Gò Đống Thây - di tích lịch sử oai hùng
Khu vực Gò Đống Thây xưa thuộc cánh đồng làng Cự Chính - Nhân Mục, là một vùng sình lầy, rậm rạp rộng lớn ven sông Tô Lịch. Qua hàng nghìn năm, miền đất này được Nhân dân khai hoang đất thành đồng ruộng, xóm làng và có tên Nôm “Kẻ Mọc” gồm 12 làng, sau này còn có tên chữ là Nhân Mục. Con đường chính chạy qua làng chính là đường Thượng đạo để vào Kinh đô Thăng Long - con đường Lai Kinh chạy qua các làng Mọc và cầu Nhân Mục để vào thành Thăng Long…
Đầu thế kỷ XV, quân Minh xâm lược nước ta, cuộc kháng chiến của nhà Hồ thất bại. Quốc gia Đại Việt lại một lần nữa rơi vào ách đô hộ của ngoại bang. Năm 1418, Lê Lợi dựng cờ khởi nghĩa tại vùng rừng núi Lam Sơn (Thanh Hoá), tập hợp được sức mạnh của toàn dân anh dũng chống lại quân xâm lược trải ngót 10 năm gian khổ “lấy yếu chống mạnh, lấy ít địch nhiều, lấy đại nghĩa thắng hung tàn, lấy chí nhân thay cường bạo”. Trong những trận đánh nhằm bao vây, giải phóng thành Đông Quan (Hà Nội ngày nay) thì hai trận mở màn thắng lợi tại cầu Nhân Mục (cuối năm 1426) đã tiêu diệt được lực lượng lớn quân Minh đóng tại đây.
Sau hai trận đánh oanh liệt năm 1426 kể trên, Nhân dân địa phương đã lưu truyền đến ngày nay là “Gò Thất Tinh”, “Khu mả Thất Tinh” và dần trở thành cái tên thông dụng như ngày nay “Gò Đống Thây” - ý nói thây giặc chất nhiều thành đống, thành gò.
Do những giá trị đặc biệt của một địa danh lịch sử oai hùng, nên di tích Gò Đống Thây (thuộc phường Thanh Xuân Trung, quận Thanh Xuân) đã được Bộ Văn hoá - Thông tin - Thể thao và Du lịch (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) công nhận di tích lịch sử tại Quyết định số 993/QĐ ngày 28/9/1990.
Tôn tạo Gò Đống Thây thành công viên văn hóa lịch sử
UBND quận Thanh Xuân đã được UBND TP Hà Nội giao chủ đầu tư dự án Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Gò Đống Thây tại văn bản số 862/UBND-KH&ĐT ngày 3/2/2010. Do diện tích Gò được UBND TP giao trong quyết định 1185/QĐ-UB ngày 26/3/1997 cho Ban Quản lý Di tích và Danh thắng Hà Nội là 2,6722 ha không còn nguyên vẹn, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng quận đã tiến hành các bước điều chỉnh khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích lịch sử khu Gò Đống Thây theo quy định.
Đến ngày 28/10/2016, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thống nhất điều chỉnh khoanh vùng các khu vực bảo vệ di tích, với diện tích 15.336m2 tại văn bản số 4394/BVHTTDL-DSVH về việc thỏa thuận điều chỉnh khoanh vùng khu vực bảo vệ di tích lịch sử Gò Đống Thây.
Được sự hướng dẫn của Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựngquận Thanh Xuân đã tham mưu UBND quận đề xuất chủ trương lập dự án Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Gò Đống Thây và được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thống nhất việc lập dự án để bảo tồn và phát huy giá trị của di tích bằng nguồn vốn ngân sách quận Thanh Xuân tại văn bản số 5173/BVHTTDL-DSVH ngày 30/11/2017.
Với mục đích bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích khu Gò Đống Thây trở thành “Công viên văn hóa lịch sử”, phục vụ nhu cầu sinh hoạt văn hóa cho Nhân dân, ngày 25/10/2018, UBND quận Thanh Xuân đã ban hành Quyết định số 3703/QĐ-UBND về việc phê duyệt dự án đầu tư xây dựng dự án Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Gò Đống Thây (phường Thanh Xuân Trung, quận Thanh Xuân) với quy mô: Tu bổ Gò số 1 và Gò số 3; Xây dựng mới miếu thờ, bổ sung bia và biển tại Gò số 2; Xây dựng mới các hạng mục công trình: Nhà quản lý và trưng bày (5 gian), 4 Gò mô phỏng.
