Thông qua hai Nghị quyết hướng dẫn phân bổ số lượng người giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND và số lượng Phó Chủ tịch HĐND cấp tỉnh, cấp xã

Cụ thể là: Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031; Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã và việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách.

Bảo đảm đạt tỷ lệ ít nhất 35% người ứng cử đại biểu là nữ

Trước đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà trình bày tóm tắt hai Tờ trình của Chính phủ về hai dự thảo Nghị quyết.

Theo Tờ trình về dự thảo Nghị quyết hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031, người ứng cử đại biểu là phụ nữ bảo đảm đạt tỷ lệ ít nhất 35% trong danh sách chính thức những người ứng cử ở từng cấp; phấn đấu tỷ lệ trúng cử khoảng 30% tổng số đại biểu HĐND ở từng cấp. Người ứng cử đại biểu là người ngoài Đảng, phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 10% trong danh sách chính thức những người được giới thiệu ứng cử ở từng cấp.

Với người ứng cử là đại biểu trẻ tuổi (dưới 42 tuổi), phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 15% trong danh sách chính thức những người được giới thiệu ứng cử ở từng cấp; đại biểu HĐND nhiệm kỳ 2021 - 2026 tái cử, phấn đấu đạt tỷ lệ không dưới 30% trong danh sách chính thức những người được giới thiệu ứng cử ở từng cấp.

Theo Tờ trình dự thảo Nghị quyết quy định số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng Ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã và việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách. Mỗi Ban của HĐND cấp xã được tính bình quân 2 Phó Trưởng Ban. Đồng thời, giao Thường trực HĐND cấp tỉnh căn cứ định hướng của Ban Thường vụ Tỉnh ủy, Thành ủy quyết định cụ thể số lượng Phó Trưởng Ban của HĐND ở từng đơn vị hành chính cấp xã bảo đảm tổng số lượng Phó Trưởng Ban của HĐND cấp xã của tỉnh, thành phố không vượt quá tổng số lượng tính theo khung bình quân quy định nêu trên.

Báo cáo tóm tắt 2 Báo cáo thẩm tra, Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho biết, các dự thảo Nghị quyết đã cơ bản bám sát các Kết luận, Chỉ thị của Bộ Chính trị, Ban Bí thư, quy định của Đảng về tổ chức bộ máy; đồng thời có một số nội dung đã được điều chỉnh phù hợp với quy định mới của Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND và mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp; tạo cơ sở pháp lý giúp các địa phương chủ động trong việc bố trí số lượng đại biểu HĐND hoạt động chuyên trách cấp tỉnh, cấp xã phù hợp với tình hình thực tế của địa phương…

Về việc xác định số lượng đại biểu HĐND các cấp, Ủy ban Công tác đại biểu thống nhất quy định tại điểm a khoản 1 Điều 2 dự thảo Nghị quyết xác định số lượng đại biểu HĐND được bầu ở mỗi đơn vị hành chính trên cơ sở dân số của từng đơn vị hành chính và lấy theo số liệu thống kê dân số tại Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Tuy nhiên, đề nghị thời điểm xác định số liệu dân số tính đến ngày 31/8/2025 để thống nhất với dữ liệu dân số đã được Bộ Công an cung cấp về Ủy ban Thường vụ Quốc hội để tính phân bổ đại biểu HĐND, nhằm đảm bảo tính đồng bộ trong sử dụng số liệu dân cư.

Ủy ban Công tác đại biểu nhận thấy, việc xác định số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng Ban HĐND quy định trong dự thảo Nghị quyết đã bám sát Kết luận số 187-KL/TW ngày 29/8/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về định hướng số lượng cấp phó của cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị. Nhưng, bên cạnh các tiêu chí nêu trong Kết luận 187-KL/TW, việc quy định số lượng cấp phó ở địa phương cần phân tích thêm về quy mô, tính chất, vị trí, phân loại của đơn vị hành chính (đơn vị hành chính loại đặc biệt, loại I thì số lượng cấp phó nhiều hơn loại II, loại III).

