Xuất nhập khẩu tại chỗ: cơ chế “mở đường” để đẩy mạnh thu hút đầu tư nước ngoài

Chia sẻ về vấn đề này, ông Trần Đức Hùng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan cho biết, tại Việt Nam hiện nay có khoảng 1.400 DN chế xuất, trong đó có hơn 100 DN chế xuất và DN có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động trong lĩnh vực điện tử, công nghệ cao, chế tạo máy thuộc hầu hết các tập đoàn công nghệ lớn trên thế giới.

Trước thời điểm ngày 1/7/2025, căn cứ pháp lý quy định chỉ có “thương nhân không hiện diện tại Việt Nam” mới được thực hiện thủ tục XNK tại chỗ. Các văn bản quy phạm pháp luật cũng chưa có quy định cơ quan nào hướng dẫn hồ sơ, thành phần, cách thức xác định về sự hiện diện hay không hiện diện của thương nhân nước ngoài.

Ông Trần Đức Hùng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan chia sẻ vềÔng Trần Đức Hùng, Phó Cục trưởng Cục Hải quan chia sẻ trực tiếp vấn đề kiến nghị của DN. Ảnh: Thái Bình

Quá trình thực hiện quy định này, nhiều DN cho rằng đã hạn chế quyền tiếp cận thị trường của nhà đầu tư nước ngoài, ảnh hưởng đến thủ tục hành chính về thuế. Thời điểm này, nhiều DN bày tỏ mong muốn, nếu được áp dụng thủ tục XNK tại chỗ sẽ tạo thuận lợi cho DN về thời gian, chi phí.

Trước những mong muốn kỳ vọng của cộng đồng DN, theo ông Trần Đức Hùng, cơ quan Hải quan đã báo cáo và tham mưu trình Bộ Tài chính trình Chính phủ báo cáo Quốc hội sửa đổi quy định để tháo gỡ điểm nghẽn tồn tại từ thực tiễn.

Theo đó, ngày 25/6/2025, tại kỳ họp thứ 9, Quốc hội khoá XV đã thông qua Luật số 90/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Đấu thầu, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công tư, Luật Hải quan, Luật Thuế GTGT, Luật Thuế XK, thuế NK, Luật Đầu tư, Luật Đầu tư công, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công. Trong đó, Luật số 90/2025/QH15 sửa đổi, bổ sung Điều 47a Luật Hải quan 2014 về XNK tại chỗ.

Để đảm bảo đồng bộ cơ sở pháp lý, ngày 30/6/2025, Chính phủ cũng đã ban hành Nghị định 167/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định 08/2015/NĐ-CP. Cụ thể, tại khoản 19 Điều 1 Nghị định 167/2025/NĐ-CP đã sửa đổi, bổ sung Điều 35 Nghị định 08/2015/NĐ-CP quy định về thủ tục XNK tại chỗ.

Trên cơ sở quy định tại Luật số 90/2025/QH15, Nghị định 167/2025/NĐ-CP, ngày 4/7/2025, Cục Hải quan ban hành công văn số 12668/CHQ-GSQL hướng dẫn các đơn vị thuộc Cục Hải quan và các chi cục hải quan khu vực thực hiện.

Chính sách thuận lợi cho nhiều bên

Chia sẻ bên lề tọa đàm “Hoàn thiện chính sách thuế, hải quan, thúc đẩy doanh nghiệp phát triển”, đại diện Kocham cho rằng, Luật số 90/2025/QH15, Nghị định 167/2025/NĐ-CP ra đời không chỉ tháo gỡ được điểm nghẽn mà còn đảm bảo ổn định chính sách, tiết kiệm chi phí, thời gian và tạo động lực để DN tiếp tục thực hiện thủ tục XNK tại chỗ. Bởi khi tham gia đầu tư DN được áp dụng cơ chế giao nhận hàng hoá tại chỗ, điều đó giúp DN tận dụng được nguồn cung nguyên vật liệu, linh kiện trực tiếp tại Việt Nam.

Quy định mới về thủ tục XNK tại chỗ là một chính sách hấp dẫn, thu hút mạnh mẽ các nhà đầu tư nước ngoài nói chung và các DN Hàn Quốc tham gia hoạt động đầu tư tại Việt Nam nói riêng, đại diện Kocham nhấn mạnh.

