Tạo bước đệm để hộ kinh doanh thích nghi với hóa đơn điện tử

Đề xuất chưa áp dụng chế tài xử phạt trong khoảng thời gian đầu thực hiện

Bộ Tài chính đang lấy ý kiến góp ý với dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 125/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về thuế, hóa đơn. Theo đó, hành vi không lập hóa đơn bán hàng phạt từ 1 - 80 triệu đồng tùy vào số lượng hóa đơn không lập.

Góp ý vào dự thảo trên, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) kiến nghị chưa xử phạt hành chính đối với các vi phạm mang tính hình thức về hóa đơn điện tử trong 2 năm đầu áp dụng cho hộ, cá nhân kinh doanh.

VCCI đánh giá, Nghị định 70/2025/NĐ-CP bổ sung quy định yêu cầu hộ, cá nhân kinh doanh có doanh thu từ 1 tỉ đồng/năm trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử từ máy tính tiền có kết nối với cơ quan thuế là một bước tiến lớn trong công tác quản lý, song cũng đặt ra nhiều thách thức trên thực tế. Bởi, theo khảo sát nhanh 1.368 hộ kinh doanh trên toàn quốc trong tháng 6 của VCCI về hóa đơn điện tử cho thấy, 68% hộ chỉ nắm sơ bộ hoặc chưa biết làm gì, 21% chưa hiểu. Trong đó, các hộ kinh doanh gặp nhiều thách thức trong việc triển khai quy định nhưng lớn nhất vẫn là thiếu kiến thức, kỹ năng công nghệ (73%) và khó thay đổi thói quen quản lý cũ (49%).

Theo VCCI, các thách thức trên và đặc thù nguồn lực hạn chế dẫn đến tình trạng trong thời gian đầu tuân thủ, các hộ kinh doanh dễ vi phạm một số quy định về hóa đơn, đặc biệt là các lỗi về hình thức như sai chỉ tiêu, lập hóa đơn chưa đúng thời điểm. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo bổ sung quy định không áp dụng chế tài xử phạt hành chính với các hộ kinh doanh vi phạm về thuế, hóa đơn trong khoảng thời gian đầu, có thể cân nhắc 2 năm. Về phía các hộ kinh doanh, các hộ có trách nhiệm khắc phục và nộp số tiền thuế còn thiếu, phát sinh từ các vi phạm.

Bên cạnh đó, VCCI cũng kiến nghị nên cảnh cáo, hoặc xử phạt ở mức thấp nhất với hành vi lập hóa đơn không đúng thời điểm nếu không làm ảnh hưởng đến nghĩa vụ thuế. Nguyên nhân xuất phát từ việc lập hóa đơn điện tử phụ thuộc vào việc vận hành của hệ thống công nghệ. Nhiều trường hợp, hệ thống này có thể ngừng hoạt động hoặc sai sót do nguyên nhân khách quan như lỗi phần mềm, tấn công mạng…

Đề xuất này của VCCI đang nhận được sự quan tâm của dư luận và giới chuyên gia. Đa phần cộng đồng hộ kinh doanh bày tỏ mong muốn cơ quan thuế chưa vội xử phạt các vi phạm hành chính liên quan tới xuất hóa đơn khởi tạo từ máy tính tiền. Nhất là khi các mức xử phạt lên tới hàng chục triệu đồng.  

Trưởng văn phòng luật sư Interla (đoàn luật sư TP Hà Nội) Trương Quốc Hòe cho rằng, hiện nay chúng ta đang có chính sách khuyến khích phát triển kinh tế tư nhân theo đúng tinh thần Nghị quyết 68, vì vậy, trong giai đoạn đầu làm quen với hóa đơn điện tử, cơ quan chức năng có thể xem xét chưa áp dụng chế tài xử phạt hành chính với các hộ vi phạm. Qua đó, tạo bước đệm để người dân chuyển đổi dần, từ đó khích lệ các hộ kinh doanh nhỏ phát triển thành những hộ kinh doanh lớn và tiến tới chuyển đổi thành DN.

