tỉnh giàu và tỉnh nghèo. Có một số tỉnh như Vĩnh Phúc, Tây Ninh, Hòa Bình có sự sụt giảm, trong khi Tiền Giang có sự gia tăng điểm số tốt.
Ở chỉ số “Cung ứng dịch vụ công”, các tỉnh, thành phố được đánh giá cao nhất là các tỉnh có nền kinh tế phát triển, trong khi có sự sụt giảm đáng kể ở 18 tỉnh/thành phố. Trong đó, điểm của tỉnh Điện Biên và tỉnh Bến Tre có mức gia tăng đáng kể so với năm 2021.
Về chỉ số “Quản trị điện tử”, theo TS Đặng Hoàng Giang, các tỉnh, thành phố trên toàn quốc năm 2022 vẫn chỉ đạt dưới 4 điểm trên thang điểm 10, tương tự như năm 2020 và 2021. Nhất là khoảng cách giữa tỷ lệ người dùng internet và tỷ lệ người dùng cổng thông tin điện tử vẫn còn rất lớn. “Có 3 câu trả lời cho việc này: Thứ nhất, đó là có nhiều thông tin không được đưa lên mạng nên người dân không thể dùng; thứ hai, có đưa thông tin lên nhưng không thân thiện; thứ ba, là có thân thiện nhưng không được truyền thông đến người dùng” - TS Đặng Hoàng Giang chia sẻ.
Cũng theo TS Đặng Hoàng Giang, về chỉ số PAPI tổng, số tỉnh/thành phố có điểm số từ 38 đến gần 48 điểm là không cao. Trong đó, các tỉnh thuộc nhóm cao tập trung nhiều ở miền Bắc. Điều thú vị là Hà Nội sau nhiều năm xếp ở nhóm thứ ba (nhóm điểm trung bình thấp) thì năm 2021 và năm 2022 đã vươn lên nhóm top đầu.
