Thừa quỹ nhà tái định cư tại TP Hồ Chí Minh: Doanh nghiệp bị ngâm vốn hàng nghìn tỷ đồng

Tháng 3/2018, Kiểm toán Nhà nước đã công bố báo cáo kiểm toán hoạt động đầu tư xây dựng, mua nhà, đất phục vụ tái định cư và công tác quản lý, bố trí quỹ nhà, đất tái định cư giai đoạn 2016 - 2020 của TP Hồ Chí Minh.

Trong báo cáo chỉ rõ nhiều bất cập, hạn chế trong công tác đầu tư, xây dựng nhà tái định cư gây lãng phí. Đối với Khu đô thị mới Thủ Thiêm (KĐTMTT) việc đầu tư xây dựng 12.500 căn hộ phục vụ tái định cư chưa phù hợp nhu cầu thực tế.

Đến cuối năm 2016, TP Hồ Chí Minh mới thực hiện mua lại 6.714 căn hộ đã hoàn thành đưa vào bố trí tái định cư trên tổng số 12.500 căn hộ (trước đó TP đã kêu gọi nhiều DN tham gia bỏ vốn tự có xây dựng 12.500 căn hộ sau đó bán lại cho TP, để làm nhà tái định cư – PV). Tính đến cuối tháng 8/2017, TP Hồ Chí Minh mới bố trí tái định cư được 1.759/6.714 căn hộ.

Đối với 3 dự án xây dựng chung cư thuộc khu tái định cư 38,4ha (phường Bình Khánh, quận 2), đến thời điểm kiểm toán, mới chỉ có dự án 1.080 căn được bàn giao cho Ban Quản lý đầu tư xây dựng KĐTMTT và Công ty TNHH MTV Dịch vụ công ích quận 2 (đơn vị vận hành) để đưa vào sử dụng. Hai dự án còn lại (2.220 căn hộ và 1.570 căn hộ) đã trải qua thời gian từ 17 - 19 tháng kể từ khi chủ đầu tư hoàn thiện, vẫn chưa được đưa vào sử dụng.

Tình trạng thừa quỹ nhà đất tái định cư không chỉ diễn ra ở các dự án xây dựng nhà tái định cư cho KĐTMTT mà còn ở nhiều nơi, tính trên toàn địa bàn TP Hồ Chí Minh, quỹ nhà dư thừa chưa bố trí 14.366 căn nhà, nền đất.

Thừa nhà tái định cư là hậu quả tích lũy của một quá trình lâu dài chứ không chỉ là câu chuyện thừa nhà tái định cư của riêng dự án KĐTMTT. Trước đây, TP Hồ Chí Minh đã có chủ trương xây dựng 30.000 căn nhà tái định cư để chủ động trong việc bố trí tái định cư cho người dân có đất bị thu hồi trong các dự án. Chủ trương này xuất phát từ việc hàng nghìn hộ dân đã phải nhận tiền tạm cư trong thời gian dài để chờ nhà tái định cư được xây dựng.

Kể từ khi các chính sách mới về bồi thường giải tỏa, tái định cư được áp dụng, đặc biệt sau năm 2014 (áp dụng Luật Đất đai 2013) đã có sự thay đổi to lớn về chính sách. Chính điều này đã tác động lên sự chọn lựa của người dân. Trước đây người dân thích nhận nhà tái định cư thì bây giờ họ chọn nhận tiền và tự lo chỗ ở mới.

Chính phủ cho phép bán nhà tái định cư dư thừa

Trọng tâm của buổi họp báo thường kỳ hồi tháng 3/2018 của Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh chỉ xoay quanh câu chuyện thừa nhà tái định cư. Theo Sở Xây dựng, việc thừa nhà và nền đất tái định cư trên là do chính sách bồi thường, tái định cư thay đổi theo hướng ngày một thoáng hơn. Trước đây, Nhà nước bồi thường đất của người dân theo giá thấp, các hộ dân bị di dời có xu hướng nhận nhà tái định cư nhiều vì có lợi hơn phương án nhận tiền bồi thường.

