Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Tiết kiệm, chống lãng phí

Trình bày tóm tắt Tờ trình Dự thảo Luật Tiết kiệm, chống lãng phí của Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Tài chính Hồ Sỹ Hùng cho biết, Dự thảo Luật gồm 6 chương, 37 điều, quy định về tiết kiệm, chống lãng phí trong các lĩnh vực: quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công; tổ chức bộ máy và sử dụng lao động khu vực Nhà nước; quản lý tài nguyên, năng lượng; hoạt động sản xuất, kinh doanh, tiêu dùng của tổ chức, hộ gia đình, cá nhân.

Dự thảo Luật quy định cụ thể 7 nhóm quyền, trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, tổ chức và 6 nhóm quyền, trách nhiệm của cán bộ, công chức, viên chức.

Theo đó, người đứng đầu cơ quan, tổ chức phải chịu trách nhiệm cá nhân khi để xảy ra lãng phí, ví dụ không ban hành hoặc chậm ban hành chương trình, kế hoạch tiết kiệm, chống lãng phí; không báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ, chính xác…

Đặc biệt, Dự thảo Luật đã thể chế hóa đầy đủ Quy định số 231-QĐ/TW của Bộ Chính trị về bảo vệ người đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí. Theo đó, tất cả cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền cung cấp thông tin phát hiện lãng phí. Người đứng đầu cơ quan, tổ chức nhận được thông tin phải kiểm tra, làm rõ thông tin; ngăn chặn, khắc phục kịp thời trường hợp có lãng phí xảy ra; xử lý theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền xử lý sai phạm và công khai kết quả xử lý; giải trình trước cơ quan chức năng về việc để xảy ra lãng phí.

Dự thảo Luật cũng đưa ra 9 nhóm hành vi gây lãng phí và 9 nhóm hành vi vi phạm trong tổ chức thực hiện kèm chế tài xử lý.

Theo tờ trình, khác với trước đây chỉ có Chương trình tổng thể của Chính phủ về tiết kiệm, chống lãng phí theo giai đoạn và hàng năm, Dự thảo Luật quy định, Thủ tướng Chính phủ sẽ ban hành Chiến lược quốc gia về phòng, chống lãng phí, định hướng dài hạn và toàn diện cho công tác này. Đồng thời, quy định ngày 31/5 hàng năm là “Ngày toàn dân tiết kiệm, chống lãng phí”, gắn với tư tưởng Hồ Chí Minh về “kiệm”.

Báo cáo tóm tắt Báo cáo thẩm tra sơ bộ dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi cho biết, Thường trực Ủy ban tán thành với sự cần thiết ban hành Luật thay thế Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Dự án Luật đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng về tiết kiệm, chống lãng phí, phù hợp với Hiến pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật. Hồ sơ dự án Luật được chuẩn bị công phu, thành phần hồ sơ đầy đủ theo quy định.

Thường trực Ủy ban cũng đề nghị, tiếp tục rà soát, thể chế hóa đầy đủ quan điểm, chủ trương của Đảng, Nhà nước về tiết kiệm, chống lãng phí; tuân thủ Điều 56 Hiến pháp năm 2013 về phạm vi thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Về các nội dung cụ thể của dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Phan Văn Mãi đề nghị, với quy định về nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí (Điều 5), cần bổ sung quy định nguyên tắc “Việc đánh giá tiết kiệm, chống lãng phí phải dựa trên tiêu chuẩn, định mức do cơ quan có thẩm quyền ban hành, kết hợp với đánh giá tổng thể về kết quả thực hiện nhiệm vụ, chất lượng đầu ra, hiệu quả sử dụng nguồn lực và tác động xã hội”. Đồng thời, đề nghị bổ sung nguyên tắc “Việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí cần phân biệt rõ giữa hành vi gây lãng phí do thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật với các rủi ro khách quan trong quá trình đổi mới, thực hiện cơ chế, chính sách thí điểm” nhằm tạo không gian pháp lý để cán bộ dám nghĩ, dám làm, không bị “đánh đồng” giữa thất bại trong thử nghiệm và sai phạm; vừa kiểm soát được lãng phí vừa khuyến khích tính chủ động, năng động của cán bộ, công chức.

