Tác động của Nghị quyết 36 và kỳ vọng chính sách trong giai đoạn mới - góc nhìn từ người Việt Nam ở nước ngoài 

Tiến sĩ Trần Hải Linh

Chủ tịch Hiệp hội Doanh nhân & Đầu tư Việt Nam – Hàn Quốc (VKBIA)

Hơn hai thập niên kể từ khi Nghị quyết số 36-NQ/TW của Bộ Chính trị được ban hành (năm 2004), công tác đối với người Việt Nam ở nước ngoài đã trở thành một trụ cột quan trọng trong chiến lược đại đoàn kết toàn dân tộc. Từ thực tiễn cộng đồng người Việt tại Hàn Quốc – một trong những cộng đồng phát triển nhanh và năng động – có thể thấy rõ tác động sâu rộng của Nghị quyết 36 không chỉ ở tầm chính sách, mà còn trong đời sống, nhận thức và tâm thế của mỗi người Việt xa quê.

Là người sinh sống, học tập và làm việc tại Hàn Quốc từ những năm đầu cộng đồng còn non trẻ; từng trực tiếp tham gia xây dựng, dẫn dắt các tổ chức sinh viên, hội đoàn, doanh nghiệp người Việt và hiện tiếp tục gắn bó với công tác cộng đồng, tôi có cơ hội chứng kiến quá trình hình thành, lớn mạnh của cộng đồng người Việt tại đây suốt hơn 20 năm qua. Từ trải nghiệm đó, có thể khẳng định: Nghị quyết 36 cùng các văn bản tiếp nối như Chỉ thị 45, Kết luận 12 đã tạo nên bước ngoặt mang tính nền tảng đối với kiều bào.

Từ “đối tượng vận động” đến “chủ thể đồng hành”

Trước năm 2004, cộng đồng người Việt tại Hàn Quốc còn nhỏ, phân tán, chủ yếu gồm du học sinh, lao động và phụ nữ kết hôn với người bản địa. Thiếu thông tin, thiếu tổ chức và ít kênh kết nối với trong nước là thực tế phổ biến. Nghị quyết 36 ra đời đã lần đầu tiên khẳng định rõ ràng: người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc, là nguồn lực quan trọng của đất nước. Sự thay đổi tư duy này có ý nghĩa đặc biệt. Kiều bào không còn chỉ là “đối tượng được định hướng”, mà trở thành chủ thể đồng hành trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tinh thần khẳng định sự gắn bó của người Việt với Tổ quốc, dù sinh sống ở bất kỳ đâu, đã tiếp thêm niềm tin, khơi dậy trách nhiệm và khát vọng cống hiến trong cộng đồng.

Cùng với đó, vai trò cầu nối của các cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài và Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài ngày càng rõ nét. Các hoạt động như Xuân Quê hương, Trại hè Việt Nam, gặp gỡ kiều bào, Hội nghị người Việt Nam ở nước ngoài toàn thế giới, các chuyến thăm Trường Sa, nhà giàn DKI… đã giúp người Việt xa quê cảm nhận sâu sắc rằng Tổ quốc luôn ở rất gần.

Chính sách đi vào cuộc sống, cộng đồng lớn mạnh

Từ sau Nghị quyết 36, nhờ các chính sách ngày càng thông thoáng về pháp lý, quốc tịch, đầu tư, tổ chức hội đoàn, cộng đồng người Việt tại Hàn Quốc từng bước phát triển theo hướng bài bản, chuyên nghiệp hơn. Nhiều trí thức Việt Nam sau thời gian học tập đã trở thành giáo sư, tiến sĩ, nhà nghiên cứu, kỹ sư cao cấp trong các lĩnh vực mũi nhọn như điện tử, bán dẫn, AI, công nghệ sinh học, y tế, năng lượng…; tích cực tham gia hợp tác nghiên cứu, chuyển giao công nghệ giữa Việt Nam và Hàn Quốc.

Cùng với đó, đội ngũ doanh nhân Việt kiều đầu tư về nước ngày càng tăng; các hội đoàn triển khai nhiều hoạt động xã hội, từ thiện, hỗ trợ người Việt tại sở tại cũng như trong nước. Những kết quả này gắn chặt với nền tảng chính sách mà Nghị quyết 36 tạo dựng.

Thực tiễn cho thấy, các nhóm chính sách được kiều bào đánh giá cao và mang lại hiệu quả rõ rệt gồm: chính sách quốc tịch và xuất nhập cảnh mang tính nhân văn; chính sách thu hút trí thức, chuyên gia, doanh nhân; công tác bảo hộ công dân; và chính sách về văn hóa, giáo dục, tiếng Việt cho thế hệ trẻ. Đặc biệt tại Hàn Quốc – nơi có nhiều gia đình đa văn hóa – việc gìn giữ tiếng Việt và bản sắc dân tộc có ý nghĩa lâu dài đối với tương lai cộng đồng. Kỳ vọng chính sách cho giai đoạn phát triển mới.

Bối cảnh hiện nay đã rất khác so với 20 năm trước. Cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đã vượt mốc 6 triệu người, trình độ ngày càng cao, hội nhập sâu hơn nhưng cũng đối mặt nhiều thách thức mới. Trong khi đó, Việt Nam đặt mục tiêu trở thành quốc gia phát triển, hùng cường vào năm 2045.

Từ góc nhìn cộng đồng tại Hàn Quốc, có thể kỳ vọng chính sách mới cần mang tầm nhìn chiến lược dài hạn, trong đó xác định rõ: kiều bào không chỉ là lực lượng được hỗ trợ, mà là một nguồn lực chiến lược của quốc gia. Chính sách cần chuyển từ “khuyến khích tham gia” sang “tạo cơ chế để tham gia thực chất”.

Việc xây dựng hệ sinh thái kết nối trí thức – doanh nhân Việt toàn cầu là yêu cầu cấp thiết: hình thành các cơ chế tư vấn, mạng lưới chuyên gia, thu hút chuyên gia về nước linh hoạt; tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, quốc tịch, định danh, đầu tư, cư trú để kiều bào yên tâm gắn bó lâu dài với quê hương.

Bên cạnh đó, cần nâng cao tính chuyên nghiệp của công tác hội đoàn; đầu tư cho thế hệ trẻ, thế hệ thứ hai, thứ ba thông qua các chương trình tiếng Việt, kết nối thanh niên Việt toàn cầu; đồng thời phát huy mạnh mẽ vai trò kiều bào trong ngoại giao nhân dân, xúc tiến đầu tư – thương mại, quảng bá hình ảnh Việt Nam.

Nguồn lực đặc biệt cho chặng đường phía trước

Hai mươi năm thực hiện Nghị quyết 36 là một hành trình nhiều dấu ấn. Nhờ đường lối đúng đắn, cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài – trong đó có cộng đồng tại Hàn Quốc – ngày càng lớn mạnh, gắn kết và đóng góp thiết thực cho đất nước.

Bước vào giai đoạn phát triển mới, với tầm nhìn chiến lược và sự đổi mới mạnh mẽ của chính sách, hơn 6 triệu người Việt trên toàn thế giới hoàn toàn có thể tiếp tục trở thành nguồn lực đặc biệt, cầu nối chiến lược và động lực quan trọng trong hành trình xây dựng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.