Thế giới chung tay giảm thiểu tỷ lệ người hút thuốc lá

COP11 là sự kiện quốc tế với sự tham gia của các quốc gia thành viên của Tổ chức Y tế thế giới (WHO). Tại hội nghị, cùng với các nước thành viên, đoàn Việt Nam chia sẻ một trong những thách thức y tế công cộng lớn nhất hiện nay: thuốc lá và các sản phẩm nicotine thế hệ mới xâm nhập trong cộng đồng.

Phiên khai mạc COP11 quy tụ hơn 1.400 đại biểu đến từ 162 quốc gia tham gia Công ước, gồm đại diện chính phủ, các tổ chức quốc tế và xã hội dân sự.

Ngày họp đầu tiên diễn ra phiên đối thoại chiến lược cấp cao, nhìn lại chặng đường gần hai thập kỷ thực thi Công ước Khung - hiệp ước y tế công cộng đầu tiên của WHO và là một trong những hiệp ước được phê chuẩn nhanh nhất trong lịch sử Liên hợp quốc.

Phát biểu tại phiên khai mạc, quyền Trưởng Ban Thư ký WHO FCTC ông Andrew Black nhấn mạnh: “COP11 là cơ hội để các bên thảo luận những vấn đề quan trọng, bao gồm các biện pháp kiểm soát thuốc lá mang tính tương lai, bảo vệ môi trường, trách nhiệm pháp lý và các biện pháp nhằm ngăn chặn, giảm tiêu thụ thuốc lá, tình trạng nghiện nicotine và phơi nhiễm khói thuốc gián tiếp. Ban Thư ký WHO FCTC hoan nghênh tất cả các bên và quan sát viên tham dự COP11 nhằm thúc đẩy hợp tác quốc tế và đẩy mạnh hành động toàn cầu ứng phó với đại dịch thuốc lá".

Tham gia COP11, đoàn Việt Nam do Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế), Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá Hà Anh Đức làm Trưởng đoàn. Cùng tham dự có đại diện Quốc hội, Văn phòng Chính phủ, Bộ Tài chính và các đơn vị chuyên môn thuộc Bộ Y tế.

Việt Nam là một trong những quốc gia châu Á sớm tham gia FCTC, phê chuẩn Công ước ngày 17/12/2004 và chính thức thực thi từ tháng 3/2005. Gần 20 năm qua, Việt Nam được cộng đồng quốc tế ghi nhận là một trong những nước có bước tiến rõ rệt trong kiểm soát thuốc lá.

Theo báo cáo tiến trình toàn cầu tại COP11 trong ngày đầu của hội nghị, gần 90% các nước tham gia đã ban hành hoặc cập nhật, sửa đổi các bộ luật liên quan. Nhiều quốc gia đã áp dụng các biện pháp như tăng thuế thuốc lá, mở rộng không gian không khói thuốc, in cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh và hạn chế quảng cáo cùng nhiều biện pháp mới như bao bì trơn, cảnh báo in trực tiếp trên điếu thuốc hay ứng dụng số trong hỗ trợ cai nghiện. Về phía nguồn cung, nhiều quốc gia tăng cường kiểm soát buôn lậu, áp dụng hệ thống truy xuất nguồn gốc và siết chặt quy định bán thuốc lá cho trẻ vị thành niên.

Tại Việt Nam, việc ban hành Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá năm 2012 đã tạo khuôn khổ pháp lý toàn diện cho các hoạt động giảm nhu cầu sử dụng thuốc lá. Tiếp đó, cảnh báo sức khỏe bằng hình ảnh chiếm 50% diện tích bao bì đã được áp dụng rộng rãi từ năm 2013, giúp nâng cao nhận thức cộng đồng. Việt Nam cũng thành lập Quỹ Phòng, chống tác hại thuốc lá theo mô hình được WHO đánh giá cao, tạo nguồn lực bền vững cho truyền thông, tập huấn và thanh tra, kiểm tra. Đối với các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng, Việt Nam chủ trương áp dụng biện pháp quản lý nghiêm ngặt, tiến tới xem xét lộ trình cấm hoàn toàn nhằm bảo vệ thanh thiếu niên trước nguy cơ nghiện nicotine.

Tại COP11, các đoàn đại biểu tập trung thảo luận về những thách thức mới nổi lên trong thời gian gần đây, đặc biệt là sự gia tăng của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm chứa nicotine khác.

Nhiều báo cáo tại kỳ họp cho thấy, thay vì thuốc lá điếu truyền thống, ngành công nghiệp thuốc lá chuyển sang quảng bá thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, nicotine pouches (túi nicotine ngậm) như những lựa chọn an toàn hơn. Họ tổ chức nhiều chiến dịch truyền thông tinh vi hướng vào nhóm đối tượng thanh thiếu niên, đồng thời giảm nhẹ hoặc che giấu nguy cơ nghiện nicotine, dù đây vẫn là các sản phẩm gây phụ thuộc mạnh.

Những công ty từng phủ nhận mức độ độc hại của thuốc lá điếu suốt hàng thập kỷ, giờ tiếp tục lặp lại những chiến thuật cũ: vận động hành lang, gây sức ép, tài trợ cho các sự kiện bên lề, tìm cách len lỏi vào các đoàn đàm phán. Những kinh nghiệm từ COP trước cho thấy việc ngăn chặn các hình thức tác động này đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hiệu quả của các biện pháp kiểm soát thuốc lá.

Các bên tham gia nhấn mạnh sự cần thiết phải cập nhật chính sách để theo kịp các hình thức kinh doanh mới, đồng thời bày tỏ nhu cầu mạnh mẽ về hỗ trợ kỹ thuật, tài chính và hợp tác quốc tế để thu hẹp khoảng cách thực thi Công ước.

Các phiên họp của COP11 sẽ tiếp tục diễn ra trong những ngày tới. Kết quả của kỳ họp được kỳ vọng sẽ tạo ra định hướng quan trọng cho nỗ lực toàn cầu trong kiểm soát thuốc lá, góp phần bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng bệnh tật do thuốc lá gây ra.