Cho ý kiến về Dự thảo Luật, các Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị, Dự thảo Luật tiếp tục rà soát để bổ sung làm rõ hơn phạm vi điều chỉnh và nghiên cứu, nếu cần thiết có thể nhấn mạnh một số lĩnh vực để xảy ra tiêu cực lãng phí trong các văn kiện của Đảng đã nêu như đấu thầu, đấu giá, tín dụng; rà soát hành vi gây lãng phí…, qua đó thể chế hóa đầy đủ Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW, ngày 28/4/2025 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Hoàng Thanh Tùng, cơ quan chủ trì soạn thảo cần rà soát các hành vi gây lãng phí để thể chế hóa đầy đủ 7 nhóm hành vi và 35 hành vi lãng phí cụ thể được Hướng dẫn số 63 chỉ ra, bảo đảm không để sót hành vi lãng phí cụ thể.

Quan tâm đến nguyên tắc tiết kiệm, chống lãng phí, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh tán thành với việc bổ sung 2 nguyên tắc quan trọng được Thường trực Ủy ban Kinh tế và Tài chính đưa ra vào Điều 5 của Dự thảo Luật. Đồng thời, đề nghị, cần bổ sung nguyên tắc chuyển từ tư duy “tiết kiệm chi phí” sang tư duy “hiệu quả sử dụng ngân sách và tài nguyên” dựa trên kết quả đầu ra. Và, chú ý cụ thể hóa các nguyên tắc này vào từng điều khoản trong dự thảo Luật để bảo đảm tính khả thi trong thực hiện.

Nhấn mạnh “giữa tiết kiệm và lãng phí có ranh giới rất mong manh”, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh đề nghị, Chính phủ, các bộ ngành cần rà soát, đánh giá những tiêu chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật hiện hành đã phù hợp chưa, có bám sát đổi mới về nguyên tắc tiến hành đấu thầu hiện nay, bảo đảm giá trúng thầu rẻ nhưng vẫn phải gắn với các yếu tố kỹ thuật không. Đồng thời rà soát phạm vi điều chỉnh, các điều khoản cụ thể trong Dự thảo Luật để có thể xử lý lãng phí về tài sản công và các yếu tố lãng phí trong xã hội.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nhấn mạnh, cần phân biệt giữa hành vi gây lãng phí do thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật với các rủi ro khách quan trong quá trình tổ chức thí điểm thực hiện cơ chế, chính sách mới. Không phân định rõ ràng giữa 2 hành vi này sẽ khiến cán bộ, công chức thực thi sợ rủi ro, khiến công trình, dự án chậm tiến độ, gây lãng phí về chi phí thực hiện và cả về cơ hội.

Phát biểu kết luận về nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục rà soát để bảo đảm thể chế hóa đầy đủ chủ trương của Đảng, đặc biệt là Chỉ thị số 27-CT/TW ngày 25/12/2023 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí và Hướng dẫn số 63-HD/BCĐTW của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; bảo đảm quy định của dự thảo Luật tuân thủ Hiến pháp, đồng bộ, thống nhất với các luật khác; cân nhắc sự cần thiết của Điều 3 về áp dụng pháp luật.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, cần rà soát để bảo đảm Dự thảo Luật phải giải quyết được các khó khăn, vướng mắc hiện nay, tạo đột phá và bảo đảm công tác thực hành tiết kiệm, chống lãng phí hiệu quả và thực chất hơn; thực hiện nghiêm Quy định số 178-QĐ/TW của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực trong công tác xây dựng pháp luật; nghiên cứu các nội dung của nghị quyết của Quốc hội về giám sát tối cao về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí để bổ sung các nội dung cần thiết…