Vi phạm xuyên biên giới
Hiện nay, vi phạm bản quyền nội dung số là vấn nạn nhức nhối diễn ra trên phạm vi toàn cầu, trong đó có Việt Nam. Ở Việt Nam, trên môi trường internet có hàng nghìn trang thông tin điện tử tổng hợp và mạng xã hội đang hoạt động, trong đó có các mạng xã hội xuyên biên giới như Facebook, YouTube, các trang thông tin và mạng xã hội này hằng ngày truyền tải lượng thông tin báo chí, nội dung số, video clip khổng lồ tới hàng triệu người dùng.
Trong đó, có nhiều nội dung thông tin được lưu trữ, đăng tải trái phép, không thực hiện đúng quy định về trao đổi bản quyền với các chủ sở hữu bản quyền nội dung, gây thiệt hại tới quyền lợi và uy tín của các đơn vị chủ sở hữu nội dung.
Việc vi phạm bản quyền trên môi trường số diễn ra công khai trên nhiều nền tảng, trong đó các hành vi phổ biến như: Livestream (phát trực tiếp) trên các mạng xã hội hoặc website; copy nguyên trạng các nội dung đã phát hoặc cắt ghép, chỉnh sửa các video, sau đó đăng tải trái phép lên nhiều nền tảng như: Website, ứng dụng (app) OTT được Nhà nước cấp phép; các website đăng ký tên miền và đặt server ở nước ngoài; các mạng xã hội phổ biến như Facebook, YouTube, TikTok, Gapo, TalkTV, Instagram, Twitch.
Giám đốc Trung tâm Bản quyền Nội dung số Việt Nam Phạm Hoàng Hải
Theo Phó Cục trưởng Cục Phát thanh truyền hình và Thông tin điện tử Lê Quang Tự do: Thời gian vừa qua, Cục PTTH và TTĐT đã nhận được rất nhiều yêu cầu xử lý vi phạm bản quyền nội dung, đa số là các nội dung về giải trí như bóng đá, phim, game show, ca nhạc. Các hình thức, phương pháp vi phạm bản quyền rất tinh vi và biến đổi liên tục, luôn che dấu thông tin chi tiết và thực hiện xuyên biên giới từ nước ngoài cung cấp dịch vụ vào Việt Nam. Thậm chí, nhiều trang web bị chặn nhiều lần nhưng vẫn tồn tại theo nhiều tên khác và rất khó chứng minh các web này có liên quan với nhau, tức là sự phát sinh các trang này nhanh hơn nhiều so với các giải pháp ngăn chặn.
Tính đến tháng 6/2022, Trung tâm Bản quyền nội dung số Việt Nam đã phối hợp cùng các cơ quan chức năng chặn truy cập của người dùng tại Việt Nam trên 500 website vi phạm bản quyền.
Theo báo cáo của Media Partners Asia, ngành công nghiệp video trực tuyến của Việt Nam được dự báo là sẽ tạo ra doanh thu 249 triệu USD năm 2022, trong đó doanh thu từ lượng thuê bao chiếm 15% và video theo yêu cầu chiếm 85%. Tình trạng vi phạm bản quyền video trực tuyến đang ngày càng phổ biến, số lượng người dùng trái phép tăng lên 15,5 triệu năm 2022, làm thất thoát 348 triệu USD, chiếm 18% doanh thu của toàn ngành video hợp pháp. Do đó, nếu không kiểm soát được tình hình, đến năm 2027, số người dùng vi phạm bản quyền có thể tăng tới 19,5 triệu, dẫn tới lượng doanh thu bị thất thoát ở mức 456 triệu USD.
Giải pháp ngăn chặn
Theo các cơ quan về công nghệ, nếu đẩy mạnh nỗ lực chống vi phạm bản quyền các nội dung video trực tuyến sẽ giúp tăng 3 lần doanh thu video trực tuyến. Kiểm soát được tình trạng vi phạm bản quyền sẽ tạo thêm 4.870 việc làm mới cho thị trường lao động nhờ sản lượng lao động trong lĩnh vực video tăng lên 351 triệu USD vào năm 2027, một mức tăng đáng kể so với con số 134 triệu USD hiện nay.
Về giải pháp kỹ thuật ngăn chặn vi phạm bản quyền trực tuyến, Trưởng phòng An ninh mạng của Tập đoàn Canal+ (đơn vị góp vốn trong liên doanh truyền hình K+) Celine Boyer cho biết: Tại Pháp, kể từ đầu năm 2022, bộ luật về bảo vệ bản quyền có hiệu lực cho phép nhà cung cấp được chủ động chặn vi phạm về bản quyền. Do vậy, Canal+ được phép chặn tất cả các trang web lậu có thể truy cập được từ Pháp, bất kể nguồn phát là ở Pháp hay ở các nước khác.
Một điểm quan trọng khác mà bà Celine Boyer chỉ ra là cần phải rút ngắn thời gian tiến hành chặn thông qua việc Bộ VHTT&DL có thể thiết lập một công cụ để kết nối giữa đơn vị phát sóng/chủ sở hữu quyền, vừa để thu thập các trang web cần phải chặn cùng với các bằng chứng, vừa kết nối với các nhà cung cấp dịch vụ internet để việc chặn truy cập có thể được thực thi một cách gần như tự động.
Song song với những giải pháp trên Phó Trưởng Ban Kiểm tra của Đài Truyền hình Việt Nam Nguyễn Thanh Vân góp ý, bên cạnh các giải pháp kỹ thuật, việc tuyên truyền, nâng cao nhận thức và ý thức về bản quyền cũng rất quan trọng.
Hiện nay, Bộ TT&TT đang làm việc khá chặt chẽ với Hiệp hội Điện ảnh Hoa Kỳ, Truyền hình Việt Nam và các nhà cung cấp nội dung số. Mới đây, nhóm bảo vệ bản quyền báo chí trên không gian mạng cũng đã được thành lập nhưng tất cả mới chỉ là khởi đầu hợp tác. Chúng tôi mong muốn sâu xa hơn là phải đưa ra được giải pháp hiệu quả cụ thể, đó là việc vi phạm bản quyền phải được hạn chế tối đa.
