Sửa đổi Luật Giá: Tập trung phân cấp, kiểm soát thị trường

Sửa đổi Luật Giá bảo đảm thực hiện mô hình chính quyền địa phương hai cấp

Trình bày Tờ trình tóm tắt dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng thông tin, dự thảo Luật gồm 2 điều: Điều 1 - Sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ một số quy định của Luật Giá số 16/2023/QH15; Điều 2 - Điều khoản thi hành.

Trong đó, dự thảo Luật sửa đổi, hoàn thiện 4 nhóm nội dung: Sửa đổi quy định về chuyển trách nhiệm triển khai bình ổn giá của UBND huyện (theo phân công của UBND cấp tỉnh) xuống UBND cấp xã thực hiện để phù hợp với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp.

Sửa đổi, bổ sung tên gọi và thẩm quyền định giá đối với một số hàng hóa, dịch vụ trong lĩnh vực khí thiên nhiên, hàng không, kiểm định phương tiện vận tải, kiểm định an toàn lao động, chứng khoán, dự trữ quốc gia, đường sắt và các sản phẩm, dịch vụ công trong y tế và giáo dục - đào tạo.

Dự luật cũng bổ sung dịch vụ hạ tầng khu công nghiệp, khu kinh tế... đầu tư từ nguồn vốn ngân sách nhà nước vào Danh mục do Nhà nước định giá, thẩm quyền định giá cụ thể thuộc về UBND cấp tỉnh.

Về thanh tra, kiểm tra, Dự thảo Luật bãi bỏ các quy định về thanh tra chuyên ngành về giá, dẫn chiếu việc thực hiện thanh tra về giá, thẩm định giá theo quy định của pháp luật về Thanh tra để đồng bộ với Luật Thanh tra năm 2025.

Ngoài ra, Luật lần này cắt giảm điều kiện không cần thiết, đơn giản hóa điều kiện cấp giấy chứng nhận kinh doanh dịch vụ thẩm định giá, cụ thể, bãi bỏ quy định yêu cầu người đại diện theo ủy quyền của tổ chức góp vốn phải có thẻ thẩm định viên về giá.

Chính phủ đề xuất xây dựng Luật theo trình tự, thủ tục rút gọn trong trường hợp cấp bách để giải quyết vấn đề phát sinh trong thực tiễn. Trường hợp cần sửa đổi ngay cho phù hợp với văn bản quy phạm pháp luật mới được ban hành, đặc biệt là để xử lý các vấn đề chịu sự tác động do sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước theo Nghị quyết của Quốc hội và thể chế hóa chủ trương của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền. Do vậy, Chính phủ đề xuất Quốc hội xem xét và thông qua tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV (tháng 10/2025).

Qua thẩm tra dự án Luật, Ủy ban Kinh tế và Tài chính tán thành với Tờ trình của Chính phủ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến, đồng thời quyết định việc bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025 và Chương trình Kỳ họp thứ 10 để Quốc hội cho ý kiến và xem xét, thông qua theo trình tự, thủ tục rút gọn.

Về bình ổn giá, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cơ bản thống nhất việc sửa đổi như đề nghị của Chính phủ để bảo đảm thực hiện theo mô hình chính quyền hai cấp. Tuy nhiên, việc đề xuất, triển khai bình ổn giá tại chính quyền cấp xã cần được xem xét, bảo đảm tính khả thi về nguồn lực, nhân lực, phạm vi áp dụng bình ổn giá để thực hiện có hiệu quả.

Về danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá với một số mặt hàng cụ thể, cơ quan chủ trì thẩm tra đề nghị cơ quan soạn thảo làm rõ một số vấn đề. Đơn cử như về danh mục liên quan đến vận chuyển khí thiên nhiên, Ủy ban Kinh tế và Tài chính cho rằng, mặc dù Nghị định số 146/2025/NĐ-CP quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực công nghiệp và thương mại đã phân quyền nhiệm vụ, quyền hạn của Bộ Công thương cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, tuy nhiên, hoạt động vận chuyển khí thiên nhiên, dịch vụ tồn trữ, tái hóa là các hoạt động mang tính chuyên môn sâu, có sự liên kết chặt chẽ trên phạm vi nhiều địa phương (không theo địa giới hành chính). Do đó, chưa nên phân quyền ngay trong luật để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, tránh việc nhiều địa phương phải quyết định giá đối với dịch vụ này cho từng tuyến đường ống.