Cơ bản đồng tình với đề xuất của VCCI, chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được - Tổng Giám đốc Công ty TNHH Kế toán và Tư vấn thuế Trọng Tín cho rằng, đây là điều kiện cần nhưng vẫn là chưa đủ nếu thiếu hỗ trợ kỹ thuật và đào tạo thực tế.

Theo ông Nguyễn Văn Được, phải tính đến những trường hợp cụ thể để miễn xử phạt, chẳng hạn những gia đình ở vùng sâu, vùng xa chưa từng sử dụng phần mềm quản lý hóa đơn. Nếu không có hướng dẫn tận nơi hoặc hỗ trợ thiết bị, họ sẽ lúng túng, dẫn đến lỗi lặp lại. “Đã là pháp luật thì phải có tính nghiêm minh, có tính răn đe và cần được triển khai thực hiện, nhưng cũng đồng thời cần có chính sách hỗ trợ người dân thực hiện” – chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được nêu ý kiến.

Hỗ trợ nhưng không buông lỏng

Trong bối cảnh Chính phủ đang đẩy mạnh triển khai hỗ trợ DN tư nhân theo tinh thần Nghị quyết 68, việc tạo bước đệm để các hộ kinh doanh thích nghi dần với hóa đơn điện tử là cần thiết. Tuy nhiên, một số chuyên gia lại lo ngại miễn phạt sẽ làm giảm tính nghiêm minh và công bằng.

Nhằm khắc phục tình trạng này, giải pháp thực hiện là theo hướng hỗ trợ căn cơ hơn, như: tăng cường đào tạo, tư vấn, phát huy vai trò của đại lý thuế, đơn vị cung cấp giải pháp, ngân hàng; tổ chức tập huấn, chạy thử nghiệm trước khi áp dụng chính thức; giảm thuế trong thời gian đầu để khuyến khích hộ kinh doanh chuyển sang kê khai, bù đắp chi phí chuyển đổi.

Luật sư Trương Quốc Hòe lưu ý rằng, việc miễn phạt cần đi kèm nghĩa vụ khắc phục sai sót và nộp đủ thuế phát sinh để bảo đảm nguyên tắc hỗ trợ nhưng không buông lỏng. Cơ quan thuế nên đóng vai trò như người hướng dẫn, thay vì người xử phạt trong thời gian đầu, tập trung rà soát, phát hiện và hướng dẫn sửa lỗi, giúp hộ kinh doanh hiểu và tuân thủ quy trình.

Ttheo chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được, thực hiện các quy định của pháp luật là bắt buộc nhưng trong quá trình thực thi, vướng ở đâu chúng ta phải tháo gỡ ở đó. Phải xem xét ở các góc độ khác nhau như: dân trí chưa tốt, nhận thức pháp luật của người dân chưa tốt, hay quy trình thực hiện khó quá…

Ngoài ra, cần thiết lập kênh tư vấn trực tuyến 24/7; tổ chức tập huấn thực hành tại địa phương; kết nối với hội, hiệp hội ngành nghề để hướng dẫn theo nhóm và xem xét hỗ trợ một phần chi phí máy tính tiền, phần mềm kết nối hóa đơn điện tử. Chính sách miễn phạt sẽ trở nên bền vững hơn nếu hộ kinh doanh được trang bị kỹ năng và công cụ cần thiết để tự vận hành. Bên cạnh đó, Nhà nước cần có bộ tiêu chí đánh giá sau 2 năm. Cụ thể, tỷ lệ hộ kinh doanh áp dụng thành công, số lỗi giảm bao nhiêu. Nếu làm tốt, sau giai đoạn chuyển tiếp, chúng ta sẽ có một hệ thống hóa đơn điện tử vận hành trơn tru, minh bạch, đồng thời củng cố lòng tin của hộ kinh doanh vào chính sách thuế.