Tháo gỡ vướng mắc về phạm vi, nguồn vốn Chương trình giáo dục

Phạm vi chương trình: chọn khâu đột phá, không dàn trải

Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long cho biết, các ý kiến của đại biểu tại hội trường và tổ đã thể hiện sự đồng thuận cao về sự cần thiết của chương trình nhưng cũng nêu nhiều góp ý cụ thể, thiết thực. Các đại biểu quan tâm đến cơ cấu nhiệm vụ, phân bổ nguồn vốn, cơ chế giám sát, tính khả thi của từng dự án thành phần và cân đối giữa các vùng miền.

Thay mặt Chính phủ, Phó Thủ tướng Lê Thành Long cảm ơn các ý kiến và khẳng định sẽ chỉ đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo cùng các bộ, ngành liên quan nghiên cứu, tiếp thu, giải trình để hoàn chỉnh hồ sơ trình Quốc hội. Đồng thời nhấn mạnh còn nhiều bước tiếp theo sau khi Quốc hội thông qua chủ trương đầu tư theo pháp luật về đầu tư công, trong đó phải cân chỉnh cho phù hợp với khả năng bố trí nguồn vốn và nhiệm vụ đặt ra.

Về phạm vi và cách tiếp cận, Phó Thủ tướng Lê Thành Long lưu ý chương trình hướng vào “một số giải pháp đột phá và hiện đại hóa” như Nghị quyết 71 đã nêu, chứ không bao trùm toàn bộ hệ thống giáo dục. Những nhiệm vụ khác đã và đang thực hiện thông qua các chương trình, đề án và chi thường xuyên sẽ không lồng ghép trùng lặp.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long nêu ví dụ về dạy tiếng dân tộc và dạy tiếng các nước biên giới đang thực hiện theo đề án riêng; việc xây trụ sở Bộ Giáo dục và Đào tạo cũng thuộc đầu tư công bình thường. Chính phủ sẽ rà soát để tránh dàn trải, bảo đảm chương trình phù hợp, khả thi.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long báo cáo tổng nguồn vốn dự kiến cho cả hai giai đoạn đến năm 2035 là 560.000 tỷ đồng. Đồng thời phân tích nếu chia cho khoảng 54.000 cơ sở giáo dục, 1,6 triệu giáo viên và 25 triệu người học thì số vốn bình quân không lớn, do đó cần cơ cấu và ưu tiên hợp lý.

Cụ thể, trong cơ cấu vốn phần đầu tư công, ngân sách Trung ương giai đoạn 2026-2030 dự kiến 100.000 tỷ, ngân sách địa phương khoảng 45.000 tỷ, vốn đối ứng của các trường khoảng 20.000 tỷ và nguồn xã hội hóa dự kiến 9.000 tỷ. Phó Thủ tướng cho biết Bộ Tài chính đã thẩm định và chỉ cân đối được khoảng 100.000 tỷ trong tổng đề xuất, phần còn lại sẽ tiếp tục được cân nhắc ở các kỳ họp sau.

Xã hội hóa và liên kết doanh nghiệp - hướng tận dụng nguồn lực

Về vốn địa phương, Phó Thủ tướng Lê Thành Long nêu nguyên tắc địa phương chịu trách nhiệm đầu tư cơ sở vật chất tại chỗ; với các địa phương cân đối ngân sách khó khăn, Trung ương sẽ xem xét hỗ trợ bằng nguồn phù hợp. Các khoản chi được tính toán gồm chi chính sách, chi nâng cao năng lực và chi cho các mô hình cụ thể như STEM, tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai.

Đối với vốn đối ứng của các trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã nhận danh sách 9 trường đăng ký nguồn lực; nhiều trường đại học có nguồn thu có thể đóng góp cho phát triển cơ sở vật chất, liên kết đào tạo và hình thành tổ hợp nghiên cứu - sản xuất.

Phó Thủ tướng đề cập việc xã hội hóa và liên kết với doanh nghiệp là nguồn bổ sung, kỳ vọng một số trường khai thác giá trị trí tuệ, hoạt động mua bán sản phẩm khoa học - công nghệ. Việc này cũng phù hợp với các nghị quyết khác về khoa học, công nghệ và hội nhập quốc tế.

Chính phủ cho rằng đã có tính toán tương đối kỹ về nguồn kinh phí bảo đảm khả thi cho giai đoạn khởi đầu; trong quá trình điều hành ngân sách sẽ cân nhắc trích từ tăng thu, tiết kiệm chi để bố trí những khoản cần thiết vào năm 2025-2026.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long khẳng định Chính phủ sẽ tiếp tục nghiên cứu, tiếp thu, giải trình thấu đáo các ý kiến đại biểu để hoàn thiện hồ sơ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp. Các nội dung liên quan đến phạm vi dự án, cơ cấu vốn, trách nhiệm của địa phương và cơ chế giám sát đang được đặt lên hàng đầu trong quá trình thẩm định.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đánh giá, các ý kiến phát biểu của các đại biểu rất tâm huyết, chất lượng, đa chiều, sát thực tiễn, đi thẳng vào vấn đề, với tinh thần xây dựng rất cao; đánh giá cao Chính phủ, cơ quan chủ trì soạn thảo trong chuẩn bị hồ sơ dự án nghị quyết và hồ sơ báo cáo đề xuất chủ trương chương trình mục tiêu quốc gia đảm bảo yêu cầu; tán thành với các báo cáo thẩm tra của Ủy ban Văn hóa và Xã hội.

Một số đại biểu Quốc hội lưu ý về sự chênh lệch, phân hóa vùng, miền, về nguồn vốn, tính cơ cấu, tính khả thi; đề nghị bên cạnh đầu tư hiện đại hóa cơ sở vật chất thì đầu tư nâng cao năng lực của giáo viên, của hiệu trưởng để tiếp cận với phương pháp giáo dục hiện đại; chú ý cân đối hệ thống các cấp học, trong đó rà soát để đầu tư trọng tâm, trọng điểm. Các đại biểu Quốc hội cũng còn băn khoăn về một số chỉ tiêu so với thực tế của các địa phương có thể khó áp dụng nếu không làm rõ.

Về các dự án thành phần của chương trình, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan đề nghị rà soát bảo đảm không trùng lặp với các chương trình, dự án đã được phê duyệt chủ trương đầu tư hoặc đã có quyết định đầu tư, không trùng lặp với chương trình, dự án khác, với các nhiệm vụ chi thường xuyên, không trùng lặp nội dung giữa các dự án thành phần; Rà soát kỹ các nhiệm vụ, mục tiêu, chi tiêu trong từng dự án đảm bảo tính thiết thực và khả năng bố trí vốn từ chương trình.

Ngoài ra, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan cho biết sẽ tiếp tục rà soát, chỉnh lý dự thảo nghị quyết, nhất là các nội dung về mục tiêu, phạm vi, tổng vốn đầu tư, địa điểm, thời gian thực hiện, cơ chế, giải pháp và chính sách thực hiện chương trình; sớm chuẩn bị các văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình bảo đảm có thể triển khai ngay trong năm 2026.