Đối với cơ quan Hải quan, quy định này cũng sẽ giải quyết được vướng mắc liên quan đến điều kiện về “thương nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam” mới được thực hiện thủ tục hải quan XNK tại chỗ như quy định hiện hành tại Điều 35 Nghị định 08/2015/NĐ-CP. Quy định này loại bỏ các điểm nghẽn, đảm bảo ổn định chính sách, DN tiếp tục thực hiện thủ tục XNK tại chỗ.

Đối với cơ quan Hải quan, theo ông Trần Đức Hùng, nới quy định về XNK tại chỗ đã giải quyết được vướng mắc liên quan đến điều kiện về “thương nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam” mới được thực hiện thủ tục hải quan XNK tại chỗ như quy định tại Điều 35 Nghị định 08/2015/NĐ-CP. Theo đó, kể từ ngày 1/7/2025, khi thực hiện thủ tục XNK tại chỗ, DN không cần xét đến điều kiện thương nhân nước ngoài có hay không có hiện diện tại Việt Nam.

Cơ chế hồi tố

Tại tọa đàm “Hoàn thiện chính sách thuế, hải quan, thúc đẩy doanh nghiệp phát triển”, ông Kim Bo Sung, Phó Tổng giám đốc Công ty Hyundai Shipbuilding (Thành viên Kocham) nêu kiến nghị, đề xuất liên quan đến vấn đề hoàn thuế đối với các tờ khai NK nguyên vật liệu tại chỗ trước ngày 1/7/2025.

Theo ông Kim Bo Sung, trước ngày 1/7/2025, DN đã thực hiện các tờ khai NK nguyên vật liệu để đóng tàu và tàu thành phẩm cũng đã được làm thủ tục XK. Để tạo điều kiện cho DN, Công ty Hyundai Shipbuilding kiến nghị cơ quan quản lý phía Việt Nam cho phép áp dụng hồi tố đối với các tờ khai thực hiện trong giai đoạn trước ngày 1/7/2025 (Luật số 90/2025/QH15 có hiệu lực).

Ghi nhận và trao đổi trực tiếp đề nghị này của phía Công ty Hyundai Shipbuilding đưa ra, ông Trần Đức Hùng cho biết, trước thời điểm ngày 1/7/2025, thủ tục hải quan XNK tại chỗ thực hiện theo quy định tại Điều 35 Nghị định 08/2015/NĐ-CP. Theo đó, tại điểm c khoản 1 Điều 35 Nghị định 08/2015/NĐ-CP quy định: “Hàng hóa mua bán giữa DN Việt Nam với tổ chức, cá nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam và được thương nhân nước ngoài chỉ định giao, nhận hàng hóa với DN khác tại Việt Nam”.

Thực hiện quy định này, theo ông Trần Đức Hùng, hàng hoá mua bán giữa DN Việt Nam với nước ngoài được chỉ định giao nhận tại Việt Nam phải đáp ứng điều kiện thương nhân nước ngoài không có hiện diện tại Việt Nam. Trường hợp thương nhân nước ngoài đã có hiện diện tại Việt Nam thì không thuộc trường hợp XNK tại chỗ theo đuy định tại điểm c khoản 1 Điều 35 Nghị định 08/2015/NĐ-CP dẫn trên.

Tuy nhiên, đối với hồ sơ đề nghị hoàn thuế đối với các tờ khai XNK tại chỗ trước ngày 1/7/2025 cần được xem xét cụ thể trong trường hợp có hay không có hiện diện tại Việt Nam.

Đối với quy định mới, tại khoản 3 Điều 9 Luật số 90/2025/QH15 quy định hồi tố chỉ áp dụng cho hàng hoá XNK tại chỗ thuộc tờ khai đã đăng ký nhưng chưa hoàn thành thủ tục hải quan trước thời điểm Luật này có hiệu lực thi hành.

Về kiến nghị được áp dụng hồi tố cho các tờ khai XNK tại chỗ giai đoạn trước ngày 1/7/2025 của Công ty Hyundai Shipbuilding, ông Trần Đức Hùng nhấn mạnh, vấn đề này vượt thẩm quyền quyết định của cơ quan Hải quan. Cơ quan Hải quan ghi nhận và sẽ báo cáo cấp có thẩm quyền để xem xét để giải quyết.