Mở đường phát triển khu thương mại, văn hóa Thủ đô

Mô hình phát triển kinh tế - văn hóa

Vừa qua, HĐND TP Hà Nội đã thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa tại Thủ đô, đây là một bước cụ thể hóa quy định tại khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô 2024, mở đường cho mô hình phát triển kinh tế - văn hóa gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ bản sắc Thủ đô. Theo Nghị quyết, khu phát triển thương mại và văn hóa là một không gian chức năng được thành lập tại khu phố, tuyến phố, làng nghề, điểm dân cư nông thôn hiện hữu để huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển các hoạt động thương mại, văn hóa, du lịch, bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa, tạo động lực hình thành hệ sinh thái sáng tạo. Các khu này sẽ được thành lập tại các khu phố, tuyến phố, làng nghề, điểm dân cư nông thôn hiện hữu có lợi thế về vị trí thương mại và không gian văn hóa.

Đặc biệt, Hà Nội ưu tiên bố trí các khu phát triển tại khu vực định hướng theo mô hình TOD (đô thị định hướng giao thông công cộng) theo quy định của Luật Thủ đô. Khu phát triển thương mại và văn hóa sẽ vận hành theo nguyên tắc tự nguyện, tự quản; bảo đảm sự đồng thuận đa số đại diện của cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, chủ sở hữu nhà ở, công trình kiến trúc, hộ gia đình thường trú trong khu. Cùng với đó, được áp dụng các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh, trật tự, vệ sinh an toàn thực phẩm, bảo vệ môi trường tại khu phát triển thương mại và văn hóa cao hơn so với các quy định chung để phát triển các hoạt động văn hoá, sáng tạo gắn với phát triển kinh tế bền vững, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa và ngành, nghề truyền thống, thu hút, phát triển du lịch trên địa bàn.

Nhà nước khuyến khích và ưu tiên đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng, bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa, phát triển trung tâm công nghiệp văn hoá trong phạm vi khu phát triển thương mại và văn hóa; bảo đảm an ninh trật tự, an toàn xã hội, cải thiện cảnh quan, môi trường. Ngoài ra, cho phép triển khai thử nghiệm có kiểm soát các ý tưởng, sản phẩm, mô hình, công nghệ hoặc hoạt động văn hóa sáng tạo mới tại khu phát triển thương mại và văn hóa với khuôn khổ giới hạn không gian, thời gian, đối tượng và trách nhiệm nhằm đánh giá tính khả thi và tác động trước khi áp dụng rộng rãi.

Thúc đẩy kinh doanh, thu hút du khách

TS Phạm Văn Minh (Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh) cho hay, Luật Thủ đô 2024 đã quy định TP được thành lập khu phát triển thương mại và văn hóa trên cơ sở các khu phố, tuyến phố, làng nghề, điểm dân cư nông thôn hiện hữu. Việc này nhằm huy động nguồn lực xã hội cho đầu tư phát triển các hoạt động dịch vụ, thương mại, văn hóa tại khu vực có lợi thế thương mại, không gian văn hóa. Trên cơ sở bảo đảm các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh trận tự, bảo vệ môi trường cao hơn so với quy định chung để thu hút phát triển du lịch, phát huy các giá trị văn hóa, thúc đẩy các hoạt động thương mại trên địa bàn, cải thiện đời sống của người dân, bảo đảm các ngành nghề truyền thống. Với quy định cụ thể về thương mại và văn hóa đó, đã góp phần quan trọng trong việc khai thác các lợi thế về thương mại để phát huy, lan tỏa các giá trị văn hóa Thủ đô tới Nhân dân cả nước và bạn bè quốc tế. Điều đó, càng cho thấy, Luật Thủ đô 2024 đã thể hiện rõ sự cập nhật và hiện đại về tầm nhìn về việc phát triển các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của Thủ đô.

Luật sư Nguyễn Hưng Quang - Phó Chủ tịch Hội Luật quốc tế Việt Nam cho rằng, các quy định tại khoản 8 Điều 21 của Luật Thủ đô 2024 đã tạo khuôn khổ pháp lý cơ bản cho việc hình thành các khu phát triển thương mại và văn hóa. Hà Nội có rất nhiều tiềm năng áp dụng mô hình khu phát triển thương mại và văn hóa để thúc đẩy hoạt động thương mại, đời sống văn hóa, bảo vệ môi trường, hoặc có thể chuyển đổi mô hình vận hành các khu phố đi bộ hiện có (như khu vực hồ Hoàn Kiếm, khu phố Trịnh Công Sơn, khu Công viên Thống nhất, khu Đảo Ngọc Ngũ Xã - hồ Trúc Bạch, khu thành cổ Sơn Tây...), một số làng nghề truyền thống (như làng gốm Bát Tràng, làng lụa Vạn Phúc).

“Kinh nghiệm quốc tế cho thấy nhiều quốc gia thường lựa chọn những khu vực thí điểm áp dụng mô hình này để chấn hưng văn hóa và thúc đẩy sự phát triển thương mại. Dựa trên những mô hình khu phát triển thương mại, văn hóa triển khai có tính thí điểm, các cơ quan Nhà nước có thể tiến hành rút kinh nghiệm, sửa đổi quy định, cơ chế hiện hành để điều chỉnh phương án phù hợp. Mỗi khu phát triển thương mại và văn hóa có thể xây dựng quy chế riêng dựa trên mục tiêu, tầm nhìn, tính khác biệt hóa của mỗi khu để thúc đẩy kinh doanh, thu hút du khách và nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân” - luật sư Nguyễn Hưng Quang nêu quan điểm.

Trong khi đó, TS Nguyễn Thị Mai Anh (Tạp chí Cộng sản) cho rằng, khu phát triển thương mại và văn hóa phải cam kết với cơ quan Nhà nước và cộng đồng dân cư về việc bảo đảm các tiêu chuẩn, điều kiện về văn hóa kinh doanh, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, bảo vệ môi trường, phát huy giá trị văn hóa, thúc đẩy các hoạt động thương mại trên địa bàn, cải thiện điều kiện sống của người dân, bảo tồn các ngành, nghề truyền thống.

Ngoài ra, Hà Nội cần tạo điều kiện cho các nhà đầu tư trong và ngoài nước tham gia phát triển các khu vực này thông qua các chính sách ưu đãi về đất đai, chính sách ưu đãi nhằm khuyến khích đầu tư, bảo tồn văn hóa, và bảo vệ môi trường, chính sách đào tạo, bồi dưỡng, chính sách hỗ trợ phát triển và ứng dụng theo hướng xanh, số,... Cùng với đó, trong quá trình tổ chức các hoạt động, cần hết sức lưu tâm không để các giá trị văn hóa bị xâm hại, không đặt các lợi ích thương mại lên trên các giá trị văn hóa.