Cách vận hành VAR
Mùa giải 2023, VAR được áp dụng ở các vòng đấu cuối cùng. Ở mùa giải mới thay đổi về thời gian cũng như phương thức thi đấu, VAR được áp dụng phổ biến hơn khi ở từng vòng đấu. Cụ thể, Công ty CP bóng đá chuyên nghiệp Việt Nam (VPF) sẽ áp dụng 3-4 trận/vòng và xoay tua đều để mang đến sự công bằng cho các đội cũng như hỗ trợ trọng tài.
Ở các giải đấu trên thế giới, VAR không còn quá mới mẻ nhưng tại Việt Nam hứa hẹn mang đến những điều thú vị, đặc biệt là sự công bằng cho các đội bóng. Tuy nhiên, 2 vòng đấu tại V-League 2023/2024 VAR mang đến những ý kiến trái chiều về cách hoạt động.
Theo VPF, VAR hoạt động liên tục trong suốt thời gian diễn ra trận đấu (cả khi bóng ngoài cuộc) và kiểm tra mọi tình huống bằng cách xem lại tình huống quay chậm thông qua hệ thống kết nối với toàn bộ camera trên sân. Có 2 cách để tổ trọng tài VAR kiểm tra các tình huống gồm “kiểm tra trong im lặng” và kiểm tra để xác nhận khi trọng tài VAR, trọng tài chính đồng quan điểm về một tình huống thì VAR chỉ cần xác nhận lại với trọng tài chính về tình huống đó thông qua bộ đàm. Những pha bóng VAR “kiểm tra trong im lặng” khán giả khó lòng nhận biết khi theo dõi qua truyền hình. Đó là những tình huống trọng tài chính đã xử lý và đưa ra quyết định chính xác, không cần VAR can thiệp.
“Ở nhiều tình huống đã diễn ra tại V-League, người hâm mộ không thấy hình ảnh trọng tài chính phải đích thân ra xem lại tình huống ở màn hình đặt trên sân trước khi đưa ra quyết định cuối cùng đã rõ ràng chỉ cần VAR kiểm tra và thông báo cho trọng tài. Các tình huống VAR đề nghị trọng tài vào xem lại màn hình để đưa ra quyết định là khi quan điểm của VAR khác với quyết định của trọng tài trên sân. Việc này đến từ hai cách thức VAR can thiệp khác nhau gồm: “VAR only review” - VAR kiểm tra và thông báo cho trọng tài chính và “on field review”- VAR đề xuất trọng tài vào xem lại tình huống trên màn hình và đưa ra quyết định cuối cùng” – VPF nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, với những tình huống rõ ràng, VAR chỉ cần thông báo và đưa ra tư vấn cũng như quan điểm mà không cần trọng tài chính phải xem lại (VAR only review). Một số tình huống có thể kể đến như xác định vị trí phạm lỗi của cầu thủ trong hay ngoài khu phạt đền, bóng đã qua vạch vôi hay chưa để xác định có bàn thắng hoặc không, xác định vi phạm việt vị (liên quan đến bàn thắng, phạt đền hoặc DOGSO). Ngược lại, những tình huống VAR và trọng tài không thể đi đến cùng một quan điểm, hoặc những tình huống VAR cần trọng tài cân nhắc để đưa ra quyết định cuối cùng, màn hình xem lại sẽ được sử dụng (on field review). Theo quy định, VAR phải kiểm tra từ thời điểm bóng trở lại trong cuộc (sau tình huống bóng chết cuối cùng, trước khi dẫn tới pha bóng cần VAR can thiệp). Vì thế, thời gian bóng “sống” ảnh hưởng không nhỏ đến thời gian VAR can thiệp.
Trưởng ban Trọng tài Liên đoàn bóng đá Việt Nam (VFF) Đặng Thanh Hạ cho biết, nguyên tắc quan trọng nhất khi vận hành trận đấu có VAR của FIFA là “VAR can thiệp tối thiểu, nhưng hiệu quả phải tối đa”, VAR chỉ can thiệp khi trọng tài đã đưa ra một quyết định sai rõ ràng hoặc bỏ qua một tình huống nghiêm trọng liên quan đến phạt đền, bàn thắng, thẻ đỏ trực tiếp và phạt thẻ nhầm người.
Cần thêm thời gian cho VAR tại V-League
VAR áp dụng tại V-League giúp giải bóng đá chuyên nghiệp tại Việt Nam ngày càng hội nhập với châu lục cũng như thế giới. VAR đã có một bước tiến dài trong việc cải thiện sự công bằng cho các đội bóng, Ban Tổ chức V-League cũng như các đội bóng đều tin rằng VAR sẽ sửa chữa những sai lầm của trọng tài, vốn là câu chuyện nhức nhối nhiều mùa giải qua. Nhưng hai vòng đấu mới đây đều xảy ra ý kiến trái chiều và sự hoài nghi đến từ người hâm mộ. Cụ thể, ở trận đấu giữa Hải Phòng và HAGL tại vòng 1, trọng tài chính Nguyễn Đình Thái cho tạm dừng trận đấu với thời gian 7 phút trước khi đưa ra quyết định cuối cùng. Ngoài ra, trận đấu này đã có đến 5 lần phải tạm dừng trận đấu để tham khảo công nghệ VAR. Ở vòng 2, trọng tài Nguyễn Mạnh Hải cho Thanh Hoá hưởng phạt đền trong trận đấu với Viettel nhưng mất khoảng thời gian khá dài để tham khảo VAR để rồi “quay xe” không có phạt đền vì lỗi việt vị trước đó.
Áp dụng và tận dụng thành tựu công nghệ là xu thế tất yếu nhưng việc quá mất nhiều thời gian vào việc tham khảo cũng như xem lại diễn biến tình huống từ VAR khiến trận đấu bị gián đoạn và đánh mất cảm xúc của bóng đá. Phải hiểu rằng, VAR chỉ mang ý nghĩa tham khảo và hỗ trợ các quyết định cho trọng tài, nhưng việc vận hành tại V-League của các trọng tài đang là nỗi băn khoăn. HLV trưởng CLB Hải Phòng Chu Đình Nghiêm từng chia sẻ: “Chúng ta xem bóng đá thế giới vẫn thường thấy trọng tài là người đưa ra quyết định cuối cùng. Có trường hợp VAR tham khảo, các trọng tài vẫn kiên định ý kiến của mình; hoặc sẽ ra xem màn hình rồi đưa ra quyết định. Tôi thấy trọng tài Việt Nam phụ thuộc VAR, chúng ta cần nhớ VAR đúng nghĩa chỉ là phương tiện hỗ trợ trọng tài. Còn trọng tài mới là người đưa ra quyết định cuối cùng".
Rõ ràng, một hệ thống dù hiện đại đến đâu, nhưng được vận hành bởi con người và phần quyết định vẫn là từ con người. Các đội bóng, người hâm mộ chờ đợi tín hiệu tích cực để VAR thực sự là “người trợ lý đắc lực” giúp trọng tài, nhưng cũng cần sự quyết đoán từ các trọng tài để mang đến những cảm xúc tột cùng của bóng đá.
