Thêm sức ép giải ngân đầu tư công
Bộ Tài chính cho biết, tỷ lệ giải ngân 4 tháng đầu năm 2022 ước đạt 18,48% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, giảm nhẹ so với cùng kỳ năm 2021 (18,65%); trong đó, vốn trong nước đạt 19,57%, vốn nước ngoài đạt 3,25%.
Nguyên nhân tỷ lệ giải ngân kế hoạch vốn 4 tháng đầu năm 2022 đạt thấp là do các chủ đầu tư của một số bộ, ngành, địa phương chưa quyết liệt trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện. Ngoài 7 bộ và 8 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 25%, hiện, còn 17 bộ, ngành đến nay vẫn chưa giải ngân.
Cùng với đó là do các dự án khởi công mới đang thực hiện đấu thầu lựa chọn nhà thầu tư vấn, đang lập thiết kế bản vẽ thi công và tổng dự toán nên chưa giải ngân kế hoạch vốn được giao. Một số dự án gặp vướng mắc trong giải phóng mặt bằng. Bên cạnh đó, giá vật liệu xây dựng thời gian qua tăng cao, nhất là sắt, thép, xăng dầu, nguồn cung cấp vật liệu cho các công trình lớn còn hạn chế cũng là nguyên nhân dẫn tới giải ngân vốn chậm.
Riêng đối với các dự án sử dụng vốn nước ngoài, một số dự án giải ngân theo hình thức ghi thu ghi chi. Quá trình thực hiện phải tuân thủ theo quy trình của nhà tài trợ, qua nhiều bước, các bước thực hiện phải xin ý kiến của nhà tài trợ nên cũng bị ảnh hưởng tới tiến độ giải ngân.
Để đưa toàn bộ lượng vốn đầu tư công năm 2022 vào nền kinh tế, Bộ KH&ĐT kiến nghị thực hiện một số giải pháp trong 3 quý còn lại của năm. Theo đó, các bộ, địa phương giải ngân chậm cần kiểm điểm rút kinh nghiệm, làm rõ trách nhiệm tập thể, cá nhân liên quan, trên cơ sở đó đề ra giải pháp phù hợp phân bổ và giải ngân trong thời gian tới.
Bộ KH&ĐT cho rằng, nguyên nhân chậm giải ngân vốn đầu tư công rất đa dạng, mỗi một bộ, ngành, địa phương, dự án giải ngân chậm đều ảnh hưởng đến tỷ lệ giải ngân chung của cả nước. Yêu cầu đặt ra là các cấp, các ngành phải có trách nhiệm trong việc quản lý, sử dụng hiệu quả vốn đầu tư công. Việc phân bổ, giao kế hoạch, giải ngân vốn đầu tư công ảnh hưởng rất lớn đến kết quả thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, nên phải nhanh, hiệu quả và phải đảm bảo đúng pháp luật.
Trong đó, đẩy nhanh tiến độ giải phóng mặt bằng, tháo gỡ kịp thời khó khăn, vướng mắc liên quan đến đất đai, tài nguyên; Đôn đốc, đẩy nhanh tiến độ thi công; Thực hiện nghiệm thu, lập hồ sơ thanh toán ngay khi có khối lượng; Rà soát, điều chuyển kế hoạch vốn giữa các dự án chậm giải ngân sang các dự án có tiến độ giải ngân tốt, còn thiếu vốn. Đồng thời thực hiện đấu thầu qua mạng theo quy định, bảo đảm công khai, minh bạch, lựa chọn nhà thầu đủ năng lực...
Điều đặc biệt, cả Bộ Tài chính và Bộ KH&ĐT đều nhấn mạnh sẽ cắt giảm kế hoạch vốn năm 2022 ở các bộ, ngành, địa phương không có nhu cầu sử dụng hoặc chưa phân bổ hết kế hoạch vốn năm 2022 để điều chỉnh, bổ sung cho các bộ, cơ quan Trung ương, địa phương có nhu cầu và có khả năng giải ngân cao.
