Từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí theo lộ trình

Chính sách miễn viện phí phải gắn chặt với bao phủ BHYT toàn dân 

Phát biểu khai mạc hội thảo, Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Vũ Mạnh Hà nhấn mạnh, trong suốt thời gian qua, công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ Nhân dân luôn nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Nhà nước. Trên cơ sở đó, công tác bảo vệ và chăm sóc sức khoẻ Nhân dân đã đạt được một số thành tựu quan trọng. Việt Nam được quốc tế đánh giá cao trong việc thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc về sức khoẻ.

Chỉ số bao phủ dịch vụ y tế thiết yếu của Việt Nam cao hơn mức trung bình của các nước trong khu vực; nhiều chỉ số về sức khoẻ người dân vượt trội so với nhiều quốc gia có cùng mức phát triển. Tuy nhiên, công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ Nhân dân còn những hạn chế, bất cập và khó khăn, thách thức.

Trước những yêu cầu cấp bách từ thực tiễn, công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ Nhân dân cần được thay đổi mạnh mẽ cả trong tư duy, nhận thức và hành động. Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết số 72-NQ-TW về một số giải pháp đột phá trong công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân. Đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược, toàn diện và lâu dài, mang tính chất hành động để hướng đến mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam khoẻ mạnh. Mọi người dân đều được chăm sóc sức khoẻ, sống lâu, sống khoẻ, sống lành mạnh, nâng cao thể chất, ý thức bảo vệ sức khoẻ và chủ động phòng ngừa bệnh tật trong toàn xã hội, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển đất nước giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng trong Kỷ nguyên mới. Đặc biệt, Nghị quyết đã đặt ra mục tiêu “Đến năm 2030, người dân được miễn viện phí ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế (BHYT) theo lộ trình”.

Tiếp đó, ngày 15/9/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 282/NQ-CP, giao Bộ Y tế chủ trì xây dựng “Đề án từng bước thực hiện chính sách miễn viện phí theo lộ trình, đối tượng ưu tiên, phù hợp với mức đóng BHYT tăng theo quy định”.

Năm 2024, tỷ lệ bao phủ BHYT của Việt Nam đã đạt 94,29% dân số, mạng lưới khám, chữa bệnh (KCB) rộng khắp đến cấp xã, năng lực chuyên môn của cấp chuyên sâu, cấp cơ bản, cấp ban đầu đều được nâng lên đáng kể, danh mục thuốc, thiết bị y tế thuộc phạm vi, quyền lợi của người bệnh có thẻ BHYT ngày càng mở rộng.

Tuy nhiên, nước ta cũng phải đối mặt với những thách thức lớn như chi tiêu tiền túi của người dân ước tính khoảng trên 40% chi phí KCB, vẫn ở mức cao theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới; nguy cơ nghèo hóa do bệnh tật vẫn hiện hữu, nhất là đối với người nghèo, nhóm yếu thế, người mắc bệnh mạn tính hoặc điều trị dài ngày; áp lực tài chính lên hộ gia đình càng lớn nếu không có giải pháp mạnh mẽ từ chính sách công. Vì vậy, chủ trương từng bước tiến tới miễn viện phí là yêu cầu khách quan, cấp thiết, vừa thể hiện bản chất tốt đẹp của hệ thống chính sách xã hội Việt Nam, vừa bảo đảm quyền được chăm sóc sức khỏe của Nhân dân.

Chính sách miễn viện phí không chỉ là một giải pháp tài chính y tế, mà còn mang ý nghĩa xã hội nhân văn, sâu sắc, giảm gánh nặng chi phí cho người dân, đặc biệt là người nghèo và các nhóm dễ tổn thương; tăng công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế, bảo đảm “không ai bị bỏ lại phía sau”; nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe. Bởi khi rào cản tài chính được gỡ bỏ, người bệnh sẽ được KCB sớm hơn, hiệu quả hơn; thúc đẩy hoàn thiện hệ thống y tế theo hướng bền vững, giảm nguy cơ người dân trì hoãn hoặc bỏ điều trị do chi phí.

Trên thế giới, nhiều quốc gia áp dụng chính sách y tế miễn phí hoặc bảo hiểm y tế toàn dân đã đạt kết quả tích cực: giảm tỷ lệ nghèo hóa do y tế, tăng khả năng tiếp cận dịch vụ, kiểm soát bệnh tật hiệu quả và giảm chi phí điều trị muộn. Đây là những kinh nghiệm đáng tham khảo để Việt Nam xây dựng mô hình phù hợp với điều kiện phát triển, nguồn lực và cấu trúc hệ thống y tế trong nước.

