Phải có sự thỏa thuận với người bị thu hồi đất
Góp ý Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), luật sư Lê Quốc Đạt (Đoàn Luật sư Hà Nội) nhận định, Luật Đất đai 2013 đã góp phần giải quyết những vướng mắc phát sinh trong các quan hệ pháp luật về đất đai. Tuy nhiên, Luật Đất đai 2013 chưa theo kịp được với sự phát triển kinh tế - xã hội, với những biến động của thị trường đất đai và cuộc sống con người trong thời gian gần đây. Hàng năm, theo thống kê, các vụ việc khiếu nại liên quan đến đất đai chiếm trên 60%; tranh chấp đất đai giải quyết tại tòa án là 70% thì cần thiết phải sửa đổi Luật hiện hành để đảm bảo thống nhất quản lý của Nhà nước về đất đai; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất được Nhân dân quan tâm.
Để đảm bảo quyền lợi cho người bị thu hồi đất, luật sư Lê Quốc Đạt cho rằng, phải công khai, lấy ý kiến rộng rãi, phải đạt được sự đồng thuận cao trong số những đối tượng bị thu hồi đất trước khi tiến hành thu hồi đất. Điều này thể hiện sự dân chủ và khách quan khi Nhà nước tiến hành thu hồi đất và hạn chế những tiêu cực trong việc che giấu thông tin, không bình đẳng trong thu hồi đất.
Cùng với đó, bảo đảm thu hồi đất khi thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội thì về nguyên tắc: Phải có sự thỏa thuận với người bị thu hồi đất; những dự án phát triển kinh tế - xã hội thì luôn mang lại những lợi nhuận nhất định cho các chủ đầu tư. Nếu người bị thu hồi bị áp đặt mức giá đền bù không thỏa đáng thì lợi nhuận với chủ đầu tư là gấp bội và người bị thu hồi đất luôn bị thiệt thòi.
Chủ đầu tư phải bố trí được khu tái định cư xong mới được tiến hành thu hồi đất. Điều này xuất phát từ thực tiễn là trong thời gian qua, luật sư tham gia vào nhiều vụ việc bảo vệ quyền lợi cho người bị thu hồi đất. Hầu hết chủ đầu tư đều đưa ra những hứa hẹn về khu tái định cư nhưng khi người bị thu hồi đất giao đất xong thì đến khi nhận nhà, nhận đất tái định cư không đúng như thông tin ban đầu chủ đầu tư đưa ra. Lúc này người bị thu hồi đất không còn lựa chọn nào khác vì nhà, đất đã bị thu hồi.
Ngoài ra, phải công khai toàn bộ số tiền dự toán cho việc bồi thường khi tiến hành thu hồi đất để người bị thu hồi đất biết được với số tiền đó bao nhiêu thì người bị thu hồi đất có thể mường tượng ra quy mô, độ lớn của dự án cũng như dự kiến số tiền đã nằm trong dự toán ngân sách mà chủ đầu tư đã bỏ ra chi trả cho việc thu hồi đất.
“Sau khi công bố số tiền dự toán đó, thu hồi bồi thường xong thì chủ đầu tư phải công khai số tiền đã bồi thường cho những người bị thu hồi và con số này phải được các cơ quan kiểm toán độc lập kiểm toán; đồng thời có sự tham gia của Thanh tra Nhân dân nơi xảy ra dự án phải thu hồi đất đó đảm bảo sự chính xác và công khai về mặt tài chính. Vì thực tế hầu như tất cả các dự án, những thông tin gần như là bí mật, không ai được tiếp cận” - luật sư Lê Quốc Đạt nêu quan điểm.
Làm rõ các trường hợp Nhà nước trưng dụng đất
Đồng quan điểm, Chủ tịch Hội Luật gia thị xã Sơn Tây Đào Hiến Chương đề nghị bổ sung khái niệm: Thế nào là trường hợp thật cần thiết và cấp bách để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. Làm rõ được khái niệm trên sẽ làm rõ được các trường hợp cụ thể Nhà nước quyết định trưng dụng đất tại khoản 2, Điều 17 tránh việc trưng dụng đất không đúng quy định do không có quy định cụ thể khi nào, lúc nào là trường hợp thật cần thiết và cấp bách để thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. Việc Nhà nước ban hành quyết định trưng dụng đất liên quan trực tiếp đến quyền lợi ích hợp pháp của người sử dụng đất nên rất cần phải có những quy định cụ thể, tránh lạm dụng trong tổ chức, thực hiện.
“Luật quy định có đến 9 người có thẩm quyền trưng dụng đất trong trường hợp thật cần thiết và cấp bách từ T.Ư đến Chủ tịch UBND cấp huyện nên cần phải có một hành lang pháp lý thật rõ ràng để những người có thẩm quyền tổ chức thực hiện, là cơ sở để các cơ quan, Nhân dân kiểm tra, giám sát” – ông Đào Hiến Chương kiến nghị.
Trong khi đó, ông Nguyễn Bá Hội - Chi Hội trưởng Chi Hội Luật gia VIM nhận định, Dự thảo lần này khá toàn diện, đảm bảo tính kế thừa, chỉnh sửa bổ sung những vấn đề mới, đảm bảo nguyên tắc dài lâu của Luật. Đối với Điều 67 Dự thảo quy định về các trường hợp thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng….cần phải được xem xét, chỉnh sửa.
Về bồi thường về đất khi Nhà nước thu hồi đất ở, sửa đổi theo hướng: Khi nhà nước thu hồi đất thì được bồi thường bằng đất ở hoặc nhà ở; Trường hợp không có đất ở, nhà ở hoặc người có đất thu hồi không có nhu cầu nhận bồi thường bằng đất ở, nhà ở thì được bồi thường bằng tiền. Về bố trí tái định cư sửa đổi theo hướng: Đối tượng được bố trí tái định cư là người có đất ở thu hồi phải di chuyển chỗ ở mà không còn đất ở, nhà ở nào khác trong địa bàn xã, phường nơi có đất thu hồi.
