Phát huy vai trò của nông dân trong thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở

Những mô hình, cách làm của Hội Nông dân xã Thư Lâm được đánh giá là kinh nghiệm quý để các địa phương khác tham khảo, đặc biệt trong bối cảnh cả nước tiếp tục đẩy mạnh xây dựng Nhà nước pháp quyền và nâng cao chất lượng dân chủ ở cơ sở. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, Kinh tế & Đô thị đã có cuộc trao đổi với ông Phạm Đức Trọng – Chủ tịch Hội Nông dân xã Thư Lâm.

Ông có thể cho biết rõ hơn về cách làm sáng tạo của Hội Nông dân xã Thư Lâm để nâng cao vai trò của nông dân trong thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở?

- Trong tiến trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu, việc phát huy quyền làm chủ của người dân, đặc biệt là lực lượng nông dân tiếp tục được xem là yếu tố nền tảng. Thực tiễn triển khai quy chế dân chủ ở cơ sở thời gian qua cho thấy, khi người dân được tham gia, công khai thông tin và đối thoại trực tiếp với chính quyền, chất lượng quản trị nông thôn được nâng lên rõ rệt, hạn chế khiếu kiện, tạo đồng thuận và huy động nguồn lực xã hội hóa rộng lớn.

Hội Nông dân xã Thư Lâm xác định rõ dân chủ ở cơ sở không chỉ là quy định, mà phải trở thành thói quen, nếp sinh hoạt cộng đồng. Nhiều năm qua, xã đã duy trì đều đặn các buổi đối thoại trực tiếp giữa chính quyền và nông dân, đặc biệt trong các vấn đề liên quan đến đất đai, xây dựng nông thôn mới, các khoản đóng góp của dân và các dự án chuyển đổi cơ cấu cây trồng. Ở Thư Lâm, mọi chủ trương liên quan đến dân đều được công khai theo 3 bước: thông báo – thảo luận – biểu quyết. Khi người dân được nói, nghe và giám sát, thì mọi việc đều thuận lợi, đồng thuận rất cao.

Hội Nông dân xã đóng vai trò cầu nối giữa chính quyền và người dân, nhất là trong việc giải thích chính sách, vận động hội viên, và kịp thời nắm bắt tâm tư để phản ánh ngược trở lại với Đảng ủy, UBND xã. Việc công khai thông tin tại nhà văn hóa, qua nhóm Zalo từng thôn và qua hệ thống loa truyền thanh giúp người dân nắm được đầy đủ nội dung cần giám sát, đúng với tinh thần “dân biết – dân bàn – dân làm – dân kiểm tra – dân thụ hưởng”.

Ông có thể chia sẻ một vài ví dụ cụ thể trong thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở tại địa bàn xã Thư Lâm đã được triển khai thành công?

- Những nội dung liên quan trực tiếp đến đời sống người dân như quy hoạch sử dụng đất; xây dựng hạ tầng giao thông, thủy lợi; định mức thu – chi các khoản đóng góp; giám sát chất lượng các công trình phục vụ cộng đồng… đều được công khai theo quy định. Nhiều thôn, tổ dân phố đã thực hiện tốt phương châm “dân biết – dân bàn – dân làm – dân kiểm tra – dân thụ hưởng”, tạo ra sự minh bạch và giảm tối đa xung đột lợi ích.

