Thêm chỉ dẫn quan trọng cho đầu tư đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam

Giúp khắc phục sự mất cân đối của hệ thống GTVT trục Bắc - Nam

Bộ GTVT vừa có thêm những chỉ dẫn quan trọng để tiến hành hiệu chỉnh kịch bản phát triển tuyến đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam trên cơ sở Thông báo số 2956/TB - BKHĐT ngày 18/4/2023 về kết luận phiên họp của Hội đồng Thẩm định Nhà nước, thẩm định Báo cáo Nghiên cứu tiền khả thi dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam (Dự án). 

Trong số 9 nội dung mà Hội đồng Thẩm định Nhà nước lưu ý, Bộ GTVT cần bám sát các kết luận của Bộ Chính trị, Ban Cán sự đảng Chính phủ để bổ sung, làm rõ sự cần thiết đầu tư dự án với vai trò khắc phục sự mất cân đối của hệ thống GTVT trên trục Bắc - Nam; tạo một tuyến đường sắt mới tốc độ cao chạy trên trục Bắc - Nam mang tính xương sống giữ vai trò chủ đạo (chở khách kết hợp hàng hóa).

Trong thông báo của Hội đồng Thẩm định Nhà nước về dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, Bộ GTVT cần tiếp thu ý kiến của Tư vấn thẩm tra về khai thác, hướng tuyến, vị trí nhà ga, công nghệ, từ đó hoàn thiện phương án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam vừa chở khách, vừa chở hàng, tốc độ thiết kế 200 - 250 km/h, tốc độ khai thác 200 km/h. Phương án này đã được Bộ GTVT, Bộ KH&ĐT đề xuất nghiên cứu vào cuối năm 2022.

Trước đó, tháng 2/2019, Bộ GTVT đã trình Chính phủ báo cáo tiền khả thi dự án tốc độ cao Bắc Nam đi qua 20 tỉnh thành từ Hà Nội đến TP Hồ Chí Minh. Đây là tuyến đường sắt tốc độ cao, đường đôi, khổ 1.435 mm, điện khí hóa, tốc độ thiết kế 350 km/h, tốc độ khai thác 320 km/h. Trên tuyến có 20 ga hành khách, đoàn tàu sử dụng công nghệ động lực phân tán. Tổng mức đầu tư sau thẩm tra là 64 tỷ USD.

Bộ GTVT cũng đề xuất thực hiện phân kỳ đầu tư, trong đó giai đoạn 1 (từ năm 2020 đến năm 2032) sẽ nghiên cứu, đầu tư xây dựng đoạn Hà Nội - Vinh và Nha Trang - TP Hồ Chí Minh với chi phí khoảng 24,71 tỷ USD; giai đoạn 2 (dự kiến từ năm 2032 đến năm 2050) đầu tư đoạn Vinh - Đà Nẵng, hoàn thành năm 2040, đoạn Đà Nẵng - Nha Trang hoàn thành năm 2050.

Hội đồng Thẩm định Nhà nước đã ký hợp đồng với liên danh tư vấn thẩm tra độc lập để đánh giá, thẩm định báo cáo nghiên cứu tiền khả thi dự án.

Cuối năm 2022, Tư vấn thẩm tra đã nêu một số nhược điểm nếu đầu tư đường sắt tốc độ cao 350 km/h và kiến nghị phương án tuyến đường sắt vừa chở khách, vừa chở hàng tốc độ khai thác 225 km/h cho tàu khách, 160 km/h cho tàu hàng. Trên tuyến có 50 ga hành khách và 20 ga hàng hóa. Tổng mức đầu tư sơ bộ là 61 tỷ USD.

Tư vấn thẩm tra cũng đề nghị thực hiện phân kỳ đầu tư dự án theo 2 giai đoạn. Trong đó, giai đoạn 1 (2025 - 2035) có tổng mức đầu tư 27,246 tỷ USD sẽ triển khai giải phóng mặt bằng, xây dựng 2 dự án thành phần là Ngọc Hồi - Vinh dài 260 km và Nha Trang - Thủ Thiêm dài 361 km; giai đoạn 2 (2035 - 2041) có tổng mức đầu tư 33,781 tỷ USD sẽ tập trung xây dựng đoạn Vinh - Nha Trang dài 886,75 km.

Đảm bảo tính khả thi, hoàn thành dự án trước 2045

Liên quan đến hướng tuyến, số lượng nhà ga và vị trí nhà ga, Hội đồng Thẩm định Nhà nước nhấn mạnh, đây là yếu tố quan trọng nhằm đảm bảo tính khả thi và hiệu quả, cũng như phát huy vai trò của dự án.

Với kịch bản tuyến đường sắt tốc độ 200 km/h, số lượng nhà ga tăng hơn so với phương án đường sắt 350 km/h. Theo Hội đồng Thẩm định Nhà nước, hiện cả 20 tỉnh, thành phố có tuyến đường sắt đi qua đồng thuận số lượng nhà ga do Tư vấn thẩm tra đề xuất. Tuy nhiên, có 12 tỉnh chưa đồng thuận phương án hướng tuyến và vị trí nhà ga gồm: Hà Nam, Ninh Bình, Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Ninh Thuận, Bình Thuận, Đồng Nai.

Do đó, Hội đồng Thẩm định Nhà nước đề nghị Bộ GTVT làm việc với 12 địa phương này để thống nhất phương án tối ưu.

Về tiến độ thực hiện công trình, báo cáo nghiên cứu tiền khả thi của Bộ GTVT đề xuất đến năm 2050 mới đưa vào khai thác toàn tuyến. Hội đồng Thẩm định Nhà nước cho rằng, thời gian quá lâu như vậy sẽ dẫn đến rủi ro về tăng vốn đầu tư, bỏ lỡ cơ hội phát triển kinh tế - xã hội.

Bộ GTVT cần hoàn thiện phương án phân kỳ đầu tư hợp lý, đảm bảo tính khả thi, hoàn thành dự án trước 2045. Đây cũng là định hướng thực hiện dự án đường sắt tốc độ cao Bắc Nam đã được Bộ Chính trị đưa ra vào tháng 3.

Về phương án huy động vốn, Hội đồng Thẩm định Nhà nước đề nghị Bộ GTVT nghiên cứu phương án đề xuất của tư vấn thẩm tra để hoàn thiện phương án huy động vốn cho dự án, đảm bảo tính khả thi.

Được biết, đơn vị tư vấn thẩm tra đề xuất huy động từ đấu giá bất động sản tại 50 khu đô thị nhà ga có quy mô từ 200 ha đến 500 ha/khu (theo mô hình TOD) là 39 tỷ USD, chiếm 63,15% tổng mức đầu tư.

Đơn vị tư vấn cũng kiến nghị triển khai dự án theo phương thức PPP, trong đó đối tác công sẽ huy động vốn nhà nước và quản lý xây dựng, bảo trì và bảo dưỡng kết cấu hạ tầng; đối tác tư có trách nhiệm huy động vốn đầu tư phương tiện vận tải và nhà ga cao tầng. Đối tác sẽ thành lập bộ máy vận hành khai thác và trả phí khấu hao hạ tầng đã đầu tư (dự kiến khấu hao trong vòng 75 năm) và trả phí bảo dưỡng hạ tầng cho đối tác công. Mô hình triển khai dự án theo hình thức chìa khóa trao tay.

Hội đồng Thẩm định Nhà nước yêu cầu Bộ GTVT đẩy nhanh tiến độ hoàn thiện hồ sơ báo cáo nghiên cứu tiền khả thi để gửi hội đồng trong năm nay.