Vận dụng cơ chế đặc thù, tạo đột phá phát triển mới

Thúc đẩy vai trò dẫn dắt, tiên phong trong đổi mới sáng tạo

Luật Thủ đô 2024 dành cho Thủ đô Hà Nội nhiều cơ chế, chính sách đặc thù liên quan đến việc sử dụng và tận dụng những nguồn lực phục vụ cho phát triển. Một trong những quy định quan trọng là Luật cho phép TP Hà Nội áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát. Theo đó, Điều 25 của Luật đã đưa ra những quy định liên quan đến vấn đề này. Trong đó, TP Hà Nội được áp dụng cơ chế thử nghiệm có kiểm soát với công nghệ, sản phẩm, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới có tính đổi mới sáng tạo trong điều kiện thực tế với phạm vi được giới hạn dưới sự kiểm soát đặc biệt của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trong một số lĩnh vực có khả năng mang lại giá trị và hiệu quả cao về kinh tế - xã hội mà pháp luật chưa có quy định, chưa cho phép thực hiện hoặc quy định hiện hành của pháp luật không còn phù hợp.

Theo quy định trong Luật, tổ chức, DN được cho phép thử nghiệm có kiểm soát phải đáp ứng các điều kiện và thực hiện đầy đủ các trách nhiệm, nghĩa vụ do luật định. Cụ thể, các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh được đề xuất thử nghiệm có tính đổi mới sáng tạo có phạm vi ứng dụng, triển khai trên địa bàn TP, ưu tiên đối với các công nghệ, sản phẩm, dịch vụ, mô hình kinh doanh triển khai trong phạm vi khu công nghệ cao, Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia, Trung tâm đổi mới sáng tạo của TP… Tổ chức, DN đề xuất thử nghiệm phải có phương án thử nghiệm; cam kết trách nhiệm đối với sự an toàn của người dùng và bên có liên quan; các biện pháp kiểm soát rủi ro… Phạm vi giới hạn thử nghiệm được đề xuất phù hợp với năng lực kiểm soát của chính quyền TP. Luật cũng quy định rõ thời hạn thử nghiệm có kiểm soát tối đa là 3 năm và có thể được gia hạn 1 lần không quá 3 năm...

Như các chuyên gia đã nhận định, đây thực sự là các nội dung chính sách có tính chất vượt trội và đột phá, đồng thời cũng là quy định đầu tiên ở cấp độ Luật điều chỉnh vấn đề hết sức quan trọng này, phúc đáp yêu cầu phát triển khoa học công nghệ. Với quy định của Luật, sẽ thúc đẩy Thủ đô đi đầu, tiên phong trong đổi mới sáng tạo theo đúng tinh thần Nghị quyết số 15-NQ/TW của Bộ Chính trị về phương hướng, nhiệm vụ phát triển Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Theo GS.TS Hoàng Văn Cường (đại biểu Quốc hội đoàn TP Hà Nội), cùng với quy định về thử nghiệm có kiểm soát, Luật Thủ đô 2024 cũng đã cho phép Hà Nội phát triển các trung tâm nghiên cứu khoa học, trung tâm công nghệ AI, nghiên cứu công nghệ bán dẫn... tập trung vào việc xây dựng khu vực lắp ráp và hướng tới sẽ xây dựng được khu vực sản xuất. Cùng với đó, Hà Nội cũng tập trung vào phát triển những ngành nghề thế mạnh như các di sản văn hóa, làng nghề, khu vực sản xuất thủ công mỹ nghệ... trong định hướng của Luật cũng cho phép sử dụng công nghệ để nâng tầm di sản. Trong sản xuất công nghiệp, phát triển không mang tính đại trà mà tập trung vào những sản phẩm công nghệ then chốt để lan tỏa cho các tỉnh khác... Chính những yếu tố này sẽ tạo cho Hà Nội vai trò là dẫn dắt, đi đầu, lan tỏa trong quá trình phát triển.

