Đó là nguyên nhân dẫn đến Việt Nam vẫn phải nhập khẩu khoảng 40% lượng phân DAP (phân bón vô cơ hỗn hợp) và toàn bộ lượng phân kali để đáp ứng nhu cầu trong nước.
Thông tin từ Hiệp hội Phân bón Việt Nam, hiện nhu cầu tiêu thụ phân bón của cả nước khoảng hơn 11 triệu tấn/năm, trong khi sản lượng phân bón công nghiệp sản xuất trong nước đạt khoảng gần 8 triệu tấn/năm.
Nhu cầu về ure cho sản xuất nông nghiệp trong nước chỉ khoảng 1,6 - 1,8 triệu tấn/năm. Thế nhưng năng lực sản xuất ure của 4 nhà máy trong nước gồm Đạm Cà Mau và Đạm Phú Mỹ (thuộc Tập đoàn dầu khí Việt Nam); Đạm Ninh Bình và Đạm Hà Bắc (thuộc Tập đoàn hóa chất Việt Nam) đã đạt khoảng 3 triệu tấn. Vì vậy, đến thời điểm này, nguồn cung phân ure trong nước đã vượt xa nhu cầu.
Tình trạng này cũng tương tự đối với phân lân, nhu cầu phân supe lân sử dụng trực tiếp ở mức 500.000 tấn/năm, lượng supe lân nguyên liệu cho sản xuất phân bón tổng hợp NPK khoảng 600.000 tấn/năm. Thế nhưng hiện tổng công suất sản xuất phân bón supe lân của Công ty CP Supe phốt phát và hóa chất Lâm Thao, Công ty CP phân bón miền Nam, Công ty CP Tập đoàn hóa chất Đức Giang (thuộc Tập đoàn hóa chất Việt Nam); Supe lân Apromaco Lào Cai thuộc Công ty Vật tư nông sản đạt khoảng 1,5 - 1,6 triệu tấn/năm. Thêm vào đó, sản lượng phân lân nung chảy của ba nhà máy phân lân (Văn Điển, Ninh Bình, Lào Cai) khoảng hơn 600.000 tấn/năm. Tính ra, năng lực sản xuất phân bón supe lân đang dư thừa khoảng 1 - 1,1 triệu tấn/năm.
Các doanh nghiệp sản xuất phân ure và phân lân đang triển khai nhiều giải pháp mở rộng thị trường xuất khẩu để tăng tiêu thụ, đảm bảo hiệu quả sản xuất kinh doanh. Theo số liệu thống kê của Tổng cục Hải quan, trong 2 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu phân bón đạt hơn 335.000 tấn, tăng 35% về sản lượng và 22% về giá trị so với cùng kỳ năm 2023.
Phân bón của Việt Nam xuất khẩu chủ yếu sang thị trường Campuchia, riêng thị trường này đã chiếm 38% trong tổng khối lượng và tổng kim ngạch xuất khẩu phân bón của cả nước năm 2023. Đứng thứ hai là thị trường Hàn Quốc, chiếm 5,8% trong tổng khối lượng và chiếm 5,4% trong tổng kim ngạch xuất khẩu phân bón. Thị trường Malaysia chiếm 6,3% trong tổng khối lượng và chiếm 5,2% trong tổng kim ngạch.
Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Phân bón Việt Nam Phùng Hà cho biết: trong bối cảnh hiện nay, rất cần những chính sách phù hợp hỗ trợ nhằm thúc đẩy xuất khẩu phân bón để các doanh nghiệp sản xuất phân ure cũng như phân lân hoạt động hiệu quả, tránh việc phải thu hẹp sản xuất.
Tuy nhiên, hiện các doanh nghiệp phân bón trong nước vẫn bị áp thuế xuất khẩu 5% khiến phân bón Việt Nam khó cạnh tranh với các sản phẩm cùng chủng loại của nước ngoài. Thực tế cũng cho thấy việc xuất khẩu ure của Việt Nam đang bị cạnh tranh gay gắt bởi nguồn urê từ một số quốc gia trong khu vực như Indonesia, Malaysia, Brunei... nơi các nhà sản xuất không phải chịu thuế xuất khẩu 5%.
Cuối năm 2023, Hiệp hội Phân bón Việt Nam đã có công văn gửi Bộ Tài chính về góp ý Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 26/2023/NĐ-CP về Biểu thuế xuất khẩu, Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi, trong đó có kiến nghị áp thuế suất thuế xuất khẩu một số loại phân bón như ure, supe lân, SOP (phân kali chất lượng cao) về 0%, thay vì mức 5% như hiện hành. Hiệp hội rất mong Nhà nước xem xét lại chính sách thuế để khuyến khích xuất khẩu ure và tạo sự cạnh tranh bình đẳng giữa doanh nghiệp phân bón trong nước và phân bón nhập khẩu.