Ngoài ra, báo cáo thẩm tra đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát để bảo đảm sự thống nhất của hệ thống pháp luật như: Luật Thanh tra, Luật Doanh nghiệp, Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng và các dự án Luật khác đang được trình Quốc hội xem xét tại Kỳ họp thứ 10, như dự thảo Luật Hàng không dân dụng (sửa đổi), dự thảo Luật Dự trữ quốc gia (thay thế); dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của 15 luật trong lĩnh vực nông nghiệp và môi trường…

Phân cấp, phân quyền phải gắn với năng lực tổ chức thực hiện

Cho ý kiến về Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giá, các thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội cho rằng, cơ bản lần này phạm vi sửa đổi của Luật không nhiều, chủ yếu tập trung việc thực hiện chủ trương sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy và đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất với các Luật có liên quan, thực hiện chủ trương đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong bối cảnh thực hiện tổ chức chính quyền địa phương hai cấp.

Phát biểu cho ý kiến tại phiên thảo luận, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, quan điểm cốt lõi, Nhà nước phải luôn quản lý thị trường. Mục tiêu của việc sửa đổi luật là hoàn thiện cơ chế thị trường, tăng cường quản lý Nhà nước về giá, và ổn định, điều tiết giá thông qua các công cụ như bình ổn giá, định giá Nhà nước và cơ sở dữ liệu giá.

Đối với vấn đề phân cấp, phân quyền, Chủ tịch Quốc hội ủng hộ việc chuyển các công việc cấp huyện về cấp xã. Tuy nhiên, cần lưu ý: "nếu xã không gánh nổi thì tỉnh phải với tay xuống, chứ không phải giao hết trách nhiệm". Để bảo đảm tính khả thi của việc phân cấp, cần tăng cường hỗ trợ công nghệ cho cấp xã, chủ yếu thông qua số hóa, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo (AI) để nâng cao hiệu quả điều hành. Theo Chủ tịch Quốc hội, quan điểm là nghiên cứu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, không để ảnh hưởng đến hoạt động của doanh nghiệp. Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, nhà nước phải luôn quản lý, điều tiết thị trường, không để giá tăng bất hợp lý.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Tài chính làm rõ lý do kéo dài thời gian thanh tra chuyên ngành về giá từ 10 ngày lên 15 ngày, với quan điểm cần xem xét rút ngắn để tránh gây khó khăn cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các nội dung như mở rộng Quỹ bình ổn giá (từ nguồn ngoài ngân sách nhà nước), nâng cao chuẩn mực thẩm định giá theo thông lệ quốc tế, và tăng cường quản lý cơ sở dữ liệu giá cũng là những vấn đề cốt lõi được nhấn mạnh nhằm siết chặt kỷ luật, kỷ cương trong điều hành giá.

Đồng tình với quan điểm của Chủ tịch Quốc hội, các thành viên Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ủng hộ việc tăng cường phân cấp, phân quyền nhưng lưu ý phải đi đôi với việc nâng cao năng lực tổ chức thực hiện của cấp cơ sở, nhất là cấp xã, để đảm bảo bình ổn giá.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải nhận định bình ổn giá là một vấn đề cử tri rất quan tâm, đặc biệt trong các giai đoạn nhạy cảm như sau thiên tai, dịch bệnh hay dịp lễ, Tết, khi giá cả nhu yếu phẩm dễ có xu hướng leo thang. Tuy nhiên, dẫn số liệu từ báo cáo của Bộ Nội vụ năm 2024, bình quân mỗi xã hiện chỉ có khoảng 0,6 cán bộ tài chính kế toán chuyên trách. Theo Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu, việc giao thêm nhiệm vụ bình ổn giá, vốn đòi hỏi tính chuyên nghiệp và thường liên quan đến một khu vực rộng lớn có thể dẫn đến tình trạng quá tải và thiếu tính chuyên nghiệp ở cấp cơ sở, trực tiếp ảnh hưởng đến đời sống người dân.