Đưa chính sách vào cuộc sống

Theo quy định tại Khoản 5 (Điều 25 Luật Thủ đô 2024), HĐND TP quyết định phạm vi miễn áp dụng các quy định của pháp luật đối với từng dự án thử nghiệm cụ thể phù hợp với yêu cầu, mục đích thử nghiệm theo đề nghị của UBND TP trên cơ sở đánh giá về mức độ rủi ro và khả năng kiểm soát. Khoản 9 (Điều 25 Luật Thủ đô 2024) cũng quy định, HĐND TP quy định chi tiết về tiêu chí, điều kiện lựa chọn và trình tự, thủ tục cho phép, điều chỉnh, gia hạn và chấm dứt việc thử nghiệm có kiểm soát; cơ chế hướng dẫn, kiểm soát quá trình thử nghiệm; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quá trình thử nghiệm có kiểm soát.

Để cụ thể hóa các điều khoản ngày, Hà Nội đang xây dựng Dự thảo Nghị quyết của HĐND TP quy định một số nội dung về thử nghiệm có kiểm soát tại TP Hà Nội. Dự kiến Nghị quyết này sẽ được UBND TP trình HĐND TP xem xét, thông qua tại kỳ họp HĐND TP trong tháng 9/2025. Dự thảo Nghị quyết gồm 6 chương, 27 điều. Nội dung nghị quyết quy định: Tiêu chí, điều kiện lựa chọn và trình tự, thủ tục đăng ký, thẩm định, cấp phép, điều chỉnh gia hạn và kết thúc việc thử nghiệm có kiểm soát; cơ chế hướng dẫn, kiểm soát quá trình thử nghiệm; chính sách khuyến khích, hỗ trợ thử nghiệm; kiểm soát rủi ro trong quá trình thử nghiệm; quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân trong quá trình thử nghiệm có kiểm soát.

Trong đó, tiêu chí và điều kiện lựa chọn là sản phẩm, công nghệ, dịch vụ hoặc mô hình kinh doanh mới được lựa chọn thử nghiệm phải có tính đổi mới sáng tạo tại Việt Nam, giải quyết được vấn đề thực tiễn cấp bách của Hà Nội, mang lại hiệu quả kinh tế – xã hội tích cực. Đồng thời, sản phẩm đó phải nằm trong khoảng trống pháp lý hoặc bị rào cản pháp luật hiện hành, cần thử nghiệm để hoàn thiện chính sách. Việc thử nghiệm phải có phương án rõ ràng, lộ trình cụ thể, quản trị rủi ro chặt chẽ và bảo đảm an toàn cho người dùng, với phạm vi phù hợp năng lực kiểm soát của cơ quan quản lý…

Như các chuyên gia đã nhận định, trong khi chưa có văn bản pháp luật chung ở cấp quốc gia quy định đầy đủ về thử nghiệm có kiểm soát, trên cơ sở phân quyền từ Luật Thủ đô, HĐND TP Hà Nội ban hành nghị quyết quy định chi tiết về tiêu chí, điều kiện, trình tự, thủ tục thử nghiệm nhằm đáp ứng yêu cầu của thực tiễn. Từ đó, tạo cơ sở pháp lý cụ thể cho phép các tổ chức, DN thử nghiệm sản phẩm, dịch vụ, mô hình mới trong phạm vi, thời gian nhất định với sự giám sát chặt chẽ của cơ quan quản lý. Hỗ trợ thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao chất lượng sản phẩm, giảm chi phí, gia tăng năng suất, từ đó nâng cao năng lực cạnh tranh của Thủ đô và đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội trong giai đoạn phát triển sắp tới. Đồng thời, kết quả của các dự án thử nghiệm sẽ là căn cứ thực tiễn để đề xuất sửa đổi, hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành.

Hà Nội cùng cả nước đang bước vào giai đoạn phát triển bứt phá, với nhiều tiềm năng và cơ hội. Hà Nội cũng là nơi hội tụ hơn 70% các tổ chức khoa học, công nghệ, trường đại học, và viện nghiên cứu của cả nước, cùng với hơn 80% phòng thí nghiệm và nhiều chuyên gia đầu ngành. Những quy định mới trong Luật Thủ đô năm 2024 chính là cơ sở, tiềm năng để Hà Nội tiên phong, đột phá trong đổi mới, dựa vào khoa học - công nghệ, để tạo ra đột phá.