Theo đại biểu Hoàng Quang Hàm, để tìm được căn nguyên của vấn đề này thì cần nhìn lại cả quá trình phát triển. Cách đây hơn 30 năm, khi bắt đầu đổi mới, mở cửa, Việt Nam có GDP bình quân đầu người 100 USD thì thế giới bình quân là hơn 4.000 USD. Đến 2017, Việt Nam khoảng 2.385 USD thì thế giới khoảng 10.700USD; năm 2018 Việt Nam khoảng 2.590 thì thế giới khoảng 11.000.
Tăng trưởng của Việt Nam là nhanh, bình quân 7%/năm trong hơn 20 năm, giai đoạn này thấp hơn 7% nhưng vẫn là cao so với khu vực và thế giới. Tuy nhiên, xét về số tuyệt đối thì GDP của thế giới ngày một cách xa so với Việt Nam.
| Số liệu được đại biểu Hoàng Quang Hàm đưa ra tại buổi thảo luận sáng 30/10. |
Đại biểu Hoàng Quang Hàm nhấn mạnh: “30 năm là khoảng thời gian để nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản… “hóa rồng, hóa hổ” còn chúng ta tăng trưởng nhanh nhưng mới chỉ là quốc gia có thu nhập trung bình thấp. Số liệu cho thấy, chúng ta đang tụt hậu ngày càng xa hơn về kinh tế. Nguy cơ này Đảng đã chỉ ra từ nhiều năm trước, nhưng vẫn là nguy cơ thường trực, khó khắc phục, cần có đột phá để thay đổi.”
Đồng thời, cũng theo đại biểu Hàm, “Nếu không khắc phục được bất cập mà Chính phủ đã chỉ rõ trong báo cáo, thì Việt Nam có nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình. Và thực ra cùng thời kỳ phát triển, để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, tốc độ tăng trưởng của Hàn Quốc bình quân từ 8 đến 10%/năm.”
“Trong điều kiện thế giới và khu vực nhiều biến động, khó lường, các nước lớn có thể thỏa hiệp khi đạt lợi ích mà bỏ qua lợi ích của nước khác; chủ nghĩa bảo hộ đang có xu hướng quay lại; trong quan hệ đa phương, song phương các quốc gia đều tính toán kỹ để bảo đảm lợi ích của quốc gia mình; nên việc tận dụng, hưởng lợi từ chia xẻ công nghệ cốt lõi, thành tựu khoa học vượt trội của các nước để đi tắt, đột phá, vươn nhanh ngày càng khó khăn; việc bứt phá về tăng trưởng, việc thoát khỏi vị thế gia công, lắp ráp ngày càng nhiều trở ngại. Giải pháp của Chính phủ đưa ra là đầy đủ và toàn diện nhưng với nội lực, bối cảnh như vậy cần có mũi nhọn đột phá trọng tâm để thoát khỏi nguy cơ tụt hậu và rơi vào bẫy thu nhập trung bình.” – Ông Hoàng Quang Hàm phân tích.
Đại biểu Hoàng Quang Hàm cho rằng, có ba vấn đề cốt lõi cần dành nguồn lực thực hiện bằng được để tăng trưởng theo chiều sâu gồm: trình độ lao động; phát triển, ứng dụng khoa học công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo. Chỉ có nâng cao trình độ lao động và đẩy mạnh ứng dụng khoa học mới có thể tăng trưởng theo chiều sâu. Nhưng để làm được cần đổi mới mạnh mẽ, gắn giáo dục, đào tạo với yêu cầu của thực tiễn, nhu cầu của doanh nghiệp; có giải pháp thúc đẩy ứng dụng khoa học, công nghệ. Chỉ có đổi mới sáng tạo mới tạo ra giá trị gia tăng đột phá và có thể tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Muốn vậy phải có kênh, nguồn vốn, chính sách cho khởi nghiêp sáng tạo và phải chấp nhận rủi ro vì theo thống kê chỉ có khoảng 6% ý tưởng khởi nghiệp sáng tạo thành công còn 94% là thất bại nhưng nếu thành công thì mang lại lợi ích và giá trị gia tăng rất lớn. Ba vấn đề không mới, đã được minh chứng ở nhiều quốc gia, quan trọng là triển khai thực hiện.
“Tụt hậu về kinh tế, nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình là do chúng ta chưa đột phá thành công các vấn đề cốt lõi của tăng trưởng theo chiều sâu và là căn nguyên dẫn đến chúng ta tăng trưởng nhanh nhưng chưa hóa rồng, hóa hổ”, ông Hàm nói.
