Các nhà khoa học của Climate Central vừa mới công bố bài báo khoa học mới về nguy cơ ngập gây ra bởi nước biển dâng do biến đổi khí hậu cho các đồng bằng trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Ưu điểm nổi bật của nghiên cứu này là đã sử dụng sử dụng số liệu Lidar và mô hình thần kinh nhân tạo nhằm hiệu chỉnh, cập nhật số liệu địa hình địa hình STRM DEM. Đáng chú ý, nghiên cứu này nhận định phần lớn diện tích của TP Hồ Chí Minh và đồng bằng sông Cửu Long sẽ ngập dưới nước ở đỉnh triều vào năm 2025.
Trước thông tin này, PGS.TS Huỳnh Thị Lan Hương, Phó viện trưởng Viện khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu (thuộc Bộ TN&MT) cho rằng một số vấn đề trong bài báo cần được xem xét kỹ lưỡng hơn, đặc biệt về mặt số liệu và giả định nghiên cứu.
Số liệu chưa phản ánh đúng thực tế.
Theo PGS.TS Huỳnh Thị Lan Hương, thực tế STRM DEM thường có sai số về độ cao lớn do bao gồm cả các lớp thực vật và nhà cửa. Vì vậy, bài báo đã hiệu chỉnh số liệu địa hình ven biển thông qua sử dụng số liệu địa hình Lidar tại Mỹ và mạng thần kinh nhân tạo MLP, sau đó áp dụng cho toàn cầu. Như vậy, nghiên cứu đã không hiệu chỉnh cho ĐBSCL nên số liệu địa hình trong nghiên cứu này chưa phản ánh đúng độ cao thực tế của khu vực.
Năm 2016, Bộ TN&MT đã công bố kịch bản Biến đổi khí hậu và nước biển dâng, tại kịch bản này, số liệu địa hình được sử dụng để xây dựng bản đồ nguy cơ ngập do nước biển dâng cho khu vực đồng bằng sông Cửu Long được lấy từ, mô hình số địa hình kích thước ô lưới là 2mx2m của 13 tỉnh đồng bằng sông Cửu Long. Các số liệu này đều được quy chuẩn theo mốc quốc gia về bề mặt khu vực. Do vậy, có thể nói, số liệu trong nghiên cứu này không tốt hơn số liệu mà Bộ TN&MT đã sử dụng.
Ngoài ra, trong nghiên cứu của Climate Central, các tác giả sử dụng kịch bản nước biển dâng 2 m kết hợp với triều cường trong xây dựng bản đồ nguy cơ ngập. Thực tế, đây là sự chồng chập của hai giả định rất cực đoan, tất nhiên, sẽ dẫn đến tình trạng nguy cơ rủi ro rất cao.
Hơn nữa, kết quả đưa ra sẽ không thể phân biệt ngập lụt do mực nước biển dâng do biến đổi khí hậu (ngập vĩnh viễn) và nguyên nhân ngập lụt do hiệu ứng thủy triều (chỉ trong vài giờ). Bên cạnh đó, kịch bản nước biển dâng 2m không được đề xuất trong báo cáo Đánh giá lần thứ năm của Ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (AR5).
Thông điệp cần quan tâm
Nói về quá trình xây dựng kịch bản Biến đổi khí hậu, nước biển dâng cho Việt Nam, bà Hương cho biết, năm 2016 Bộ TN&MT đã xây dựng kịch bản với mức ngập 2m, với mức ngập 2m, tỷ lệ ngập tại đồng bằng sông Cửu Long lên tới 87,34%.
Tuy nhiên, như đã nói ở trên kịch bản nước biển dâng 2m không được đề xuất trong báo cáo Đánh giá của Ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu, do đó, Bộ TNMT đã không cung cấp kịch bản này.
Hiện, Bộ TN&MT đã hoàn thành giai đoạn tiếp theo của việc đo đạc địa hình khu vực Đồng bằng sông Cửu Long. Các số liệu được quy chuẩn theo mốc quốc gia về bề mặt khu vực mới nhất.
Trong Kịch bản BĐKH đã được công bố năm 2016 của Bộ TN&MT, đến năm 2100, khoảng16,8% diện tích đồng bằng sông Hồng, 1,47% diện tích các tỉnh ven biển miền Trung từ Thanh Hóa đến Bình Thuận, 17,8% diện tích Tp. Hồ Chí Minh, 38,9% diện tích đồng bằng sông Cửu Long có nguy cơ bị ngập; cụm đảo Vân Đồn, Côn Đảo và Phú Quốc có nguy cơ ngập cao. Nguy cơ ngập đối với quần đảo Trường Sa là không lớn. Quần đảo Hoàng Sa có nguy cơ ngập lớn hơn.
Trên cơ sở số liệu địa hình mới cập nhật (2019), Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu đã tiến hành xây dựng kịch bản ngập cho tỉnh Bạc Liêu ứng với mực nước biển dâng 100cm để thử nghiệm so sánh với kịch bản BĐKH năm 2016.
Kết quả cho thấy không thay đổi nhiều so với kịch bản năm 2016, có khu vực diện tích nguy cơ ngập tăng, có khu vực lại giảm (mức ngập trong bản đồ năm 2016 và năm 2019 tương ứng là 48,6% và 49,1%). Điều này phù hợp với nhận định trong vùng đồng bằng sông Cửu Long, có khu vực nâng, có khu vực hạ.
Nhận định một lần nữa về nghiên cứu của các nhà khoa học Mỹ, TS Hương cho rằng, bài báo có ý nghĩa về mặt khoa học, tuy nhiên thông tin “vào năm 2050, TP Hồ Chí Minh và Đồng bằng sông Cửu Long bị xoá sổ” dựa trên các giả định cực đoan và chưa đủ cơ sở.
"Tuy nhiên, đây cũng là một thông điệp cần quan tâm để xây dựng các phương án quy hoạch. Chính quyền cần chú ý đến sự sụt lún, nước biển dâng và ngập lụt do triều cường để đề xuất phương án hợp lý giải quyết vấn đề nước biển dâng cho Đồng bằng sông Cửu Long và TP Hồ Chí Minh", đại diện Viện nghiên cứu thuộc Bộ TN&MT cho biết.
Hiện, Bộ TN&MT đang tiến hành cập nhật kịch bản biến đổi khí hậu, nước biển dâng và sớm công bố trong thời gian tới.