Để đảm bảo tính khả thi và hiệu quả, đại biểu đề nghị cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu bổ sung quy định về cơ chế ủy quyền hoặc liên thông quản lý giá giữa cấp xã và cấp tỉnh. Đồng thời, cần có hướng dẫn cụ thể về trách nhiệm phối hợp giữa các sở, ngành liên quan và chính quyền cấp xã trong công tác tổ chức bình ổn giá.

Tiếp thu ý kiến các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát, đảm bảo thống nhất giữa các quy định của Luật Giá với các quy định pháp luật có liên quan.

Bộ trưởng Bộ Tài chính cho biết, Luật Giá tiếp tục củng cố nguyên tắc quản lý điều tiết giá theo cái cơ chế thị trường. Nhà nước tôn trọng quyền tự định giá cạnh tranh về giá của tổ chức cá nhân kinh doanh, Nhà nước chỉ gián tiếp tác động đến mặt bằng giá cả thị trường thông qua các cái công cụ kinh tế vĩ mô và một số công cụ điều tiết khác như: bình ổn giá, giá kê khai, giá tham chiếu, thanh tra kiểm tra và xử lý các cái vi phạm pháp luật về giá, qua đó giúp bình ổn thị trường. Do vậy, về vấn đề bình ổn giá, cơ quan soạn thảo kiên trì đề xuất giao nhiệm vụ này cho cấp xã với lập luận được đưa ra là cấp tỉnh có địa bàn rộng lớn, khó triển khai kịp thời các biện pháp can thiệp khi giá cả biến động. Việc giao cho cấp xã - tức cấp cơ sở sẽ đảm bảo sự phản ứng nhanh nhạy, bám sát thực tiễn địa phương, cơ quan soạn thảo cũng nhìn nhận sâu sắc về thách thức lớn nhất là năng lực cán bộ và tổ chức thực hiện ở cấp xã. Để giải quyết vấn đề này, cơ quan soạn thảo khẳng định cần khẩn trương nâng cao năng lực tổ chức thực hiện thông qua việc tập trung đào tạo cán bộ về nghiệp vụ tài chính, kế toán, ngân sách. Đây là yêu cầu cấp thiết, không chỉ riêng cho lĩnh vực giá mà còn trong bối cảnh Bộ Chính trị đang chỉ đạo quyết liệt về cải cách mô hình chính quyền địa phương...

Kết luận nội dung họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát để đảm bảo thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, đảm bảo các quy định của luật tuân thủ Hiến pháp, phù hợp với các cam kết quốc tế, đồng bộ, thống nhất với các luật khác, nhất là các luật có quy định về giá như: Luật Thanh tra, Luật Doanh nghiệp, Luật Đất đai, Luật Nhà ở, Luật Khám chữa bệnh và các dự án luật trình tại kỳ họp thứ 10. Đồng thời, yêu cầu đẩy mạnh phân cấp, phân quyền để phù hợp với mô hình tổ chức bộ máy, đồng thời phải rà soát, đánh giá kỹ lưỡng việc chuyển trách nhiệm từ các Bộ xuống UBND cấp tỉnh và từ cấp huyện về cấp xã (nhất là trong việc bình ổn giá) để đảm bảo năng lực thực hiện.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh việc quy định các vấn đề phải đã chín, đã rõ, thực hiện nghiêm quy định về kiểm soát quyền lực, phòng chống tham nhũng tiêu cực và đảm bảo vai trò quản lý giá của Nhà nước trong nền kinh tế thị trường, hướng tới ổn định kinh tế vĩ mô và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.