Chính sách bồi thường hiện nay thoáng hơn, giá bồi thường ngang bằng giá thị trường, giá nhà tái định cư cũng cao bằng giá thị trường nên người dân muốn nhận tiền để tự lựa chọn nơi ở. Một nguyên nhân khác dẫn đến việc thừa nhà tái định cư đó là do trước đây có quy định phải có nhà tái định cư trước khi di dời người dân, điều này bắt buộc TP Hồ Chí Minh phải chuẩn bị quỹ nhà tái định cư lớn.

Về hướng xử lý đối với quỹ nhà tái định cư dôi dư, ông Trần Trọng Tuấn – Giám đốc Sở Xây dựng TP Hồ Chí Minh cho biết, TP cho phép bán đấu giá để thu hồi vốn. Hơn 5.200 căn hộ và nền đất tái định cư dư thừa sẽ được đưa ra bán đấu giá. Trong đó, gồm 3.790 căn thuộc chương trình 12.500 căn hộ tái định cư của dự án KĐTMTT (quận 2), 1.000 căn tại khu tái định cư xã Vĩnh Lộc B (Bình Chánh) và 200 căn hộ tại dự án tái định cư Phú Mỹ (quận 7)...

Dư luận cũng đặt ra nhiều câu hỏi là tại sao không chuyển quỹ nhà tái định cư dôi dư sang làm nhà ở xã hội mà phải đem bán, ông Trần Trọng Tuấn cho rằng giá thành của các căn hộ tái định cư rất cao, không phù hợp bán làm nhà ở xã hội. Mặt khác, theo quy định nhà ở xã hội có ưu đãi, không nộp tiền sử dụng đất, còn nhà ở tái định cư đã nộp tiền sử dụng đất.

Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước, để giải quyết số căn hộ dư thừa (3.790 căn hộ) TP Hồ Chí Minh đã xin ý kiến Thủ tướng Chính phủ cho phép chuyển từ phục vụ tái định cư sang nhà ở thương mại và đã được Chính phủ chấp thuận.

Các dự án tái định cư tại Thủ Thiêm là một điển hình sản phẩm không phù hợp với nhu cầu người dân, dẫn tới việc TP khó tổ chức tái định cư thành công. Điều này có nghĩa rằng các DN tham gia hợp đồng Xây dựng – Chuyển giao (BT) đang gặp quá nhiều khó khăn khi bị “ngâm vốn” hàng nghìn tỷ đồng và đang cần sự hỗ trợ giải quyết dứt điểm của chính quyền các cấp.

Mới đây, một trong những đơn vị có hợp đồng BT với TP Hồ Chí Minh là Công ty TNHH Xây dựng – Thương mại Thuận Việt đã được chấp thuận chuyển đổi dự án tái định cư thành dự án thương mại để thu hồi vốn. Trên cơ sở được sự chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ tại văn bản số 24/TTg – CN ngày 07/3/2017, UBND TP Hồ Chí Minh đã ban hành văn bản số 259/UBND-ĐT ngày 30/3/2018, theo đó TP chủ trương giao mặt bằng khu đất thực hiện dự án New City (dự án 1.330 căn hộ) để chủ đầu tư tiếp tục phát triển dự án với mục tiêu thương mại.

Hiện tại, Công ty Thuận Việt cũng đã hoàn thành nghĩa vụ tạm nộp giá trị quyền sử dụng đất của khu đất thực hiện dự án theo văn bản số 2267/STC-NS của Sở Tài chính TP Hồ Chí Minh. Theo đó, Ban Quản lý đầu tư – xây dựng KĐTMTT và Công ty Thuận Việt đã thanh lý hợp đồng mua 1.330 căn hộ đã được ký trước đây, theo Biên bản thanh lý số 371/2018/TL-BQL-TC ngày 30/3/2018.