Bù đắp thâm hụt ngân sách bằng tăng thuế hay tăng vay nợ… giải pháp nào cũng tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế, nợ công và lạm phát. Vì thế, câu chuyện siết chặt, minh bạch kỷ cương tài chính, ngân sách đang đặt ra cấp thiết hơn bao giờ hết. Chi thường xuyên chiếm hơn 70% Theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, 5 tháng đầu năm 2016, tổng thu ngân sách hơn 346.000 tỷ đồng, bằng 34% dự toán năm. Tuy nhiên, tổng chi ngân sách lên tới 412.600 tỷ đồng, bằng hơn 32% dự toán năm. Như vậy, Việt Nam đã bị bội chi ngân sách 66.400 tỷ đồng trong 5 tháng đầu năm.
Điều đáng nói, trong hơn 412.000 tỷ đồng chi ngân sách, các khoản chi thường xuyên, chi cho phát triển kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng, quản lý hành chính đạt gần đến con số 300.000 tỷ đồng, tương đương hơn 70% tổng chi ngân sách. Còn chi đầu tư phát triển 64.300 tỷ đồng, chi trả nợ và viện trợ 55.000 tỷ đồng. Theo chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu, đáng lo nhất là con số bội chi thời gian qua liên tục tăng, năm sau cao hơn năm trước, quý sau tăng hơn quý trước. Điều này cho thấy, kỷ luật tài chính đang quá lỏng lẻo, việc chi tiêu công bừa bãi. Số liệu Chính phủ trình Quốc hội cho thấy, ngân sách năm 2015 ước tính thâm hụt 6,34% GDP. Tuy nhiên, con số thâm hụt mà Viện Nghiên cứu và chính sách (VEPR) đưa ra lại ở mức 7%. Dù là con số nào thì mức thâm hụt vẫn rất lớn so với mức mục tiêu 5% GDP mà Quốc hội đưa ra. Ông Sandeep - Chuyên gia của Ngân hàng Thế giới (WB) tại Việt Nam cho rằng, việc dành quá nhiều tiền ngân sách để trả nợ sẽ tạo ra một rủi ro lớn cho việc đầu tư, hạn chế nguồn tiền đầu tư phát triển kinh tế. Nếu nghĩa vụ trả nợ nhiều sẽ gây rủi ro cho những khoản chi tạo ra năng suất lao động, giảm chi vào giáo dục, y tế và các lĩnh vực khác. Vì vậy, Chính phủ Việt Nam cần ổn định chi tiêu thường xuyên, có phương án thu chi ngân sách hợp lý. Để giảm bội chi, phải cân đối thu - chi, đầu ra - đầu vào. Từ nay đến cuối năm, “điểm sáng” của thu ngân sách là việc giá dầu bắt đầu phục hồi lên mức 50 USD/thùng. Bên cạnh đó, Chính phủ đang có nhiều giải pháp hỗ trợ DN, nuôi dưỡng nguồn thu. Công tác thanh tra, kiểm tra, thu hồi nợ thuế… cũng được các cơ quan thực hiện quyết liệt. Những động thái này sẽ hỗ trợ tích cực cho việc tăng thu ngân sách. Ngược lại, ngân sách năm 2016 cũng sẽ khó khăn hơn do nhiều loại thuế bị cắt giảm theo các cam kết hội nhập. Trong khi nguồn thu bị co hẹp thì các chi phí dành cho chi thường xuyên, chi đầu tư, chi trả nợ… tăng cao. Thu ngân sách khó khăn trong khi tốc độ chi tăng nhanh làm cho việc cân đối ngân sách hết sức căng thẳng và bị động, đang đe dọa đến khả năng trả nợ hàng năm của Chính phủ. Tăng thuế, tăng vay nợ… Để giải quyết tình trạng thâm hụt ngân sách, hai giải pháp thường được sử dụng là tăng thuế để tăng thu và tiếp tục vay nợ trong và ngoài nước để đáp ứng nhu cầu chi tiêu. Với việc tăng thuế nội địa, theo các chuyên gia, cần cân nhắc để đảm bảo nguồn thu nhưng vẫn đảm bảo tính động viên, mức thuế “vừa sức” DN và đảm bảo an sinh xã hội. Còn nếu vay nợ để bù đắp bội chi ngân sách sẽ gây áp lực lên nợ công. GS.TS Nguyễn Công Nghiệp - Chủ nhiệm khoa Tài chính - Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội cho rằng, việc vay nợ nước ngoài để chi tiêu công, phục vụ yêu cầu phát triển là cần thiết. Tuy nhiên, ông Nghiệp cũng thừa nhận, vay nợ cũng dẫn đến nợ công tăng, gây nhiều tác động tiêu cực. Nhất là khi phân bổ sử dụng vốn vay không hiệu quả, kỷ luật tài chính lỏng lẻo, thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ, dẫn đến tình trạng lãng phí, tham nhũng thì hậu quả đối với nền kinh tế xã hội sẽ rất