| TS Nguyễn Viết Chức - nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội |
Sau 9 ngày nghỉ Tết Kỷ Hợi đã có hơn 4.000 ca nhập viện vì tai nạn giao thông và đánh nhau có nguyên nhân trực tiếp từ rượu bia. Ông đánh giá thế nào về tình trạng sử dụng rượu bia hiện nay?
- Xem chương trình truyền hình năm nay có nhiều điều vui, chỉ còn uống rượu và đánh nhau là những mảng trầm trong ngày Tết. Uống rượu rồi đánh nhau phải nhập viện thì rượu không còn là thú vui thượng đế ban cho mà là thứ tác hại cho cuộc sống. Rượu bia bản thân không có tội, vấn đề là chúng ta đã lạm dụng nó để gây ra những hậu quả không lường.
Hình ảnh bầu rượu, túi thơ đã đi vào tác phẩm văn chương, âm nhạc. Theo ông, cách uống rượu của các cụ ta ngày xưa khác với ngày nay thế nào?
- Văn hóa uống rượu bia tại Việt Nam nay đã khác xưa. Nếu như thời xưa rượu bia là để thưởng thức thì nay trở nên thái quá, tạo nên một trào lưu, một nét xấu trong văn hóa người Việt.
Quy tắc uống rượu xưa là “tam tước bất thức”, tức là uống 3 chén là đủ. Uống hết 3 chén là tự giác bỏ chén xuống, rút lui khỏi bàn tiệc để không bị loạn tính… Người xưa luôn làm chủ được bản thân, mọi lúc, mọi nơi kể cả lúc vui nhất cũng vẫn phải tính táo, thủ lễ, không đánh mất bản thân.
Nếu như trước kia rượu là để đàm đạo, hội ngộ người tri kỷ và không mượn rượu một cách tùy tiện thì ngày nay mọi người có đủ lý do để uống rượu như gặp đối tác, giải tỏa tâm trạng, thi uống rượu bia. Và cách uống rượu cũng thay đổi: Uống để thể hiện bản thân, uống không kiểm soát được bản thân, uống quá nhiều, không từ chối và thậm chí bị… ép. Điều này thể hiện qua những câu xuyên tạc.
Người xưa nói: Rượu bất khả ép. Nay ta thêm câu: Ép bất khả từ; để thấy sự lệch lạc của văn hóa uống rượu bia. Ngày xưa uống rượu chỉ nhấp vào môi, giờ thì đổ thẳng rượu vào miệng.
Nói như vậy, cách uống rượu bia như bây giờ không thể coi là văn hóa uống rượu?
- Trước tiên tôi cho rằng ngày nay không còn nhiều người cho rằng uống rượu bia là “văn hóa”, mà có lẽ chỉ là số ít, số ít này muốn cổ súy bảo vệ cho một sản phẩm gây bệnh tật và những hệ lụy kinh tế và xã hội nặng nề. Ngay cả những thứ được coi là tập tục, văn hóa thậm chí rất lâu đời, nhưng không còn phù hợp với hiện tại thì cũng cần phải thay đổi hoặc bỏ. Với một đất nước mà đi đâu cũng thấy người uống bia rượu và say xỉn thì đất nước đó sẽ không thể phát triển.
Những con số khó tự hào
Đang có những con số thống kê đáng giật mình về tình trạng sử dụng rượu bia ở Việt Nam. Theo ông, nếu “người uống có trách nhiệm” thì nên ủng hộ các cuộc liên hoan với rượu bia hay không?
- Thật khó để tự hào về “thành tích” uống rượu bia đứng đầu. Không nên ngụy biện bằng cái gọi là “người uống có trách nhiệm” hay cổ súy nó bằng thứ gọi là “văn hóa uống”. Việc dùng nhiều lý lẽ và mỹ từ để bảo vệ thì đó là sự vô cảm.
Xin một lần đặt mình vào hoàn cảnh của những gia đình có người thân nghiện rượu, nợ nần chồng chất, bạo lực, bạo hành, hay thử một lần lắng nghe tiếng khóc của những người vợ mất chồng, con mất cha do bia, rượu gây ra… hẳn sẽ có sự sẻ chia nỗi đau thương với những người ở lại.
Các cơ quan chức năng đã dẫn dụ cụ thể: Bia rượu làm mất 1,3% GDP (tương đương 65.000 tỉ đồng mỗi năm), hay mỗi ngày tai nạn giao thông liên quan đến rượu, bia làm tổn thất khoảng 250 tỉ đồng… Việt Nam uống rượu bia nhiều nhất Đông Nam Á, thứ 3 châu Á là những "thành tích" không thể tự hào.