Đơn cử, trong chương trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, xã Thư Lâm triển khai chủ trương bê tông hóa 12 tuyến đường nội đồng, lúc đầu có ý kiến băn khoăn về mức đóng góp và thiết kế tuyến đường. Hội Nông dân xã đã tổ chức họp dân, mời đại diện các hợp tác xã và các hộ sản xuất lớn tham gia thảo luận, sau khi người dân được xem bản vẽ, được hỏi và trực tiếp góp ý, 100% hộ dân đã thống nhất và công trình hoàn thành sớm hơn kế hoạch 2 tháng. Nếu không thực hiện dân chủ đầy đủ, minh bạch, chắc chắn sẽ không thể tạo được sự đồng thuận lớn như vậy. Hay như trong sản xuất nông nghiệp, Hội Nông dân xã cũng phối hợp với các DN để công khai giá thu mua, hợp đồng bao tiêu và chi phí đầu vào của mô hình sản xuất sạch, tạo sự yên tâm cho nông dân khi tham gia liên kết. Một trong những chuyển biến tích cực tại xã Thư Lâm là người dân mạnh dạn hơn trong việc góp ý, phản biện và giám sát. Mọi phản ánh, kiến nghị đều được tiếp nhận qua 3 kênh: họp thôn và sinh hoạt chi hội; hội nghị đối thoại định kỳ giữa Chủ tịch UBND xã và Nhân dân; nhóm trao đổi trực tuyến của từng khu dân cư. Chúng tôi khuyến khích người dân nói thẳng, nói thật, phản ánh đúng, càng dân chủ thì càng minh bạch, càng giảm tiêu cực, từ khi duy trì các hình thức này, những vấn đề nhỏ được giải quyết ngay tại cơ sở, không phát sinh khiếu kiện vượt cấp.

Một điểm nhấn quan trọng của thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở là vai trò giám sát cộng đồng, trong đó nòng cốt là hội viên Hội Nông dân. Việc nông dân trực tiếp giám sát quá trình thi công các công trình đường giao thông nội đồng, nhà văn hóa, kênh mương, chiếu sáng… đã giúp giảm đáng kể tình trạng thi công cẩu thả hoặc điều chỉnh thiết kế bất hợp lý; nhiều công trình sau khi hoàn thành có chất lượng tốt hơn, tuổi thọ cao hơn, chi phí hợp lý hơn nhờ có sự giám sát chặt chẽ của cộng đồng. Không chỉ giám sát đầu tư, hội viên nông dân còn tham gia tích cực vào giám sát việc thực thi chính sách hỗ trợ phát triển sản xuất, phân bổ đất dịch vụ, quản lý kinh phí đóng góp của Nhân dân… góp phần xây dựng chính quyền cơ sở liêm chính, minh bạch.

Vậy theo ông để tiếp tục phát huy mạnh hơn vai trò của nông dân trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, thì cần phải có giải pháp như thế nào?

- Hội Nông dân là tổ chức nòng cốt tập hợp, đại diện và phản ánh quyền lợi hợp pháp của người dân. Việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở muốn hiệu quả phải gắn liền với phát huy vai trò của Hội Nông dân theo hai phương diện: thứ nhất, vai trò phản biện xã hội, tham gia góp ý vào các dự thảo nghị quyết, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội, phương án bồi thường GPMB, quy ước thôn… những góp ý xuất phát từ nhu cầu thực tiễn sản xuất giúp chính quyền có cái nhìn đa chiều và điều chỉnh phù hợp hơn. Thứ hai, vai trò liên kết cộng đồng, nông dân ngày càng có nhu cầu tiếp cận thông tin, khoa học kỹ thuật, vốn và liên kết tiêu thụ sản phẩm; việc tổ chức sinh hoạt định kỳ, mô hình tổ hợp tác – hợp tác xã, diễn đàn “Nông dân với chuyển đổi số”, “Nông dân với nông nghiệp tuần hoàn”… trở thành kênh quan trọng để người dân trao đổi, nêu kiến nghị và cùng bàn giải pháp với chính quyền.

Để tiếp tục phát huy mạnh hơn vai trò của nông dân trong việc thực hiện quy chế dân chủ ở cơ sở, cần phải triển khai đồng bộ một số giải pháp như sau: thứ nhất, là tăng cường đào tạo kỹ năng cho cán bộ Hội, nhất là kỹ năng dân vận, đối thoại và xử lý xung đột. Thứ hai, là đẩy mạnh chuyển đổi số trong công khai thông tin, giúp dân theo dõi dự án, kinh phí, kế hoạch dễ dàng, minh bạch. Thứ ba, là phát huy vai trò nêu gương của đảng viên, cán bộ thôn xóm, để việc thực hiện dân chủ thực sự đi vào thực chất. Khi nông dân thực sự làm chủ, không chỉ bộ máy hoạt động tốt hơn mà kinh tế - xã hội của địa phương cũng phát triển bền vững hơn.

Xin cảm ơn ông!