[Văn hóa từ thiện - cùng bàn và làm] Bài 1: Góc nhìn "năm châu, bốn bể”

Thế nào là từ thiện?

Nên hiểu đơn giản từ thiện là hành vi giúp người nhưng không phải tất cả hành động giúp người nào cũng được gọi là từ thiện. Điều để phân biệt một cách dễ biết nhận đó là nguyên tắc bất vụ lợi (làm không vì lợi ích riêng) và thiện nguyện (tự nguyện làm vì điều tốt). Chính vì vậy, việc từ thiện đề cao nguyên tắc tự nguyện và chắc chắn một điều nó không hề có những nguyên tắc bắt buộc nào.

Trong quá trình phát triển của loài người thì thiên nhiên luôn xảy ra động đất, núi lửa, lũ lụt, mưa bão, dịch bệnh và bản thân con người cũng tạo ra những cuộc chiến tranh dai dẳng và tàn khốc. Điều này phát sinh ra trong cộng đồng có những cá nhân, hay nhóm người gặp khó khăn, trắc trở trong cuộc sống, cần sự giúp đỡ của những người xung quanh.

Bên cạnh hệ thống phúc lợi công cộng do nhà nước tổ chức, từ hàng ngàn năm nay đã xuất hiện các cá nhân, tổ chức từ thiện tìm cách giúp đỡ người khó khăn. Tại các quốc gia đã phát triển cao hình thành các tổ chức từ thiện, các quỹ từ thiện để thực hiện công tác này thường xuyên và đột xuất. Dần dần trong cộng đồng đã hình thành và phát triển văn hóa từ thiện để phát huy được nhiều nhất sức mạnh của cộng đồng, đạt hiệu quả cao nhất các đợt cứu trợ, hỗ trợ và điều chỉnh các hành vi trục lợi, đánh bóng tên tuổi trong các hoạt động xã hội này.

Các tổ chức tôn giáo có những luật hay là hướng dẫn cụ thể cho giáo dân về hình thức hiến tặng, để đạt kết quả tốt nhất cho người cho và người nhận. Phật giáo đề cao hạnh bố thí, Kitô giáo đề cao tinh thần bác ái, trong đó Luật Torah của người Do Thái lại yêu cầu 10% thu nhập của một người Do Thái phải được phân bổ cho "việc công bình", bất kể người nhận là giàu hay nghèo. Người Hồi giáo gọi từ thiện là Zakat, và là một trong năm trụ cột chính của Hồi giáo, theo đó, giáo dân được khuyến khích tặng ít nhất 2,5% phần thu nhập mỗi năm của mình cho người khác.

Góc nhìn các tôn giáo

Đối với Phật Giáo, theo Ba La Mật Đa, trong quá trình tu tập để trở thành Bồ tát thì hạnh bố thí đứng đầu: Bố có nghĩa phân tán, ban phát cho khắp nơi, cho hết; thí: giúp, cho, đem tiền của và các thứ mình có mà cấp cho người khác.

Trong Phật giáo nguyên thủy, bố thí được xem là phương tiện để đối trị tính tham ái, ích kỷ và được thực hành để tránh khổ đau của đời sau. Theo Đại thừa, bố thí là biểu hiện của lòng Từ bi và là phương tiện để dẫn dắt chúng sinh đến giác ngộ.

Trong Kitô giáo, bác ái là một nguyên tắc quan trọng (2 chữ bác ái = lòng yêu thương rộng khắp mọi người). Một trong những giới răn quan trọng nhất mà Chúa Giê-su dạy: "Ngươi hãy yêu người gần gũi như chính mình". Thánh vịnh có câu "Phước cho người nào quan tâm đến kẻ yếu đau khốn khổ. Chúa sẽ giải cứu người ấy trong ngày hoạn nạn.". Trong bài giảng trên núi Chúa Giê-su cũng nhắc nhở "Phước cho những kẻ hay thương xót, vì sẽ được thương xót!". Du ngôn của người Samari nhân lànhcũng là lời Chúa thí dụ cho việc cần thiết phải cứu trợ người khác.

Trong Kinh thánh có rất nhiều đoạn nhấn mạnh đến nghĩa vụ cần thiết của việc san sẻ và đóng góp vì phúc lợi của người nghèo, bị khó khăn.Tân ước có chép những tông đồ đầu tiên của Chúa Giê-su đã san sẻ tài sản của mình cho nhau, và quyên góp giúp đỡ người bị thiên tai.

Theo quan điểm Công giáo, ngoài đặc điểm căn bản cần thiết, việc hiến tặng nên được trao với sự quan tâm chất lượng để thu được kết quả tốt cho người cho và người nhận. Do đó, hiến tặng phải cần xứng đáng; nhanh chóng, để đảm bảo thuận lợi nhất; bí mật và khiêm nhường, vui vẻ; phong phú.

Trong Do Thái giáo, việc từ thiện được xem là việc đúng, phải làm. Tedakah - một thuật ngữ tiếng Do Thái, thường được sử dụng để biểu lộ sự từ thiện, nhưng nguyên gốc có nghĩa là sự công bình - đề cập đến nghĩa vụ tôn giáo để làm những gì là đúng và hợp lý.

Người Do Thái không thực hành từ thiện, nhân đạo và khái niệm này là hầu như không tồn tại trong truyền thống Do Thái. Thay vào đó, người Do Thái thực hành tzedakah, có nghĩa là "sự công chính" và "công lý". Người Do Thái khi đóng góp tiền bạc, thời gian và nguồn lực của mình để giúp cho những người nghèo, thì người đó không phải là nhân từ, hào phóng hay "làm từ thiện" mà người đó đang làm "việc đáng làm, phải làm" (công chính) đúng theo như đã chỉ dạy trong Torah (là phần luật của Kinh thánh Hebrew). Luật Torah yêu cầu 10% thu nhập của một người Do Thái phải được phân bổ cho "việc công bình", bất kể người nhận là giàu hay nghèo.

Trong phạm vi một bài viết, chúng tôi không thể liệt kê quan điểm các tôn giáo khác nhau trên khắp thế giới về công tác từ thiện. Nhưng rõ ràng, dù có theo đạo hay không theo đạo, dù sống ở bất cứ quốc gia nào, Âu hay Á các thức quyên góp, con số giá trị có thể khác nhau nhưng tinh thần cần hỗ trợ nhau trong cuộc sống là điểm chung nhất trong quá trình phát triển của loài người.

(Còn nữa)