Phù hợp quy mô, yêu cầu trách nhiệm, nhu cầu đại diện của người dân theo từng cấp

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, đây là hai nội dung rất quan trọng để chuẩn bị cho công tác bầu cử đại biểu Quốc hội Khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031; đề nghị việc hướng dẫn cơ cấu, thành phần, phân bổ số lượng giới thiệu người ứng cử đại biểu HĐND các cấp phải bám vào hướng dẫn, quy định của Đảng, nhất là các quy định gần đây để phục vụ chính quyền địa phương 2 cấp, cũng như Chỉ thị số 45-CT/TW ngày 14/4/2025 của Bộ Chính trị về Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng lưu ý, việc ban hành các Nghị quyết này nhằm kịp thời tạo cơ sở pháp lý cho địa phương chuẩn bị cho bầu cử, phù hợp với các quy định pháp luật mới được ban hành, khắc phục những hạn chế, bất cập. Việc lựa chọn người ứng cử cần bảo đảm tính đại diện và tính hiệu lực, và lưu ý “cơ cấu gì thì cơ cấu nhưng phải chất lượng”.

Nêu các yêu cầu cụ thể, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, thứ nhất, cần xác định cơ cấu ứng cử linh hoạt, vừa bảo đảm nguyên tắc đại diện, vừa phù hợp với điều kiện thực tế. “Đổi mới không chỉ bảo đảm cơ cấu hợp lý theo danh mục tổ chức xã hội, nghề nghiệp, lực lượng vũ trang, đơn vị sự nghiệp mà cần coi trọng năng lực, địa bàn chuyên môn, có sự kết nối với hoạt động chính quyền địa phương, bảo đảm chất lượng hoạt động”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị.

Thứ hai, về cân đối giữa số lượng chuyên trách và đại biểu kiêm nhiệm, quy định giới hạn số đại biểu chuyên trách là cần thiết để phù hợp tinh gọn. Nhưng nếu giảm khả năng theo dõi, giám sát chuyên sâu của HĐND thì cần tính toán lại. Do đó, cần rà soát, quy định rõ nhiệm vụ, cơ chế, trách nhiệm, chế độ làm việc cho đại biểu chuyên trách để tránh lãng phí.

Thứ ba, về tỷ lệ ứng cử, số dư, tính lựa chọn, Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND yêu cầu người được giới thiệu ứng cử phải cao hơn số đại biểu cần bầu tỷ lệ nhất định để bảo đảm có lựa chọn và cạnh tranh. Nhưng, thực tế nhiều nơi khi lập danh sách ứng cử có tỷ lệ số dư chưa đảm bảo. Do đó, Nghị quyết cần nhấn mạnh việc xác định số dư bắt buộc phải được cân nhắc theo đặc điểm từng địa phương.

Thứ tư, bảo đảm cơ cấu người ngoài đảng, người trẻ, nữ dân tộc nhưng gắn với năng lực hoạt động.

Thứ năm, phải bảo đảm minh bạch, trách nhiệm giải trình để thúc đẩy nâng cao hiệu lực hoạt động của HĐND. Đại biểu HĐND không chỉ là người đại diện, mà phải thực sự chịu trách nhiệm trước người dân.

Thứ sáu, tiếp tục rà soát, tính toán để các quy định bảo đảm chuyển tiếp trong việc sắp xếp đơn vị hành chính và cần có lộ trình ổn định, nhất là đối với các địa phương có diện tích nhỏ, ở vùng sâu.

Thứ bảy, về tính địa bàn và năng lực đặc thù của đại biểu, ngoài tiêu chuẩn chung, cần xem xét các tiêu chí như địa bàn đặc thù, am hiểu vùng miền, biết ngôn ngữ, kinh tế nông nghiệp, đô thị hóa, khuyến khích ứng cử viên có năng lực chuyên môn cao.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng đề nghị đẩy mạnh lĩnh vực khoa học đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong việc chọn lựa đại biểu và cơ cấu cán bộ chuyên trách ở cấp tỉnh, cấp xã. Đồng thời, xây dựng hướng dẫn chi tiết kèm bộ tiêu chí năng lực hiệu quả; thực hiện chương trình bồi dưỡng đại biểu trẻ ngoài đảng thực chất; tăng cường ứng dụng công nghệ minh bạch dữ liệu, xem xét ứng dụng dữ liệu của Bộ Công an trong công tác bầu cử và sắp xếp tổ chức bộ máy.

Tại Phiên họp, 100% số Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội có mặt đã tán thành thông qua Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc xác định dự kiến cơ cấu, thành phần và phân bổ số lượng người được giới thiệu ứng cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2026-2031; Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định số lượng Phó Chủ tịch HĐND, Phó Trưởng ban của HĐND cấp tỉnh, cấp xã và việc bố trí đại biểu HĐND cấp tỉnh, cấp xã hoạt động chuyên trách.