Trong 10 năm thi hành Luật Đặc xá, Chủ tịch nước đã 7 lần ban hành quyết định về đặc xá nhân các ngày lễ lớn, sự kiện trọng đại của đất nước cho hơn 85.900 phạm nhân.
Nhiều điểm mới về điều kiện đặc xáTheo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội Lê Thị Nga, nếu luật hiện hành quy định đã chấp hành được ít nhất 1/3 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, ít nhất 14 năm đối với hình phạt tù chung thân thì Dự Luật này sửa thành đã chấp hành được ít nhất 1/2 thời gian đối với hình phạt tù có thời hạn, ít nhất 15 năm đối với hình phạt tù chung thân. Dự Luật cũng quy định người bị kết án phạt tù về “bất kỳ tội gì” đều phải chấp hành xong hình phạt bổ sung (bao gồm cả phạt tiền, án phí…).Nhiều ý kiến cho rằng, việc sửa đổi điều kiện đặc xá phải đặt trong bối cảnh Bộ luật Hình sự năm 2015 mới bổ sung chế định tha tù trước thời hạn có điều kiện cần cân nhắc kỹ. Nếu giữ quy định về điều kiện đặc xá như Dự Luật hoặc theo hướng chặt chẽ hơn sẽ dẫn tới trùng lặp về chính sách với tha tù trước thời hạn. Ngược lại, nếu sửa đổi theo hướng quy định nới lỏng hơn điều kiện so với tha tù trước thời hạn, sẽ không đúng tính chất của đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước và không khắc phục được tình trạng đặc xá với số lượng lớn, đối tượng rộng như thời gian qua.“Để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và phù hợp với đặc thù của công tác đặc xá, việc sửa đổi Luật Đặc xá phải quán triệt đầy đủ các quan điểm: Đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định đối với người bị kết án phạt tù, do đó các quy định về đặc xá phải có sự khác biệt cơ bản so với các chính sách khoan hồng khác đang được giao cho các cơ quan tư pháp thực hiện” - Chủ nhiệm Lê Thị Nga chỉ rõ.Rõ hơn các quy địnhLiên quan đến điều kiện “phạm tội lần đầu” mới được xem xét đặc xá, Ủy viên Thường trực Ủy ban Quốc phòng – An ninh của Quốc hội Nguyễn Mai Bộ cho rằng, cần cân nhắc, vì người phạm tội lần đầu, nhưng gây thiệt hại lớn, trong khi người phạm tội hai lần có khi chỉ gây hậu quả nhỏ. Cần rõ hơn về vấn đề này. Về điều kiện chấp hành xong hình phạt bổ sung về dân sự, có ý kiến băn khoăn, nếu xử lý không khéo sẽ tạo cú sốc rằng người giàu, người có tiền thực hiện thì được đặc xá còn người nghèo, không có tiền để chấp hành sẽ ở tù suốt đời.
Theo Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân, cần đánh giá tác động xem điều kiện trong Dự Luật có “chặt” quá hay không và ảnh hưởng thế nào tới các đối tượng.Theo Trung tướng Nguyễn Văn Sơn - Thứ trưởng Bộ Công an: Nếu điều kiện “chặt” quá thì không được, nhưng nếu “lỏng” có khi việc đặc xá lại tràn lan, mất đi ý nghĩa của chính sách này. Liên quan đến việc chấp hành hình phạt bổ sung, đúng là có trường hợp điều kiện quá khó khăn, bất khả kháng sẽ không chấp hành xong, trong khi đáp ứng đầy đủ các điều kiện khác.
Nhưng ở góc độ khác, trong khi bị hại chưa được đảm bảo lợi ích chính đáng được pháp luật bảo vệ, tài sản của Nhà nước, tổ chức chưa được khắc phục mà đối tượng vẫn được xem xét đặc xá, có thể dư luận chưa hẳn đã đồng tình. “Tinh thần là phải phân biệt thật cụ thể từng trường hợp giải quyết đặc xá để người dân thấy thực hiện như thế là vô tư, còn về kỹ thuật thiết kế vào Luật sẽ cần nghiên cứu thêm” – Thứ trưởng Bộ Công an nhận định.