lớn. Thời gian qua, nhiều quốc gia khánh kiệt vì vay nhiều, chi tiêu bất hợp lý, không trả được nợ, vỡ nợ như Argentina, một số nước Mỹ Latinh, Hy Lạp… Vay nợ nước ngoài nhiều, nợ công thêm nặng gánh. Dự báo của WB, đến hết năm 2016, nợ công của Việt Nam sẽ tăng lên mức 63,8% GDP, năm 2017 là 64,4%, năm 2018 lên 64,7%. Như vậy, nợ công của Việt Nam sẽ chạm trần mức 65% mà Quốc hội đề ra. Nợ công chạm trần, Chính phủ sẽ phải tính đến vay nợ trong nước. Để vay nợ, để bù đắp bội chi, các công cụ điều hành vĩ mô như công cụ lãi suất, tỷ giá... sẽ được sử dụng. Điều này sẽ gây áp lực lên lạm phát. “Siết” kỷ luật tài chính ngân sách Báo cáo Nghiên cứu vĩ mô tháng 5/2016 do Viện Nghiên cứu Quản lý kinh tế T.Ư (CIEM) phát hành mới đây cho biết, để giảm thâm hụt ngân sách, giảm nợ công, Bộ Tài chính cần phối hợp với các bộ, siết chặt kỷ luật, kỷ cương tài chính, ngân sách. Các giải pháp cụ thể là đẩy mạnh điều chỉnh cơ cấu thu chi lành mạnh hơn, tập trung tăng tỷ trọng thu nội địa, tiết kiệm và giảm tỷ trọng chi thường xuyên, tăng tỷ trọng chi đầu tư và bố trí đủ nguồn trả nợ. Tăng cường hiệu quả quản lý nợ công theo hướng tiếp tục rà soát, hoàn thiện thể chế, sửa đổi bổ sung Luật Ngân sách, Luật Quản lý nợ công, chiến lược quản lý nợ công và nợ nước ngoài của quốc gia… Một giải pháp quan trọng là cần tăng trách nhiệm đối với chi tiêu công, đầu tư công... bằng các tiêu chí đánh giá rõ ràng, minh bạch và hiệu quả. Theo TS Lê Đăng Doanh, cần xây dựng một lộ trình tái cơ cấu ngân sách với những bước đi đồng bộ, thích hợp như thực hiện công khai minh bạch; thực hiện trách nhiệm giải trình, trách nhiệm cá nhân đối với chi tiêu công, đầu tư công…
 Hoạt động chi ngân sách tại Kho bạc Nhà nước TP Hồ Chí Minh. Ảnh: Phạm Hậu |
Cân nhắc về tinh giản bộ máy  Đó là giải pháp đã được chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu đưa ra để giảm chi thường xuyên, theo đó, giảm bội chi ngân sách. Năm tháng đầu năm, ngân sách bội chi 66.400 tỷ đồng. Ông nói gì về con số này? - Cá nhân tôi cho rằng, mức thâm hụt này là khá cao. Tuy nhiên, đáng lo nhất là việc bội chi liên tục tăng qua các năm, trong khi nguồn thu bị co hẹp làm cho việc cân đối ngân sách ngày càng khó khăn. Ngân sách thâm hụt trong bối cảnh nhiều loại thuế xuất nhập khẩu sẽ được cắt giảm theo các cam kết hội nhập. Liệu, giải pháp tăng thuế nội địa có khiến DN, người nộp thuế hụt hơi trong cuộc chiến tăng thu ngân sách, thưa ông? - Đúng là nếu tăng thuế, DN sẽ phải chịu gánh nặng chi phí nhiều hơn, làm giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế. Nếu tăng thuế thu nhập cá nhân, mức tiêu dùng sẽ giảm, làm giảm một phần tổng cầu, lập tức sẽ tác động tiêu cực đến động lực phát triển của nền kinh tế, tăng trưởng sẽ càng khó khăn hơn. Tăng thuế nội địa là một giải pháp. Nhưng cần nghiên cứu để có chính sách thuế vừa sức với DN, người dân. Ví dụ, có thể tính đến việc tăng thuế các mặt hàng xa xỉ, không thiết yếu... Thâm hụt ngân sách khiến nợ công thêm nặng gánh. Theo ông, giải pháp nào là cần thiết nhất để giảm bội chi trong bối cảnh hiện nay? - Thu không đủ chi thì phải đi vay để chi tiêu thôi. Vay nhiều, nợ công sẽ tăng. Theo tôi, ngoài các giải pháp dài hạn là tăng thu ngân sách, siết chặt kỷ luật tài chính, quan trọng nhất cần tinh giản biên chế, giảm bớt bộ máy hành chính cồng kềnh, không cần thiết và nâng cao hiệu quả làm việc của cán bộ, công chức… Xin cảm ơn ông! Đinh Nguyễn |
![[Ảnh] Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội](https://static.kinhtedothi.vn/200x113/images/upload//2024/11/275eb58461-f5ad-422b-a912-1db683083952.jpg "[Ảnh] Tổng Bí thư Tô Lâm làm việc với Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội")
