Điều này tác động không tích cực đến sự phát triển của nền kinh tế” - đó là ý kiến đã được các đại biểu và các nhà tài trợ chính đưa ra tại hội nghị “Thúc đẩy giải ngân ODA, vay ưu đãi nước ngoài” do Bộ Tài chính tổ chức ngày 26/6.
Gần 223.000 tỷ đồng chưa giải ngân
Số liệu của Bộ Tài chính cho thấy, tiến độ giải ngân nguồn vốn ODA và vay ưu đãi từ năm 2016 đến nay đều không đạt dự toán. Đến hết năm 2019, tổng số đã giao trong dự toán ngân sách Nhà nước của giai đoạn 2016 - 2019 là 244.300 tỷ đồng, số còn lại chưa giao là 115.700 tỷ đồng, bằng 67,9% kế hoạch điều chỉnh của cả giai đoạn.
Số đã giải ngân, lũy kế từ năm 2016 đến tháng 5/2019, là 133.042 tỷ đồng, bằng 54,5% kế hoạch đã giao của giai đoạn 2016 - 2019 và bằng 36,96% kế hoạch trung hạn điều chỉnh giai đoạn 2016 - 2020, nếu so với kế hoạch ban đầu thì mới giải ngân đạt 46%.
Giám đốc Quốc gia ADB tại Việt Nam Eric Sidgwick cho biết, trước đây, Việt Nam có tốc độ giải ngân rất tốt nhưng từ năm 2014, tốc độ này dần thấp và tới nay đang rất chậm, không chỉ vốn ODA và vay ưu đãi nước ngoài. Điều này tác động không tích cực đến sự phát triển của nền kinh tế. Đây là mối quan ngại lớn của cả 6 nhà tài trợ chính (WB, ADB, JICA, KfW, K-Exim, AFD).
“Tỷ lệ giải ngân năm 2018 của Việt Nam chỉ ở mức 11,2%, bằng một nửa so với tỷ lệ trung bình của giai đoạn 2011-2014 là 21,7%; và cũng chỉ bằng một nửa các quốc gia khác. Ví dụ, tỷ lệ trung bình toàn cầu của ADB là 21%; WB là 20,2%... Thậm chí, tỷ lệ giải ngân hiện tại của Việt Nam đang thấp hơn cả các quốc gia ngang hàng. Con số chênh lệch giải ngân năm 2018 khoảng 1,8 tỷ USD (gần 0,75% GDP)” - đại diện ADB nhấn mạnh.
Về nguyên nhân giải ngân vốn chậm tiến độ, các đại biểu cho rằng, đầu tiên là do Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Quản lý nợ công, Luật Đầu tư công còn có một số vướng mắc. Thứ hai là nhóm nguyên nhân về kế hoạch vốn, bao gồm tiến độ giao kế hoạch vốn chậm, điều chỉnh dự toán chậm và thiếu kịp thời khiến các dự án không giải ngân được. Thứ ba là do quy trình, thủ tục điều chỉnh dự án, giải phóng mặt bằng, bố trí vốn lớn, năng lực nhà thầu, năng lực ban quản lý dự án…
"Việc chậm giải ngân vốn ODA gây ảnh hưởng đến sự phát triển chung của nền kinh tế, khiến Chính phủ sẽ phải trả phí cam kết cao hơn; chi phí quản lý dự án tăng lên theo thời gian; các tranh chấp về hợp đồng với nhà thầu không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ dự án mà còn uy tín của Việt Nam." - Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam Eric Sidgwick |
Đơn giản hóa hơn nữa các thủ tục hành chính
Để thúc đẩy tiến độ giải ngân các dự án, các đại biểu cho rằng cần có thêm sự hợp tác của các cơ quan liên quan như Bộ Tài chính, Bộ KH&ĐT và các nhà tài trợ.
Sáu ngân hàng tài trợ vốn ODA chính cho Việt Nam đã thống nhất khuyến nghị một số giải pháp. Theo đó, sau khi thông qua Luật Đầu tư công vào tháng 6/2019, Chính phủ cần chỉ đạo Bộ KH&ĐT phối hợp với Bộ Tài chính và các đối tác phát triển sửa đổi Nghị định hiện hành để đảm bảo sự thống nhất và rõ ràng về vai trò và trách nhiệm của các cơ quan tham gia khác nhau, đơn giản hóa mạnh mẽ và giảm số lượng các bước phê duyệt để phân cấp nhiều hơn đến mức tối đa có thể.
Chính phủ cũng cần tăng cường ủy quyền cho các cấp thấp hơn để có thể tự quyết định những thay đổi tương xứng; tăng cường năng lực của các cơ quan liên quan đến ODA thông qua việc phối hợp, giám sát, đánh giá, đào tạo, bồi dưỡng,… Các ngân hàng cũng đề nghị Chính phủ đơn giản hóa các thủ tục phê duyệt chủ trương đầu tư; đưa dự án vào kế hoạch cũng như giao kế hoạch vốn hàng năm. Ngoài ra, cần đơn giản hóa thủ tục phân bổ ngân sách bổ sung theo kế hoạch cho các dự án đang thực hiện; đảm bảo tính linh hoạt cao để cập nhật kế hoạch hàng năm.
Về phía Bộ GTVT, đại diện Bộ này cho biết sẽ tiếp tục quyết liệt chỉ đạo các chủ đầu tư, ban quản lý dự án phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong công tác GPMB, đẩy nhanh tiến độ thực hiện, đẩy mạnh công tác nghiệm thu, thanh toán để đảm bảo giải ngân hết kế hoạch giao của từng dự án; gắn trách nhiệm của thủ trưởng đơn vị về kết quả giải ngân.