Ông có cho rằng Việt Nam có thể cấm được uống rượu bia bằng Luật Phòng chống tác hại của rượu bia?
- Hậu quả của sử dụng rượu bia không đúng cách thì ai cũng biết, đó là làm suy giảm kinh tế, mất an ninh trật tự, gây tai nạn giao thông và gánh nặng bệnh tật. Tuy nhiên, chưa một nước nào trên thế giới cấm được uống rượu bia.
Ở Liên Xô cũ đã từng có thời kỳ cấm, nhưng cũng bất thành. Nên tôi nghĩ Luật Phòng, chống tác hại của rượu bia với những quy định nhằm định hướng cách thức xử sự cho người dân trong việc tiêu dùng rượu, bia hợp lý không nhằm mục đích cấm việc sử dụng rượu, bia.
Văn hóa sử dụng rượu, bia phải được hiểu là sử dụng đúng nơi, đúng chỗ, có chừng mực, đúng thời điểm, đúng đối tượng. Như vậy, Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia chỉ góp phần định hướng cho việc sử dụng rượu, bia văn minh hơn.
Không để quy tắc chồng quy tắc
Không thể dùng luật để cấm, vậy Việt Nam có nên xây dựng một bộ quy tắc văn hóa uống rượu bia?
- Chúng ta đã xây dựng quá nhiều bộ quy tắc ứng xử. Việt Nam cũng không thiếu văn bản quy định nào về rượu bia. Nên chúng ta không cần xây dựng thêm để quy tắc chồng quy tắc mà khó hiệu quả. Chuẩn mực mời rượu vẫn còn, dần dần phải hình thành thói quen, hình thành văn hóa uống rượu, mời nhau uống rượu để chia sẻ niềm vui, nỗi buồn, không phải ép nhau đến say mới là uống rượu hết mình.
Tôi nghĩ, đến lúc nào đó con người sống đủ hiểu biết văn minh, con sâu rượu sẽ dần bị loại bỏ, thì người nhận được lời mời từ con sâu rượu dũng cảm từ chối.Việc gần đây các cơ quan chức năng cũng đã nhận thấy những tác hại của rượu bia do đó đã đưa ra những thông điệp “ứng xử đúng mực khi uống rượu bia, đã uống rượu thì không lái xe...”, theo ông những thông điệp này đã đủ thuyết phục giảm bớt tình trạng sử dụng rượu bia?
- “Ứng xử đúng mực khi uống rượu bia” là một khái niệm mập mờ vì không ai có thể xác định thế nào là đúng mực và đâu là ngưỡng. Người uống khi cảm thấy bắt đầu có dấu hiệu say để dừng thì lượng cồn thực tế đã nạp vào người vượt ngưỡng chịu đựng. Nói cách khác, một khi đã uống thì người uống sẽ không kiểm soát nổi bản thân nên không thể nói đến trách nhiệm và đúng mực.
Vậy ngoài trông chờ vào ý thức của mỗi người, theo ông còn có biện pháp nào ngăn chặn tình trạng uống rượu bia tràn lan?
- Ở đây có liên quan đến chuyện cán bộ nêu gương. Hiện nay, nhiều cán bộ vẫn bê tha rượu chè, trở thành người nghiện rượu. Cán bộ phải là người cái gương để người dân nhìn vào noi theo. Nhưng tôi vẫn nhấn mạnh, mỗi người hãy tự ý thức rằng, đã uống rượu bia thì không lái xe và không nên uống quá đà, không nên uống vào buổi trưa.
Việc ép nhau uống rượu uống thêm là không phù hợp với xã hội hiện đại, nếu có người ép uống thì có thể từ chối khéo, lúc đó người mời có thể không hài lòng nhưng sau đó nghĩ lại thấy họ đúng, tự cảm thấy hành vi ép rượu của mình là sai.
Và hành vi vi phạm do uống rượu bia dù đã có Luật Công chức, viên chức, Luật giao thông… xử lý trong từng trường hợp, nhưng tôi vẫn hy vọng các chế tài đủ mạnh, đặc biệt xây dựng cơ chế nghiêm để kiểm soát.Cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!
Quy tắc uống rượu xưa là “tam tước bất thức”, tức là uống 3 chén là đủ. Uống hết 3 chén là tự giác bỏ chén xuống, rút lui khỏi bàn tiệc để không bị loạn tính. Văn hóa sử dụng rượu, bia phải được hiểu là sử dụng đúng nơi, đúng chỗ, có chừng mực, đúng thời điểm, đúng đối tượng. Như vậy, Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia chỉ góp phần định hướng cho việc sử dụng rượu, bia văn minh hơn. |
