Văn hóa trở thành trụ cột phát triển Thủ đô

Khẳng định vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững

Nói đến văn hóa Hà Nội là nói đến một vùng văn hóa có lịch sử hình thành và trầm tích qua hàng nghìn năm, là nơi hội tụ và giao thoa của nhiều vùng, nền văn hóa. Địa lý Hà Nội tạo ra cho nó những ưu thế đặc biệt nhưng địa vị Thủ đô của một quốc gia đã đem lại cho Hà Nội những lợi thế không nơi nào sánh được.

Thầm nhuần những quan điểm sâu sắc từ Đề cương văn hóa năm 1943 đến Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ nhất được tổ chức năm 1946 với bài phát biểu quan trọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh gợi mở nhiều vấn đề cho phát triển văn hóa cả nước nói chung, Hà Nội nói riêng, Đảng bộ TP Hà Nội luôn nhận thức sâu sắc trách nhiệm gương mẫu đi đầu trên các lĩnh vực, trong đó có nhiệm vụ phát triển văn hóa, con người Thủ đô tiêu biểu cho văn hóa, con người Việt Nam trong thời kỳ mới. Đảng bộ Hà Nội luôn xác định phát triển văn hóa là nền tảng, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là nhiệm vụ trọng tâm chủ yếu trong quá trình hội nhập, phát triển nhanh và bền vững của Thủ đô.

Từ khi thành lập đến nay, ngành Văn hóa đã từng bước phát triển và trở thành một trụ cột quan trọng trong xây dựng và phát triển Thủ đô, từ nền tảng truyền thống ngàn năm văn hiến đến vị thế Thành phố sáng tạo toàn cầu.

Theo lãnh đạo Sở VH&TT Hà Nội, ngành Văn hóa Thủ đô đã thực hiện tốt các phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, trọng tâm là xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh, xây dựng gia đình văn hóa, thôn văn hóa, tổ dân phố văn hóa, các cơ quan, đơn vị đạt chuẩn văn hóa. Đến nay, tỷ lệ gia đình được công nhận và giữ vững danh hiệu Gia đình văn hóa đạt 88%; tỷ lệ thôn được công nhận và giữ vững danh hiệu Thôn văn hóa đạt 65%; tỷ lệ tổ dân phố được công nhận và giữ vững danh hiệu Tổ dân phố văn hóa đạt 75%; tỷ lệ cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp được công nhận đạt chuẩn văn hóa hàng năm đạt 92%.

TP đã ban hành 2 bộ Quy tắc ứng xử của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động trong các cơ quan thuộc TP Hà Nội và Quy tắc ứng xử nơi công cộng trên địa bàn TP. Việc xây dựng môi trường văn hóa trong gia đình được chú trọng, gắn với việc triển khai Bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình. Các hoạt động lễ hội diễn ra trang trọng, an toàn, tiết kiệm, hiệu quả.

Các thiết chế văn hóa thường xuyên được quan tâm củng cố. Nhiều công trình văn hóa lớn, trọng điểm có kiến trúc đẹp đã được đầu tư xây dựng; phương thức tổ chức và hoạt động văn hóa được đổi mới. Hiện, toàn TP Hà Nội có 5.266 thiết chế, công trình văn hóa, thể thao. Cơ sở vật chất được tăng cường đã làm thay đổi diện mạo đô thị, nông thôn; nếp sống và đời sống tinh thần, vật chất của Nhân dân được nâng lên.

Hoạt động văn hóa, nghệ thuật ngày càng phong phú, nhiều sự kiện lớn cấp TP, cấp quốc gia được tổ chức thành công. Trung bình mỗi năm, Sở VH&TT Hà Nội tham mưu tổ chức 7 - 10 liên hoan, cuộc thi nghệ thuật quần chúng; các nhà hát của TP dàn dựng 18 vở diễn mới, biểu diễn trên 3.000 buổi; tổ chức thành công nhiều hoạt động như Cuộc thi "Giọng hát hay Hà Nội"; Liên hoan sân khấu Thủ đô; Liên hoan Phim quốc tế Hà Nội, Lễ hội Thiết kế sáng tạo… Qua đó góp phần nâng cao vị thế Thủ đô trên trường quốc tế, lan tỏa hình ảnh Hà Nội - Thành phố vì hòa bình, Thành phố sáng tạo của UNESCO.

Về công tác bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa, Hà Nội đã hoàn thành công tác kiểm kê di tích, tiếp tục là địa phương có số lượng di tích lớn nhất cả nước với 6.489 di tích. Nhiệm kỳ qua, TP ban hành Nghị quyết đầu tư công với tổng số 579 dự án tu bổ, tôn tạo và phát huy giá trị các di tích, kinh phí 14.029 tỷ đồng.

