Nhà bảo tàng gần 9 tỷ đồng để… trống
Nằm bên trong khuôn viên di tích Quốc gia đặc biệt địa đạo Vịnh Mốc và hệ thống làng hầm Vĩnh Linh (xã Kim Thạch, huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị), công trình Nhà bảo tàng địa đạo Vịnh Mốc được xây dựng khá bề thế.
Được khởi công từ năm 2013 và hoàn thành năm 2016 nhưng mãi đến năm 2018 mới nghiệm thu, quyết toán, công trình Nhà bảo tàng địa đạo Vịnh Mốc có tổng mức đầu tư 8,9 tỷ đồng. Công trình được xây dựng 3 dãy nhà (3 khối) kết nối với nhau như một đường hầm trong lòng đất trên diện tích 1.072 m2.
Thế nhưng đến giờ này chỉ có một phần nhỏ của dự án đưa vào trưng bày với tên gọi: Phòng trưng bày bổ sung. Còn lại toàn bộ tòa nhà 2 tầng và dãy nhà 1 tầng khác vẫn trống không, đóng kín và không hề có hiện vật trưng bày.
Cả một công trình đồ sộ nhưng chỉ có “cái vỏ” bên ngoài, bên trong vẫn là những căn phòng trống trải, bụi bẩn phủ khắp nơi. Cửa chính được khóa và giằng néo bởi những thanh tre đề phòng gió bão. Nhiều bức tường đã bắt đầu xuống cấp, hư hỏng với vết nứt, vàng ố hoặc phủ đầy rêu xanh.
Bên ngoài, cỏ dại, rác phủ đầy các bậc tam cấp và bị ai đó dùng sơn viết vẽ lên tường, thậm chí cả dòng chữ tiếng Anh mang ý nghĩa không mấy hay ho gì.
Trong khi đó, mục tiêu của dự án là nâng cao giá trị cho khu di tích cũng như phục vụ tốt hơn cho du khách đến tham quan, tìm hiểu địa đạo Vĩnh Mốc cũng như lịch sử của quân và nhân dân Quảng Trị trong năm chiến tranh ác liệt.
Anh Nguyễn Viết Hào (du khách đến từ Hà Nội) cho biết, đến đây mới thấu hiểu hết của một giai đoạn lịch sử, nghị lực phi thường cũng như sức sống mãnh liệt của người dân Quảng Trị trong một giai đoạn lịch sử hào hùng, anh dũng của cha ông ta. Thế nhưng, để tìm hiểu thêm, trải nghiệm thêm về di tích này thì còn khá ít.
“Đặc biệt, tại không gian trưng bày còn nhỏ hẹp, ít hình ảnh, hiện vật để mọi người đến đây hiểu thêm. Trong khi đó, cả một không gian trưng bày phía sau thì để không, thực sự mình thấy rất vô lý và quá lãng phí khi không có gì trưng bày bên trong”, anh Hào bày tỏ.
Thiếu nguồn vốn sưu tầm, trưng bày
Trao đổi với phóng viên, ông Nguyễn Quang Chức, Giám đốc Trung tâm Quản lý di tích và bảo tàng tỉnh Quảng Trị, xác nhận các công trình trên do đơn vị làm chủ đầu tư, nguồn vốn xây dựng từ ngân sách nhà nước. Thế nhưng, việc đầu tư dự án chỉ thực hiện xây dựng cơ bản còn không bố trí nguồn vốn để sưu tầm, trưng bày hiện vật.
“Việc sưu tầm hiện vật cần phải có thời gian, nguồn vốn đầu tư. Chưa kể, việc thiết kế trưng bày các hiện vật như thế nào cũng phải cần mức đầu tư lớn. Thế nhưng, vẫn chưa có nguồn vốn bố trí nào để thực hiện việc này”, ông Chức cho biết.
Theo ông Chức, việc sưu tầm hiện vật, đặc biệt là việc thiết kế không gian trưng bày đòi hỏi khá kỳ công. Để đảm bảo Nhà bảo tàng có hiện vật, có không gian trưng bày cần một nguồn vốn khá lớn tương đương như việc xây dựng cơ sở hạ tầng. Trong đó, phải đi sưu tầm hiện vật, thiết kế, xây dựng lại gần như toàn bộ bên trong mới có thể có không gian trưng bày.
Vừa qua, Trung tâm cũng chỉ mới đầu tư được phòng trưng bày bổ sung ở địa đạo Vịnh Mốc với kinh phí 500 triệu đồng tại 1 dãy nhà 1 tầng. Tuy nhiên, việc này cũng chỉ mang tính chất tạm thời. Còn 2/3 dãy nhà trưng bày còn lại của công trình không thể đưa vào hoạt động, để hoang hóa suốt 5 năm qua.
Theo Trung Quản lý di tích và bảo tàng tỉnh Quảng Trị, không chỉ tại Nhà bảo tàng địa đạo Vịnh Mốc mà một số công trình khác như Hạng mục tưởng niệm thuộc công trình Bảo tồn, phục dựng và tôn tạo nhà tù Lao Bảo (Di tích lịch sử cấp quốc gia nhà tù Lao Bảo, tại thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị) cũng trong tình trạng tương tự.
Công trình với quy mô 2 tầng, tổng mức đầu 6,3 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách là 3,3 tỷ đồng, số tiền còn lại từ nguồn xã hội hóa. Công trình được xây dựng hoàn thành vào năm 2017. Thế nhưng, toàn bộ tầng 2 của công trình vẫn để trống nhiều năm nay.
Dù từ đầu, tầng 2 công trình được xây dựng với ý tưởng là khu vực trưng bày các hiện vật, hình ảnh và khắc tên tưởng niệm, thờ vọng các chiến sĩ Cộng sản, nhà yêu nước. Thế nhưng, không có nguồn vốn bố trí để thực hiện, khiến toàn bộ tầng 2 của công trình này vẫn không có gì bên trong. Dù chưa phải đối mặt với nguy cơ xuống cấp do không được sử dụng nhưng không thể phát huy công năng như mục đích ban đầu.
Ông Nguyễn Quang Chức cũng cho biết thêm, ngày 12/5/2021, HĐND tỉnh Quảng Trị đã phê duyệt chủ trương đầu tư dự án xây dựng, tôn tạo tổng thể di tích địa đạo Vịnh Mốc, giai đoạn 2 với tổng mức đầu tư 45 tỷ đồng từ Ngân sách Trung ương hỗ trợ. Tuy nhiên, không có hạng mục sưu tầm, trưng bày tại Nhà bảo tàng địa đạo Vĩnh Mốc.
Điều đó, có nghĩa Nhà bảo tàng địa đạo Vịnh Mốc vẫn chưa thể phát huy hết công năng và có nguy cơ ngày càng xuống cấp, hư hỏng.
