Phát huy tiềm năng du lịch cộng đồng ở Gia Lâm

“Tinh hoa nghề gốm - Trải nghiệm nghề nông”

Đây là tên một tour du lịch trải nghiệm đang được chính quyền, Nhân dân địa phương và một số công ty du lịch phối hợp xây dựng, dự kiến sẽ ra mắt vào thời gian tới.

Theo chân nhóm sinh viên Khoa Kinh tế, Trường Đại học FPT về triển khai dự án khảo sát và phát triển sản phẩm du lịch nông nghiệp nông thôn, chúng tôi đến xã Kim Đức, huyện Gia Lâm vào một ngày cuối tuần. Nằm cách trung tâm Hà Nội khoảng 16km, qua xã Bát Tràng, làng nghề gốm sứ Kim Lan (nay thuộc xã Kim Đức) hiện ra với những con đường tràn ngập sắc màu nâu trầm của gốm cổ.

Điểm đầu tiên đoàn ghé thăm là Bảo tàng gốm sứ lịch sử Kim Lan. Với diện tích khoảng 200m2, Bảo tàng có kiến trúc độc đáo được thiết kế theo kiểu các loại lò nung gốm truyền thống của người dân Kim Lan. Ông Nguyễn Hoàng Tùng, công chức văn hóa xã Kim Đức nhiệt tình giới thiệu về lịch sử nghề gốm và các hiện vật tiêu biểu trong quá trình khai quật ở Kim Lan. Đây là Bảo tàng khảo cổ học đầu tiên của cộng đồng ở Việt Nam, hiện đang trưng bày hơn 300 hiện vật gốm sứ gắn với từng thời kỳ phát triển của làng nghề, bao gồm tấm ngói, gạch trang trí; chậu, bát, âu men ngọc và nhiều sản phẩm có giá trị lịch sử, nghệ thuật.

Bên cạnh Bảo tàng là Khu trưng bày sản phẩm của làng nghề gốm sứ Kim Lan. Tại đây có hàng nghìn sản phẩm gốm sứ đặc sắc, có giá trị về nghệ thuật của các nghệ nhân, thợ giỏi được trưng bày; đặc biệt là 3 tác phẩm được trao Bằng xác lập kỷ lục Guinness và xác lập độc bản cho sản phẩm gốm sứ thủ công lớn nhất, đó là: thạp gốm, đĩa gốm và chuông gốm…

Cách Khu trưng bày khoảng 300m, đoàn đến thăm quan cơ sở sản xuất gốm sứ của Nghệ nhân ưu tú Đào Việt Bình - Chủ tịch Hội gốm sứ Kim Lan. Tại đây, đoàn được chiêm ngưỡng quá trình sản xuất thực tế từ việc nhào trộn, xử lý nguyên liệu đến các công đoạn làm khuôn, đổ ra những sản phẩm thô, vẽ trang trí đến công đoạn đưa vào lò nung ra sản phẩm cuối cùng. Mỗi công đoạn đều cần kỹ thuật và sự tận tâm, tỉ mỉ của người thầy, người thợ. Có lẽ vì thế mà mỗi sản phẩm gốm sứ ra đời đều chứa đựng cả tâm hồn, tình cảm của nghệ nhân và từng người thợ.

Chia tay làng nghề gốm sứ Kim Lan, chúng tôi đến làng nghề trồng rau Văn Đức (nay thuộc xã Kim Đức). Cách nhau khoảng 3km theo đường trục chính trải nhựa thẳng tắp, làng rau Văn Đức hiện ra với những cánh đồng trải rộng và một màu xanh mát mắt của các loại rau. Tại HTX rau an toàn Văn Đức, du khách được thăm quan nhà trưng bày nông cụ và trải nghiệm quy trình làm nghề nông; sản xuất, thu hoạch rau, củ, quả. Khi ra về được mang các sản phẩm nông nghiệp mình vừa thu hoạch về để chế biến.

Ông Nguyễn Văn Minh, Giám đốc HTX Sản xuất Kinh doanh Dịch vụ nông nghiệp Văn Đức cho biết, từ năm 2024, HTX đã xây dựng mô hình sản xuất rau an toàn gắn với du lịch sinh thái, trải nghiệm trên diện tích 24ha, gieo trồng các loại rau, cải xanh, cà chua, cải bắp,.... Để thu hút du khách, HTX còn làm thêm nhà lưới, nhà trưng bày nông cụ để các cháu thanh, thiếu niên khi tới trải nghiệm có thể thực hành trồng, chăm sóc các loại rau, qua đó hiểu được sự vất vả và trân trọng nghề nông, trân trọng các sản phẩm nông nghiệp mà mình sử dụng hằng ngày...

Sau thời gian trải nghiệm và thu hoạch được rất nhiều rau quả tươi, buổi trưa, đoàn trở về một nhà dân trong làng, cùng nhau nấu bữa cơm quê và thưởng thức những món ăn đậm đà hương vị đồng quê như: cá sông, giò đỗ, chả đỗ, bánh khúc, rau củ quả Văn Đức. Kết thúc chuyến thăm quan, ai nấy đều vô cùng phấn khởi mang về những sản phẩm mình yêu thích và làm quà cho bạn bè, gia đình, như: rau xanh, hàng nông sản, đồ gốm sứ. Em Nguyễn Thành An - sinh viên Khoa Kinh tế, Trường Đại học FPT cho biết: “Tour thăm quan làng nghề Kim Lan và Văn Đức là một trải nghiệm thú vị, khác biệt so với những làng nghề bởi sự độc đáo và gần gũi, thân thiện.”

