Sửa đổi Nghị định kinh doanh xăng dầu mấu chốt là hài hòa lợi ích

Tại Hội thảo Góp ý dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định số 95/2021/NĐ-CP và Nghị định 83/2014/NĐ-CP về kinh doanh xăng dầu tổ chức ngày 14/2, các DN kinh doanh xăng dầu, chuyên gia, nhà quản lý đã phân tích, mổ xẻ những vấn đề bất cập của thị trường xăng dầu thời gian qua; đồng thời đề xuất những giải pháp căn cơ để thị trường xăng dầu ổn định lâu dài.

Hội thảo do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp cùng Bộ Công Thương tổ chức. Theo kế hoạch, Ban tổ chức hội thảo mời 100 DN kinh doanh xăng dầu đến dự. Tuy nhiên, trong sáng 14/2, đã có hơn 300 DN đến từ hơn 50 tỉnh, thành cả nước đến dự hội thảo.

Cần quy định rõ ràng mức chiết khấu tối thiểu

Quy định mức chiết khấu tối thiểu, cho phép lấy xăng dầu ít nhất từ 3 nguồn để hài hòa lợi ích giữa nhóm DN đầu mối, thương nhân phân phối và đơn vị bán lẻ là kiến nghị của nhiều đại biểu tại hội thảo.

Đề xuất việc cần thiết quy định mức chiết khấu tối thiểu, Giám đốc Công ty TNHH MTV Bội Ngọc (Trà Vinh) Giang Chấn Tây cho rằng, căn cơ là quy định mức chiết khấu trong kinh doanh xăng dầu vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước.

Cụ thể, phần chiết khấu tối thiểu là phần cứng và là công cụ quản lý Nhà nước hữu hiệu được đề xuất khi trong công thức giá cơ sở nhằm đảm bảo cho mọi hoạt động của cả hệ thống kinh doanh xăng dầu được ổn định, công bằng.

Phần chiết khấu còn lại là phần mềm, là sự cơ động, linh hoạt của các nhà cung cấp để cạnh tranh dành thị phần. Đây chính là phần thị trường và là phần tăng thêm được hưởng của DN bán lẻ. Nếu không cho lấy nhiều nguồn thì DN bán lẻ sẽ không có phần mềm này và thị trường trở nên co cứng.     

“Cần xem chiết khấu như là phí xăng dầu, coi đây là công cụ giúp DN bán lẻ hoạt động trong mọi tình huống biến động của giá xăng dầu trên thị trường thế giới.” - ông Giang Chấn Tây khẳng định.

Cũng theo ông Giang Chấn Tây, chi phí lưu thông trong công thức tính giá cơ sở cần phải được chia rõ phần phí phí và lợi ích ở cả 3 khâu: DN đầu mối, thương nhân phân phối và DN bán lẻ. 

Hiện nay, chi phí lưu thông chung là 1.350 đồng/lít xăng gồm lợi nhuận định mức 300 đồng và 1.050 đồng chi phí lưu thông trên lít xăng. Như vậy, chỉ cần phân chia trong công thức giá cơ sở đã xây dựng ra thành 3 phần ở các khâu theo tỷ lệ (%) phù hợp với sự đóng góp trong cả hệ thống là vấn đề sẽ được giải quyết.

Đại diện cho 950 DN bán lẻ xăng dầu, Giám đốc Công ty TMVTXD Hà Giang Hoàng Thanh Tùng nêu ý kiến, để bảo đảm chuỗi cung ứng xăng dầu ổn định, hài hoà và công bằng lợi ích, Nhà nước cần ghi nhận lợi nhuận định mức, chi phí kinh doanh định mức ở khâu bán lẻ một cách hợp lý để đảm bảo không có phân biệt đối xử. Cụ thể, chi phí kinh doanh định mức ở khâu bán lẻ tối thiểu từ 3 - 3,5% nhân với giá bán lẻ; lợi nhuận định mức cho DN bán lẻ từ 2 - 2,5% giá bán lẻ.

Ngoài ra, ông Hoàng Thanh Tùng cũng đề xuất DN bán lẻ xăng dầu được mua xăng dầu từ 3 thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu hoặc thương nhân phân phối xăng dầu theo hợp đồng mua bán xăng dầu.

Bởi, việc cho DN bán lẻ lấy hàng từ nhiều nguồn sẽ tăng tính cạnh tranh về chiết khấu, đảm bảo DN bán lẻ chủ động được nguồn hàng và hạn chế đến mức thấp nhất khả năng đứt gãy nguồn hàng. Mặt khác, cải thiện giao dịch mà trước đây không có và được hưởng phần chiết khấu tăng thêm so với chiết khấu tối thiểu do cạnh tranh mang lại.