Cũng theo đại biểu Hoàng Quang Hàm, đời sống của nhân dân, thực lực của nền kinh tế tăng nhanh nhưng chưa cùng với tốc độ tăng trưởng. Cần có chỉ tiêu pháp lệnh để nhận rõ vấn đề này. Hiện nay, độ mở của nền kinh tế rất lớn, kim ngạch xuất, nhập khẩu khoảng 200% GDP, xuất siêu nhiều năm nhưng người hưởng lợi đa số là doanh nghiệp FDI vì các doanh nghiệp này chiếm khoảng 70% giá trị xuất khẩu, phần hưởng lợi đó được tính trong tổng GDP của nước ta nên cần phải loại trừ yếu tố này mới nhìn nhận phù hợp thực lực của nền kinh tế và thu nhập của người dân. Đây không phải là bất cập. Đất nước đi lên từ gian khó chúng ta phải huy động mọi nguồn lực để phát triển, việc thu hút FDI một cách chọn lọc là cần thiết. Tuy nhiên, cần bổ sung thêm chỉ tiêu đánh giá để nhìn nhận sát đúng hơn tình hình và có giải pháp phù hợp.
Do đó, ông Hoàng Quang Hàm đề nghị Quốc hội ngoài việc giao chỉ tiêu GDP (tổng sản phẩm nội địa) như trước đây cần giao thêm chỉ tiêu GNI “thu nhập quốc dân” để phản ánh nội lực thực sự của nền kinh tế, thu nhập của người dân.
Ông Hàm cũng cho rằng, một vấn đề khác trong thực hiện kết quả kinh tế - xã hội cũng được đại biểu đề cập là giải ngân vốn đầu tư công chậm, có tiền không tiêu được, xu hướng gia tăng, năm sau chậm hơn năm trước. Năm 2018 là năm đạt thấp nhất so với 6 năm về trước. 9 tháng đầu năm 2019 giải ngân lại còn thấp hơn so với cùng kỳ 2018, đạt 49% kế hoạch, trái phiếu CP đạt 23%; vay nước ngoài 18,8%, quá thấp. Báo cáo của Chính phủ dành gần 6 trang để phân tích nguyên nhân. Tán thành những phân tích này, song ĐB Hoàng Quang Hàm nhấn mạnh, nguyên nhân đầu tiên là phải khắc phục yếu kém trong công tác lập, thực hiện, điều chỉnh kế hoạch đầu tư.“Luật Đầu tư công cũ và mới đều quy định khi trình Quốc hội phải có danh mục mức vốn cho từng dự án nhưng chưa bao giờ thực hiện được. Việc thiếu danh mục mức vốn cho thấy đến tháng 10 của năm trước năm kế hoạch chưa biết sẽ phân bổ cho dự án nào, bao nhiêu tiền đương nhiên sẽ chậm chễ trong phân bổ, giao vốn và tất yếu dẫn đến giải ngân vốn chậm. Đồng thời tạo một khoảng tối, không minh bạch trong phương án trình, thiếu căn cứ để Quốc hội thảo luận.” – Đại biểu tỉnh Phú Thọ cho biết. Nhiều công trình thiếu vốn trong khi nhiều công trình không giải ngân hết kế hoạch vốn cho thấy lập kế hoạch không sát, không theo dõi, tổng hợp sát sao để điều chỉnh vốn từ nơi thừa sang nơi thiếu. Đặc biệt lãng phí khi vốn ODA không giải ngân được, không dùng nhưng vẫn phải trả phí cam kết.Chuẩn bị đầu tư và dự án khởi công mới trải qua nhiều bước, cần nhiều thời gian, đây là yêu cầu tất yếu để bảo đảm hiệu quả vốn đầu tư nhưng dự báo thời gian cần thiết không sát để lập kế hoạch, đặc biệt là vốn ODA, vốn các công trình quan trọng quốc gia nên giao kế hoạch, có tiền nhưng không giải ngân được.Vì thế, đại biểu Hoàng Quang Hàm kiến nghị: “Cải thiện công tác dự báo, công tác lập, giao kế hoạch và linh hoạt điều chỉnh kế hoạch vốn đầu tư là cốt lõi để khắc phục giải ngân vốn chậm. Trình danh mục và mức vốn của từng dự án là Luật định và cần thiết để QH thảo luận, quyết nghị định hướng, nguyên tắc, giao cho Chính phủ rà soát, quyết định nên Chính phủ cần quan tâm thực hiện ít nhất là đối với vốn ngân sách Trung ương. Vẫn là Chính phủ quyết định nhưng phải trình để Quốc hội thảo luận.”
