|
Theo truyện cổ dân gian, xưa có chàng chăn trâu tên Ngưu Lang hiền lành, chăm chỉ, một lần vô tình gặp Chức Nữ - nàng tiên dệt vải trên trời xinh đẹp, dịu hiền. Họ nên duyên vợ chồng và có với nhau đứa con kháu khỉnh.
Một ngày nọ, Chức Nữ phải trở về trời. Bố con Ngưu Lang ở hạ giới ngày ngày nhớ thương nên cùng nhau đi tìm. Tới sông Ngân, ranh giới vào thượng giới, thân phận phàm nhân khiến họ không thể vượt qua, Ngưu Lang và con quyết không trở về, ngày ngày ngồi đợi bên dòng sông, mong đoàn tụ với vợ. Họ biến thành một ngôi sao nhỏ và một ngôi sao lớn chờ đợi tin tức của Chức Nữ. Vương mẫu cảm động trước tấm lòng của Ngưu Lang dành cho Chức Nữ nên cho phép hai người được gặp nhau vào ngày 7 tháng 7 âm lịch hằng năm. Họ đoàn tụ trên cầu Ô Thước bắc qua sông Ngân, do đàn quạ trời tạo ra.
Truyện có nhiều phiên bản với những chi tiết khác biệt về sự trở về của hai bố con, hay về chuyện vì sao đàn quạ trời phải bắc cầu Ô Thước. Điểm thống nhất là đôi vợ chồng suốt năm đều mong đến ngày Thất tịch (mùng 7/7 âm lịch) để hội ngộ. Nỗi mừng tủi khi gặp nhau cũng như nỗi buồn vì sắp phải xa nhau khiến Ngưu Lang và Chức Nữ khóc dầm dề. Nước mắt của họ đã rơi xuống trần gian hóa thành cơn mưa tháng 7, dân gian gọi là mưa ngâu ("ngâu" là cách đọc chệch âm "ngưu", cũng như vợ chồng Ngưu Lang, Chức Nữ được gọi là ông Ngâu, bà Ngâu).
Ở phương diện khí tượng, vào đầu tháng 7 âm lịch ở Việt Nam, trời thường đổ mưa, gọi là mưa ngâu. Đặc điểm của những cơn mưa này là rải rác, rả rích từng cơn, có ngày ít, có ngày nhiều chứ không liên tục. Vì thế mà hiện tượng thời tiết này được miêu tả là "trời mưa sụt sùi". Dân gian Việt Nam có câu tục ngữ "Vào mùng 3, ra mùng 7", nghĩa là trời sẽ mưa vào các ngày từ mùng 3 đến mùng 7, 13 đến 17 và 23 đến 27 âm lịch.
Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, thời tiết hiện nay không còn giống với hàng trăm, hàng nghìn năm trước. Vì thế không phải ngày Thất tịch năm nào cũng có mưa ngâu. Hiện tượng thời tiết này có thể đến muộn hơn hoặc thậm chí không có.
Mặt khác, ngay cả ở thời chưa có sự biến đổi khí hậu, mưa ngâu cũng không hẳn xuất hiện vào đúng ngày Thất tịch. Vào những ngày Thất tịch không mưa, người ta có thể ngắm sao Ngưu Lang và sao Chức Nữ trên bầu trời, các đôi lứa có thể chỉ sao mà thề hẹn rằng dù có trải qua bao nhiêu trở ngại cũng sẽ cố gắng vượt qua để được ở bên nhau. Nhiều người tin rằng đôi lứa yêu nhau nếu cùng ngắm sao Ngưu Lang, Chức Nữ trong đêm mùng 7/7 âm lịch thì tình duyên sẽ viên mãn.