Trong xu thế phát triển mới, ngành Văn hóa đã tham mưu thực hiện tốt Nghị quyết 09-NQ/TU của Thành ủy về chiến lược phát triển công nghiệp văn hóa, khẳng định vai trò của văn hóa trong phát triển bền vững và hội nhập quốc tế. Nhiều di tích chủ động nghiên cứu, xây dựng các sản phẩm đa dạng, phong phú. Điển hình là việc ra mắt và duy trì tổ chức các chương trình trải nghiệm đêm tại các di tích Nhà tù Hỏa Lò (chương trình “Đêm thiêng liêng”), di tích Văn Miếu - Quốc Tử Giám (chương trình “Tinh hoa đạo học”), di tích đền Ngọc Sơn (chương trình “Ngọc Sơn - đêm huyền bí”), đền Quán Thánh với chương trình “Tiếng chuông Trấn Vũ”…

Theo thống kê, trong giai đoạn 2020 – 2025, chỉ tính riêng các di tích, danh thắng Văn Miếu – Quốc Tử Giám, Nhà tù Hỏa Lò, đền Ngọc Sơn, Bảo tàng Hà Nội đã thu hút hơn 8,3 triệu lượt khách tha quan, doanh thu đạt 244 tỷ đồng.

Phát huy sức mạnh văn hóa, con người Hà Nội

Bên cạnh những kết quả đạt được, một trong những "nút thắt" lớn nhất của ngành Văn hóa Thủ đô là tư duy quản lý văn hóa còn nặng về hành chính, thiếu tính thị trường, thiếu tính sáng tạo, thiếu tính hội nhập. Nhiều nguồn lực văn hóa và thể thao chưa được phát triển xứng với tiềm năng. Vì thế, để phát triển văn hóa, biến văn hóa thành động lực phát triển kinh tế - xã hội, điều quan trọng nhất là thay đổi tư duy quản lý.

Lãnh đạo Sở VH&TT Hà Nội cho biết, nhiệm vụ trong thời gian tới của ngành là tập trung khai thác, bảo tồn, phát huy, phát triển các giá trị văn hóa truyền thống của Thủ đô và đất nước xây dựng môi trường văn hóa, phát huy sức mạnh nội sinh của dân tộc.

Đồng thời đổi mới cách thức tiếp cận và tư duy từ “làm văn hóa" sang “quản lý Nhà nước về văn hóa”. Đặc biệt, ngành sẽ tập trung phát triển công nghiệp văn hóa, hình thành thị trường sáng tạo hiện đại, để thúc đẩy phát triển kinh tế. Cùng với đó, đổi mới công tác báo chí, truyền thông, nâng cao hiệu quả thông tin chính sách và quảng bá hình ảnh quốc gia.

Với sự đổi mới trong công tác quản lý hiện hành, Luật Thủ đô 2024 đi vào cuộc sống, Hà Nội đang đứng trước những thuận lợi và có nhiều điều kiện để đẩy mạnh phát triển văn hóa, biến nguồn lực văn hóa hiện có thành động lực phát triển kinh tế - xã hội của Hà Nội, đưa Hà Nội trở thành trung tâm công nghiệp văn hóa của khu vực.

Phát biểu tại Lễ kỷ niệm 80 năm ngày truyền thống ngành Nội vụ, Tư pháp, Tài chính, VH&TT, Văn phòng UBND TP (28/8/1945 – 28/8/2025), ngày 21/8 vừa qua, Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh nêu rõ, năm 2025 đánh dấu bước chuyển toàn diện trong tổ chức bộ máy chính quyền và các ngành. Việc hợp nhất, sáp nhập đã giúp tinh gọn, nâng cao hiệu lực, hiệu quả, giảm chi phí quản lý; đồng thời mở ra cơ hội cơ cấu lại, nâng cao chất lượng đội ngũ, đẩy mạnh ứng dụng khoa học - công nghệ, tạo nền tảng để phục vụ Nhân dân tốt hơn. Đây là tiền đề quan trọng để Thủ đô phát triển nhanh và bền vững trong giai đoạn tới.

Chủ tịch UBND TP Trần Sỹ Thanh đề nghị ngành Văn hóa cần chú trọng phát huy sức mạnh văn hóa và con người Hà Nội; đẩy mạnh công nghiệp văn hóa, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Cùng với đó, mở rộng hợp tác trong nước và quốc tế; gìn giữ, lan tỏa giá trị văn hóa Thăng Long - Hà Nội, xây dựng hình ảnh người Hà Nội thanh lịch, văn minh trong thời kỳ mới.