10 km2 có hơn 2.100 giếng nước
Lý Sơn là huyện đảo duy nhất của tỉnh Quảng Ngãi, cách đất liền 15 hải lý với diện tích tự nhiên hơn 10 km2, dân số khoảng 24.000 người. Đất sản xuất nông nghiệp hơn 300 ha, chủ yếu trồng hành và tỏi.
Những năm gần đây, du lịch ở Lý Sơn phát triển nhanh chóng, cơ cấu ngành nghề từng bước được dịch chuyển sang du lịch, dịch vụ. Thế nhưng tại đảo, tình trạng thiếu nước ngọt ngày một trầm trọng và hiện chưa có phương án giải quyết triệt để.
Toàn đảo hiện có hơn 2.100 giếng nước (mật độ hơn 210 giếng/km2) dùng trong sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt. Việc khai thác quá mức dẫn đến nhiều nguy cơ cạn kiệt nguồn nước ngầm và xâm nhập mặn.
Năm 2010, hồ chứa nước Thới Lới được Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Quảng Ngãi đầu tư xây dựng và bàn giao địa phương khai thác sử dụng từ năm 2012, với dung tích chứa 270.000 m3, cao trình đập hơn 120 m, chiều dài thân đập 208 m, kết cấu bê tông chịu lực; phục vụ tưới tiêu cho 60 ha đất sản xuất nông nghiệp.
Công trình hồ chứa nước Thới Lới đưa vào hoạt động mang lại hiệu quả rất lớn. Tuy nhiên, theo Chủ tịch UBND huyện Lý Sơn Phạm Thị Hương, hiện hồ bồi lấp, hạn chế dung tích chứa, nên chỉ đáp ứng một phần nhỏ nhu cầu nước sinh hoạt và sản xuất ở thôn Đông An Hải.
Trong khi đó, biến đổi khí hậu ngày càng khắc nghiệt, nắng nóng kéo dài khiến nguồn nước ngọt tại đảo Lý Sơn giảm sút nghiêm trọng, nguồn nước ngầm bị xâm nhập mặn.
Tìm hướng giải "cơn khát"
Trước thực trạng trên, Sở NN&PTNT Quảng Ngãi đề xuất thực hiện Dự án xây dựng hệ thống trữ, cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt huyện Lý Sơn. Đây là công trình thủy lợi kết hợp công trình hạ tầng kỹ thuật, cấp III do UBND tỉnh cấp quyết định đầu tư.
Sở NN&PTNT đề xuất 2 phương án thu gom, trữ, cấp nước phục vụ sinh hoạt, du lịch, sản xuất ổn định, lâu dài cho huyện đảo Lý Sơn. Điểm chung của 2 phương án là cải tạo hồ chứa nước Thới Lới để trữ và chỉ dành cho việc cấp nước sinh hoạt trên huyện đảo thay vì cung cấp cho sản xuất nông nghiệp như hiện tại.
Việc cấp nước cho sản xuất nông nghiệp sẽ đầu tư hệ thống thu gom và bể chứa riêng ở vị trí gần hồ chứa nước, thực hiện trong giai đoạn 2025 - 2030. Dự kiến tổng mức đầu tư xây dựng theo phương án 1 khoảng 190 tỷ đồng và phương án 2 khoảng 450 tỷ đồng.
Mục tiêu dự án nhằm đảm bảo cấp nước tưới tiết kiệm cho 32 ha đất sản xuất nông nghiệp; cung cấp nước sinh hoạt với lưu lượng yêu cầu 1.150 m3/ngày, đêm, tương ứng cấp nước cho 11.000 người dân địa phương, cải thiện môi trường sinh thái, cảnh quan phục vụ du lịch cho đảo Lớn (huyện Lý Sơn).
Đồng thời, bổ sung nguồn cấp nước ngầm, dâng cao mực nước ngầm vào mùa khô, cải thiện tình trạng xâm nhập mặn, góp phần ổn định lâu dài đời sống, sinh hoạt hàng ngày cho người dân huyện Lý Sơn.
Theo Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi Trần Phước Hiền, phương án cấp nước ngọt ổn định, bền vững để đáp ứng yêu cầu phát triển của huyện đảo Lý Sơn trong thời gian tới, cũng như việc xây dựng hệ thống trữ, cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt huyện Lý Sơn là rất cần thiết.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi giao Sở NN&PTNT chủ trì, nghiên cứu xây dựng phương án, giải pháp thu gom, cấp nước tổng thể cho huyện Lý Sơn trên cơ sở bám sát Quy hoạch “Điều chỉnh tổng thể Quy hoạch chung xây dựng khu kinh tế Dung Quất, tỉnh Quảng Ngãi đến năm 2045" và Đồ án Quy hoạch phân khu xây dựng tỷ lệ 1/2000 đô thị Lý Sơn đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, gắn với nhu cầu thực tế của địa phương.
Phó Chủ tịch UBND tỉnh lưu ý, trong quá trình thực hiện, Sở NN&PTNT cần phối hợp chặt chẽ với Sở Xây dựng, Ban quản lý khu kinh tế Dung Quất và các khu công nghiệp Quảng Ngãi, UBND huyện Lý Sơn; đồng bộ và phát huy tối đa hiện trạng các công trình cấp nước, chứa nước đã và đang được đầu tư trên địa bàn.
Sở NN&PTNT cần đưa ra các giải pháp cấp nước gắn với từng giai đoạn và nguồn vốn thực hiện cụ thể,… để đề xuất tỉnh đầu tư dự án xây dựng hệ thống trữ, cấp nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt huyện Lý Sơn trong giai đoạn tới.
Trong đó, lưu ý tranh thủ tối đa nguồn vốn của Trung ương; phối hợp với các sở, ngành liên quan và huyện Lý Sơn ngay từ ban đầu để tránh ảnh hưởng đến các di tích, danh lam, thắng cảnh và công trình khác…