Tiếp tục phát huy thế mạnh

Kim Lan và Văn Đức là hai làng nghề nổi tiếng của huyện Gia Lâm, trước đây là hai xã khác nhau nhưng từ ngày 01/01/2025, sau khi thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính theo Nghị quyết số 1286/NQ-UBTVQH15 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, Văn Đức và Kim Lan sáp nhập thành xã Kim Đức.

Kim Lan là một làng gốm cổ ở Gia Lâm với lịch sử hơn một ngàn năm tuổi. Từ xa xưa, gốm Kim Lan đã được xếp vào hàng những sản vật quý cùng với lụa, gấm, châu, ngọc. Không chỉ có những sản phẩm có giá trị, Kim Lan còn có gốm mộc, gốm thô giản dị. Chính vì thế, gốm Kim Lan rất gần gũi với đời sống người dân, từ các sản phẩm đồ thờ, đồ trang trí, đồ gia dụng, gạch ngói xây dựng. Hiện làng nghề gốm sứ Kim Lan có hơn 350 lò gốm hoạt động, thu hút hàng nghìn lao động tham gia, mỗi năm mang lại cho địa phương trên 500 tỷ đồng.

Đặc biệt, làng nghề có 17 nghệ nhân, trong đó có 1 nghệ nhân ưu tú và 7 nghệ nhân Hà Nội. Các nghệ nhân đã làm ra những sản phẩm độc đáo, đòi hỏi trình độ kỹ thuật, mỹ thuật cao; trong đó có 03 sản phẩm được Tổ chức kỷ lục Guinness Việt Nam trao bằng xác lập kỷ lục Guinness cho sản phẩm gốm sứ thủ công lớn nhất, 03 sản phẩm được Viện sáng tạo độc bản Việt Nam công nhận sản phẩm độc đáo; 25 sản phẩm OCOP 4 sao. Năm 2025, nghề gốm Kim Lan đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Đến với Kim Lan, ngoài thăm quan các điểm trên, du khách còn có thể chiêm bái các điểm đến di tích lịch sử văn hoá đã được UBND TP xếp hạng như miếu Bản, đình, chùa Kim Lan và thưởng ngoạn cảnh quan thơ mộng, lãng mạn bên sông Hồng.

Khác với làng nghề Kim Lan, Văn Đức là làng nghề chuyên canh rau các loại với diện tích trồng rau khoảng 230ha, mỗi năm cung cấp cho thị trường 30.000 tấn rau, củ, quả. Trong đó có 30ha rau VietGAP, còn lại đều sản xuất theo hướng an toàn vệ sinh thực phẩm. Nhờ đó mùa nào thức ấy, Văn Đức đều có rau an toàn xuất bán ra thị trường.

Không những thế, Văn Đức còn là nơi sinh của Đức Thánh Chử Đồng Tử - một trong “Tứ bất tử” của tín ngưỡng dân gian Việt Nam, gắn với câu chuyện tình yêu của Chử Đồng Tử và Tiên Dung công chúa. Đến với Văn Đức, ngoài thăm quan trải nghiệm mô hình vườn đồng, du khách còn có thể thăm quan nhiều di tích lịch sử văn hoá, kiến trúc nghệ thuật đã được xếp hạng cấp Quốc gia như: đình Chử Xá - nơi thờ Đức Thánh Chử Đồng Tử, Tiên Dung công chúa, Hữu phu nhân, Càn Hải tứ vị Đại vương, hai vị “Đương Niên, Đương Cảnh”; lăng Chử Cù Vân - là nơi thờ thân phụ, thân mẫu của Đức Thánh Chử Đồng Tử...

Sự kết hợp của hai làng nghề trở thành một tour du lịch trải nghiệm vô cùng hài hòa, hợp lý. Đây cũng là kết quả của sự nỗ lực của UBND huyện Gia Lâm trong việc phối hợp với các sở ngành, đơn vị, doanh nghiệp nhằm xây dựng những tour, tuyến du lịch dựa trên tiềm năng và lợi thế của từng địa phương. Theo lãnh đạo Sở Du lịch Hà Nội, du lịch nông nghiệp, nông thôn không chỉ đơn thuần là thăm quan, trải nghiệm mà còn là cầu nối để du khách trong và ngoài nước khám phá, trân trọng các giá trị văn hóa bản địa, nghề truyền thống và hệ sinh thái nông nghiệp đặc trưng của từng địa phương. Các chuyên gia du lịch cũng nhận định rằng, “Tinh hoa nghề gốm - Trải nghiệm nghề nông” ở Kim Lan và Văn Đức hứa hẹn sẽ là tour du lịch trải nghiệm hấp dẫn, xứng đáng được đầu tư và nhanh chóng đưa vào khai thác phục vụ du khách, nhất là khách du lịch quốc tế.

Với 5 làng nghề truyền thống và 2 làng nghề Hà Nội, huyện Gia Lâm xác định du lịch văn hóa - làng nghề là một trong những loại hình du lịch trọng điểm của địa phương. Huyện đã và đang chủ động triển khai nhiều giải pháp nhằm nâng cao chất lượng các điểm đến du lịch; phối hợp kết nối, hình thành các tour, tuyến du lịch để ngày càng có nhiều du khách trong và ngoài nước biết đến Gia Lâm là điểm đến “An toàn - Thân thiện - Chất lượng - Hấp dẫn”.