Mới đây, tại Quyết định số 548/QĐ-TTg ngày 2/5/2022, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao 6 thành viên Chính phủ đứng đầu 6 tổ công tác kiểm tra, đôn đốc giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 tại các bộ, cơ quan trung ương và địa phương: Đến ngày 30/4/2022 chưa phân bổ hết kế hoạch vốn đầu tư công năm 2022 được giao; có tỷ lệ giải ngân đến ngày 30/4/2022 dưới mức trung bình của cả nước (18,48%). Xem xét trách nhiệm giải ngân vốn đầu tư công tại từng bộ ngành, địa phương…
Đột phá về thể chế, tăng trách nhiệm người đứng đầu
Nhiều ý kiến kỳ vọng việc Thủ tướng thành lập các tổ công tác sẽ sớm phát huy hiệu quả, đẩy nhanh giải ngân nguồn vốn đầu tư công trong thời gian tới thay vì dồn vào cuối năm. Trước đó, tháng 11/2021, Thủ tướng cũng thành lập 6 tổ công tác kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân đầu tư công. Vào thời điểm đến hết tháng 10/2021, nhiều bộ, ngành, địa phương vẫn giải ngân chưa đạt 60% kế hoạch. Cùng với nhiều giải pháp quyết liệt khác, tiến độ giải ngân đầu tư công hết năm 2021 đã có cải thiện rõ rệt.
Kho bạc Nhà nước đã linh hoạt trong công tác kiểm soát chi nguồn vốn đầu tư với hai cơ chế kiểm soát là “Kiểm soát trước, thanh toán sau” và “Thanh toán trước, kiểm soát sau.” Đồng thời, rút ngắn thời gian thanh toán vốn từ 4 ngày xuống còn 1 ngày với khoản tạm ứng, và 80% khoản thanh toán khối lượng hoàn thành. Đối với các khoản thanh toán còn lại, Kho bạc Nhà nước quy định tối đa không quá 3 ngày làm việc. Đây là bước cải cách thủ tục hành chính để tạo thuận lợi tối đa cho các bộ, ngành, địa phương trong giải ngân vốn đầu tư công nói chung và Kho bạc Nhà nước nói riêng.
Ông Phạm Văn Duân - Phó Giám đốc Ban Quản lý Dự án đầu tư xây dựng công trình giao thông TP Hà Nội
Theo TS Nguyễn Đình Cung - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương, khi chưa có đột phá từ chính sách, thể chế để tạo ra động lực thúc đẩy giải ngân, thì trong ngắn hạn cần tạo áp lực để thay đổi. Đó là tạo áp lực từ cấp cao, đồng thời với áp lực từ bên ngoài vào qua công khai đánh giá kết quả, truyền thông vào cuộc.
Thực tế, dự án đầu tư bằng tiền ngân sách hiện đang không chỉ chịu chi phối bởi Luật Đầu tư công mà còn cả Luật Đầu tư, Đất đai, Xây dựng… Trong đó, một số quy định đang bị chồng lấn, thậm chí vênh nhau. Nhiều nội dung bất cập đã được kiến nghị nhưng vẫn phải chờ sửa luật…
“Thủ tướng đã có những biện pháp để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công. Tôi cho rằng, đây đã là giải pháp thiết thực. Nhưng có một vấn đề quan trọng nữa là trách nhiệm pháp lý của những người đứng đầu trong việc giải ngân vốn đầu tư công cần tường minh và đơn giản hơn” - chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh bày tỏ quan điểm. Theo chuyên gia này, tại nhiều địa phương, có những lãnh đạo đứng đầu rất quyết đoán, có thể họ không tư lợi cá nhân nhưng vướng cơ chế, ràng buộc quy định pháp lý khiến họ e ngại, sợ sai, không dám quyết định.
Theo PGS.TS Vũ Sỹ Cường - Phó Trưởng bộ môn Phân tích chính sách tài chính, Học viện Tài chính, cần phải có những khung khổ pháp lý mạnh mẽ hơn, đồng thời nên xây dựng một bộ chỉ số đánh giá về khả năng thực thi giải ngân đầu tư công, tương tự chỉ số KPI trong doanh nghiệp, để đánh giá để đo lường khả năng thực thi các dự án.