Tại hội thảo, đại diện các DN kinh doanh xăng dầu cũng bày tỏ một số bất cập trong cơ chế, chính sách hiện tại khiến DN thua lỗ và lỗ cũng vẫn phải bán. Các DN cho rằng, Nhà nước nên để DN đầu mối tự định giá bán lẻ. Bởi, chỉ khi giá bán được phản ánh đầy đủ tất cả các chi phí tạo nguồn từ giá mua, chi phí phát sinh trong quá trình thì mặc nhiên DN bán lẻ sẽ có chiết khấu.

Thay đổi tư duy quản lý Nhà nước về điều hành xăng dầu

Góp ý vào dự thảo sửa đổi Nghị định về kinh doanh xăng dầu, TS Nguyễn Đình Cung - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế T.Ư (CIEM) đề xuất nên bỏ Quỹ bình ổn giá xăng dầu, bỏ tư duy điều hành giá trong vòng 15 ngày hay 7 ngày để cho thị trường tự quyết định.

Đối với quyền và trách nhiệm của thương nhân phân phối, TS Nguyễn Đình Cung cho rằng, cốt lõi là đảm bảo cung cấp đủ hàng trong mọi điều kiện, đây là trách nhiệm Nhà nước, chứ không được đẩy sang vai trò và trách nhiệm của DN. Vì vậy, để thị trường xăng dầu ổn định và thị trường hoá tự do thì những quy định gì hạn chế cạnh tranh phải loại bỏ ngay, nghĩa là phải thay đổi tư duy của quản lý Nhà nước về vấn đề xăng dầu.

Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến chuyên gia đồng tình với việc giữ nguyên quy định Nhà nước về điều hành giá xăng dầu như hiện nay. Theo PGS.TS Ngô Trí Long - Nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), rất khó để cho DN tự quyết định giá trong bối cảnh thị trường vẫn còn DN giữ vị thế thống lĩnh.

Với vị thế đó, DN có thể nâng giá hoặc bắt tay nâng giá, gây bất lợi cho người tiêu dùng. Hơn nữa, thị trường xăng dầu trong nước vẫn chưa hình thành cơ chế cạnh tranh hoàn hảo, trong khi việc để DN tự định giá chỉ tạo ra môi trường cạnh tranh tốt nếu thị trường có nguồn cung dồi dào, người tiêu dùng có cơ sở và khả năng để lựa chọn.

Nhấn mạnh quan điểm nhất quán trong sửa đổi dự thảo phải đảm bảo quyền tự do kinh doanh, cạnh tranh bình đẳng và minh bạch, Phó Tổng thư ký kiêm trưởng Ban pháp chế VCCI Đậu Anh Tuấn cho rằng việc áp dụng mệnh lệnh hành chính chỉ là giải pháp tình thế. Đơn cử như, vừa qua cơ quan quản lý Nhà nước xử phạt nặng nhiều cây xăng đóng cửa chỉ là giải pháp tình thế. Nếu như không giải quyết bài toán chi phí, thuế, tiến tới thị trường thì mới hiệu quả, trong khi thực tế DN đang kinh doanh lỗ.

“Thể chế cần phải tạo động lực cho DN muốn bán hàng, muốn cạnh tranh lành mạnh. Do đó, việc xây dựng dự thảo sửa đổi nghị định cần đáp ứng nhu cầu và mong muốn của DN” - ông Đậu Anh Tuấn cho hay.

Theo Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương) Trần Duy Đông, xăng dầu là mặt hàng nhạy cảm, quan trọng, ảnh hưởng tới quốc kế dân sinh, là đầu vào quan trọng của nền kinh tế, một trong những cân đối lớn. Do đó quản lý kinh doanh xăng dầu phải đảm bảo tính cạnh tranh nhưng quản lý đến đâu để hài hòa các mục tiêu trên là cần thiết.

Bộ Công Thương cũng xác định xây dựng dự thảo là cơ hội để tư duy, nhìn nhận lại cách thức điều hành mặt hàng xăng dầu, công cụ quản lý của Nhà nước, quan hệ cung cầu, cạnh tranh, Nhà nước nên can thiệp đến đâu hay để thị trường tự quyết định. Mục tiêu cao nhất là để thị trường đảm bảo cung cầu xăng dầu, kiểm soát chỉ số giá tiêu dùng (CPI), thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cộng đồng DN phát triển.