Cùng với đó là các hạng mục phụ trợ: Cổng chính, cổng phụ, khu để xe, sân lễ, sân khấu, phù điêu, nhà bảo vệ, nhà vệ sinh, chòi nghỉ, tường rào, đường dạo, cây xanh, thảm cỏ, nhà bảo quản, hệ thống phòng cháy, chống mối, hệ thống chiếu sáng, hệ thống thoát nước ngoài nhà, cấp nước, bể nước…
Theo UBND quận Thanh Xuân, dự kiến phân kỳ thực hiện dự án làm 2 giai đoạn: Giai đoạn 1: Thực hiện Tu bổ, tôn tạo các hạng mục công trình trong phạm vi diện tích khoảng 8.785m2; trong đó bao gồm: Tu bổ Gò số 1 và Gò số 3, Xây dựng mới miếu thờ, bổ sung bia và biển tại Gò số 2, xây dựng 1 cổng chính, 1 cổng phụ, 2 nhà bảo vệ, nhà trưng bày, quản lý; sân khấu trung tâm, phù điêu, sân lễ, khu đỗ xe, nhà vệ sinh; xây dựng hệ thống hệ thống tường rào, đường dạo, hạ tầng kỹ thuật, cây xanh, thảm cỏ của giai đoạn 1...
Giai đoạn 2: Thực hiện phần còn lại của dự án trong phạm vi diện tích khoảng 6.551m2. Bao gồm: 1 cổng phụ, 1 nhà bảo vệ, 2 chòi nghỉ, sân gò mô phỏng, 4 gò mô phỏng, xây dựng hệ thống hệ thống tường rào, đường dạo và hạ tầng kỹ thuật, cây xanh, thảm cỏ của giai đoạn 2...
Sau khi dự án được phê duyệt, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng quận đã tiến hành các bước thực hiện đầu tư theo quy định và được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho ý kiến thẩm định thiết kế bản vẽ thi công (giai đoạn 1) tại văn bản số 44/DSVH-DT ngày 31/01/2020. Đến ngày 26/2/2021, UBND quận Thanh Xuân đã phê duyệt thiết kế bản vẽ thi công và dự toán xây dựng công trình (giai đoạn 1) tại Quyết định số 321/QĐ-UBND.
Ngày 19/11/2021, UBND quận Thanh Xuân đã ban hành Kế hoạch số 293/KH-UBND về việc thu hồi đất, điều tra, khảo sát, đo đạc, kiểm đếm để thực hiện dự án Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử Gò Đống Thây và thông báo thu hồi đất đến 2 tổ chức và 67 hộ gia đình, cá nhân. Hiện nay, Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng quận đang tiến hành công tác giải phóng mặt bằng theo quy định.
Theo UBND quận Thanh Xuân, di tích Gò Đống Thây có ý nghĩa to lớn về mặt giá trị lịch sử, với không gian rộng và cây xanh phủ mát. Đây sẽ là di tích, công viên có ý nghĩa lịch sử ở phía Tây Hà Nội, là nơi giáo dục lòng yêu nước, truyền thống “uống nước nhớ nguồn” và giữ gìn bản sắc dân tộc cho các thế hệ mai sau. Di tích có vai trò quan trọng trong hệ thống di sản lịch sử của quận Thanh Xuân nói riêng và TP Hà Nội nói chung. Bên cạnh đó, do di tích nằm ở vị trí trung tâm, gần đường Vành đai 3, có tiềm năng to lớn về du lịch, tham quan, nghiên cứu cho đông đảo người dân trong nước và quốc tế.
“Với hiện trạng hiện nay, di tích Gò Đống Thây không phát huy được hết các giá trị to lớn và quý giá vốn có của mình. Vì vậy, việc đầu tư, tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử khu Gò Đống Thây là rất cần thiết và cấp bách” - Phó Chủ tịch UBND quận Thanh Xuân Lê Hồng Thắng chia sẻ.
