TP Hồ Chí Minh: Chống ngập không thể đủng đỉnh

Bài 2: Thiếu vốn, quy hoạch thoát nước vẫn còn nằm trên giấy

Chỉ còn 2 năm nữa TP phải hoàn thành các mục tiêu mà quy hoạch thoát nước đặt ra nhưng trên thực tế, TP chưa đi được 1/3 chặng đường.

Quy hoạch thoát nước đã thực hiện đến đâu?

Quy hoạch tổng thể hệ thống thoát nước TP Hồ Chí Minh được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 6/2001 trên cơ sở đề xuất của TP Hồ Chí Minh. Theo đó, tổng chiều dài hệ thống cống và mương thoát nước khoảng 6.000.000m, trong đó cải tạo cống chung hiện có là 15.200m, cống chung chính 1.400.000m, cống chung cấp 2, 3 là 602.600m, cống thu nước mưa là 207.400m, mương hở là 3.770.000m.

Toàn địa bàn TP được chia làm 6 lưu vực (khoảng 650 km2) thoát nước, (dựa trên cao trình mặt đất và quy hoạch đô thị). Vùng trung tâm: gồm các quận 1, 3, 4, 5, 7, 10, 11, Phú Nhuận và một phần các quận: Gò Vấp, Bình Chánh, Bình Thạnh, Tân Bình. Kênh rạch chính trong lưu vực là Nhiêu Lộc - Thị Nghè, Tân Hóa - Lò Gốm, Tàu Hủ Bến Nghé; Vùng Bắc: gồm một phần của các quận 12, Gò Vấp, Bình Thạnh, Tân Bình, Bình Chánh và huyện Hóc Môn. Kênh rạch chính trong lưu vực có Tham Lương - Bến Cát, Bến Đá - Rạch Bà Hồng; Vùng Tây: gồm một phần quận 6, 8, Tân Bình, Bình Chánh. Kênh rạch chính có Rạch Chùa, rạch Nước lên; Vùng Nam: gồm một phần các quận 7, 8, Bình Chánh, Nhà Bè. Kênh rạch chính có Kênh Đôi - Kênh Tẻ; Vùng Đông Bắc: gồm một phần quận 9, Thủ Đức; Vùng Đông Nam: gồm một phần quận 2, 9, Thủ Đức.

Theo TTCN, để đảm bảo thoát nước cho 6 lưu vực, theo quy hoạch cần phải có 6.000 km cống thoát nước. Trên thực tế, hiện tại mới xây dựng, cải tạo được gần 3.000 km (đạt trên 40%) của mục tiêu quy hoạch đặt ra. Cũng theo số liệu của TTCN, nếu tính toàn bộ hệ thống cống thoát nước trên toàn TP (ngoài khu vực tính toán của quy hoạch 752) mới đạt 4.176 km. Bỏ qua số lượng, chất lượng hệ thống cống thoát nước trên địa bàn TP cũng có vấn đề, qua thời gian dài sử dụng đã xuống cấp hư hỏng. Phần lớn cống thoát nước có tiết diện 600 – 800 mm không đảm bảo khả năng thoát nước.

Rạch Xuyên Tâm bị lấn chiếm, có đoạn chỉ còn chưa đến 1m bề ngang - Ảnh: Ngọc Tiến

Trong quy hoạch thoát nước đến năm 2020 của TP Hồ Chí Minh, hệ thống kênh rạch có một vai trò quan trọng. Tuy nhiên, đến nay việc cải tạo, nạo vét hệ thống kênh rạch mới đạt 60,3 km/5.075 km (khoảng 1,19%). Theo quy hoạch, đến năm 2020 TP có 3 hồ điều tiết nhưng đến giữa năm 2018 vẫn chưa có hồ nào trong quy hoạch được xây dựng (mới xây dựng được 1 hồ nhỏ dung tích 109m3 nằm dưới lòng đường Võ Văn Ngân, quận Thủ Đức, hồ này không nằm trong quy hoạch)…

Đình trệ, đứng yên một chỗ

Để thực hiện quy hoạch thoát nước TP Hồ Chí Minh đến năm 2020, tổng nguồn vốn cần có khoảng 53.000 tỷ đồng. Nguồn vốn này dùng để thực hiện một số dự án chính như xây dựng 3 hồ điều tiết; Cải tạo hệ thống thoát nước giải quyết ngập do mưa; Cải tạo rạch Xuyên Tâm; Xây dựng Nhà máy xử lý nước thải và hệ thống cống bao; Quản lý rủi ro ngập khu vực TP…

Kế hoạch cải tạo rạch Xuyên Tâm (chạy qua 2 quận Bình Thạnh và Gò Vấp) đã có từ 2002 đến nay vẫn chưa có tiến triển nào đáng kể. Hiện nay TP đang tìm kiếm các nhà đầu tư nhằm cải tạo rạch Xuyên Tâm với phương thức BT, nguồn vốn khoảng 5.000 tỷ đồng. Theo đó nhà đầu tư bỏ vốn cải tạo rạch Xuyên Tâm theo mô hình của kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè, sau khi hoàn thành ở giữa là rạch thoát nước, 2 bên là đường giao thông và kế tiếp và các dãy đất dành để trả cho nhà đầu tư. Tuy nhiên, kế hoạch này đang gặp một số vướng mắc, trong trường hợp lạc quan nhất cũng phải 12 năm nữa mới có thể hoàn thành….

Phục vụ cho việc thoát nước trên địa bàn TP, ngoài các dự án nằm trong quy hoạch thoát nước đến 2020, còn có một số dự án thuộc Quy hoạch thủy lợi chống ngập úng khu vực TP Hồ Chí Minh (còn được gọi là quy hoạch 1547). Trong đó có một số dự án trọng điểm như dự án Giải quyết ngập do triều khu vực TP Hồ Chí Minh có xét đến yếu tố biến đổi khí hậu giai đoạn 1; Cống kiểm soát triều sông Kinh; Bờ tả sông Sài Gòn; Nạo vét cải tạo 8 trục tiêu thoát nước chính với tổng số vốn gần 20.500 tỷ đồng gồm các dự án.

Đối với quy hoạch 1547, TP Hồ Chí Minh, theo số liệu của TTCN, hiện nay mới hoàn thành 1/10 cống kiểm soát triều (cống Nhiên Lộc- Thị Nghè), đạt 10%; xây dựng 64 km/129 km đê bao bờ hữu (đạt gần 50%) và 0,424 km đê bao bờ tả song Sài Gòn (đạt 2,1%)...

Sau gần 20 năm thực hiện các quy hoạch thoát nước trên địa bàn TP, đến nay chỉ còn hơn 2 năm nữa phải hoàn thành các mục tiêu trong quy hoạch đặt ra nhưng trên thực tế mới chỉ hoàn thành được một phần rất nhỏ, có dự án mới chỉ đạt vài phần trăm, nhiều dự án trọng điểm gần như là đứng yên một chỗ. Với tiến độ hiện nay, việc đạt được các mục tiêu đặt ra trong quy hoạch thoát nước đến năm 2020 chắc chắn là bất khả thi.