Chính sách này vẫn phải dựa trên nền tảng trụ cột là bảo hiểm y tế, có sự hỗ trợ từ ngân sách Nhà nước, đồng thời thực hiện có lộ trình. Ngân sách nhà nước và quỹ BHYT sẽ chi trả các chi phí y tế cơ bản, thiết yếu, giảm tối đa gánh nặng tài chính cho người dân - trước hết là đối với đối tượng chính sách xã hội, người yếu thế, người có thu nhập thấp và một số đối tượng cần ưu tiên khác.

Phần dịch vụ y tế theo yêu cầu, vượt mức cơ bản thì người bệnh vẫn phải chi trả một phần để nâng cao ý thức sử dụng dịch vụ hợp lý, tiết kiệm chi phí. Chính sách miễn viện phí vì thế phải gắn chặt với bao phủ BHYT toàn dân. Mọi người dân đều tham gia BHYT để chia sẻ rủi ro, người có điều kiện lo cho người nghèo, người khoẻ đỡ người yếu; cùng với hỗ trợ của ngân sách Nhà nước và nguồn huy động xã hội hoá để người bệnh không phải trả thêm chi phí khi không may mắc bệnh.

Người dân sẽ được miễn viện phí cơ bản theo lộ trình thế nào?

Vụ trưởng Vụ BHYT Trần Thị Trang cho biết, hiện nay gánh nặng chi phí y tế rất lớn, ước tính người dân tự trả khoảng 40% chi phí. Tổng phần Quỹ BHYT chưa chi trả ước tính khoảng 24.800 tỷ đồng/năm. Mức đóng BHYT còn thấp, ở mức 4,5% mức lương/mức tham chiếu làm căn cứ đóng. Về phạm vi của chính sách miễn viện phí, mục tiêu bao phủ BHYT toàn dân, đồng thời giảm dần, tiến tới miễn tỷ lệ cùng chi trả.

Về gói dịch vụ y tế cơ bản thuộc phạm vi miễn phí được xác định bao gồm danh mục dịch vụ, bệnh, thuốc, thiết bị y tế; bao phủ các bệnh thông thường, ưu tiên bệnh cần thiết trước, mở rộng dần phạm vi theo yêu cầu chuyên môn phù hợp khả năng ngân sách Nhà nước, Quỹ BHYT, kết hợp huy động xã hội hóa; xây dựng mức chi phí tối đa cho một lần KCB. Cụ thể, mức chi phí KCB nội trú/ngoại trú bình quân của toàn quốc, được điều chỉnh hằng năm hoặc theo từng giai đoạn và trừ một số bệnh và kỹ thuật có chi phí lớn. Trước mắt, dự kiến sẽ áp dụng tại các cơ sở KCB cấp ban đầu, cấp cơ bản, cơ sở KCB công lập và tư nhân. Việc triển khai theo lộ trình, đối tượng ưu tiên, phù hợp với mức đóng, khả năng cân đối của Quỹ BHYT, điều kiện kinh tế, xã hội trong từng giai đoạn.

Về nguồn kinh phí chi trả, sẽ dựa trên trụ cột BHYT ngân sách, quỹ phòng bệnh, huy động xã hội. Trong đó, dự kiến sẽ tăng chi ngân sách, tăng mức đóng BHYT theo lộ trình 2027-2030, ngân sách Nhà nước hỗ trợ đóng BHYT cho các đối tượng ưu tiên. Sử dụng Quỹ Phòng bệnh, đồng thời, đa dạng hóa nguồn tài chính như BHYT bổ sung, bảo hiểm sức khỏe thương mại, chương trình hỗ trợ bệnh nhân; các nguồn tài chính mới từ thuế đối với các sản phẩm ảnh hưởng đến sức khỏe.

Song song với tài chính, Bộ Y tế cũng xác định 3 nhóm giải pháp then chốt để triển khai. Đó là giải pháp tăng năng lực hệ thống y tế và cải thiện chất lượng dịch vụ từ tuyến cơ sở trở lên; thúc đẩy chuyển đổi số, đặc biệt là liên thông dữ liệu và xây dựng hồ sơ sức khỏe điện tử cho người dân; và hoàn thiện thể chế để bảo đảm chính sách vận hành trơn tru, minh bạch, tránh thất thoát và bảo đảm cân đối quỹ.