Xe đạp công cộng có đáp ứng nhu cầu thực tế?

Hay nhưng chưa tiện

Tháng 8/2023, dịch vụ cho thuê xe đạp công cộng “chào sân” Hà Nội với 1.000 xe, 79 trạm cung cấp phương tiện chủ yếu nằm gần các nhà ga, điểm trung chuyển xe buýt và thắng cảnh du lịch. Đến nay, đơn vị duy nhất cung cấp dịch vụ này là Công ty CP Vận tải số Trí Nam đã mở rộng dịch vụ lên thành 110 trạm với 1.350 xe đạp, xe đạp trợ lực điện.

Chủ tịch Hội đồng quản trị Công ty CP Vận tải số Trí Nam - Đỗ Bá Quân cho biết, cuối tháng 11 này đơn vị sẽ tiếp tục triển khai thêm 500 xe đạp điện, nâng tổng số phương tiện lên thành 1.850, bố trí chủ yếu tại khu vực bên trong Vành đai 1 và 2. Dự kiến trong quý I/2026 sẽ mở rộng lên 2.000 đến 5.000 xe; giá thuê xe đạp điện là 20.000 đồng/30 phút; 35.000 đồng/60 phút. “Công ty kỳ vọng xe đạp điện sẽ là phương tiện phù hợp và tiện lợi hơn, đáp ứng nhu cầu khách hàng đa dạng hơn, đồng thời nâng cao hiệu quả khai thác hệ thống trạm hiện hữu” - ông Đỗ Bá Quân cho hay.

Nhận xét về loại hình phương tiện công cộng nhỏ này, Thạc sĩ Quản lý đô thị Trần Tuấn Anh cho rằng, xe đạp công cộng bước đầu đã phát huy hiệu quả, được Nhân dân Thủ đô đón nhận. “Tuy nhiên cần nhìn nhận vào thực tế rằng chỉ một đơn vị cung cấp, với số lượng xe quá nhỏ, phân bố cục bộ trong Vành đai 1 và 2 chưa thể đáp ứng được nhu cầu đi lại của người dân. Càng thiếu xe, thiếu điểm, gây bất tiện, càng khó hấp dẫn khách thuê dù giá có rẻ” - ông Trần Tuấn Anh nói.

Thực vậy, đông đảo người dân cho rằng, xe đạp, xe đạp điện công cộng hiện nay chỉ phù hợp cho việc thi thoảng đi chơi hay nhỡ nhàng chứ chưa thể trở thành phương tiện thông dụng hàng ngày. Anh Dương Đức Đạt (phường Vĩnh Hưng, Hà Nội) chia sẻ: “Trong trung tâm TP có một số điểm cho thuê xe đạp công cộng, nhưng ít quá, khiến tôi muốn thuê lại sợ không có điểm trả. Đi cả ngày chẳng may mất mát hoặc khi cần trả lại không có điểm rất bất tiện nên tôi rất ít khi sử dụng”.

Chị Phùng Thị Linh (phường Mai Dịch, Hà Nội) cho hay, nếu chỉ để đi từ ga tàu điện đến trường thì rất tiện, nhưng từ ga về nhà chị lại không có điểm trả xe, nên chỉ có thể dùng được một chiều. “Hơn nữa những ngày nắng nóng mà đạp xe, dù chỉ 1, 2km thôi đến trường cũng gây ra nhiều bất tiện, đặc biệt là với phụ nữ. Trong khi đó, cùng quãng đường, tôi thuê xe ôm công nghệ chỉ mất khoảng 20.000 đồng trở xuống; hoặc đi luôn xe máy từ nhà đến trường cho đỡ phức tạp” - chị Phùng Thị Linh nói.

Có thể thấy, cùng với việc thúc đẩy chuyển đổi phương tiện xanh, Hà Nội đang nỗ lực đa dạng loại hình để nâng cao năng lực của hệ thống vận tải công cộng với xe đạp kết nối nhỏ, quãng ngắn. Đó là định hướng đúng đắn, nhưng những hạn chế trong quy mô mạng lưới, loại hình phương tiện lại đang khiến xe đạp kém hấp dẫn người dân, chưa đáp ứng được kỳ vọng thay thế xe cơ giới cá nhân.

Trên thực tế, vùng phục vụ và số lượng xe đạp công cộng tăng trưởng khá chậm chạp, phần lớn người dân sử dụng tàu điện, xe buýt vẫn lựa chọn xe ôm công nghệ, taxi hoặc xe cá nhân để chuyển tiếp giữa các chặng đường đi - đến. Mặt khác, xe đạp cơ thông thường sau 2 năm đưa vào vận hành cũng cho thấy những nhược điểm nhất định, không phù hợp điều kiện thời tiết nắng nóng dẫn đến kém hấp dẫn số đông người dân.

Đa dạng loại hình và nhà cung cấp

Chuyên gia giao thông, thạc sĩ Vũ Hoàng Chung cho rằng, với những đô thị nhiều “mảng đặc” dân cư, xe buýt, tàu điện khó tiếp cận đến, xe đạp công cộng rất phù hợp để trung chuyển người dân đến với vận tải công cộng, kể cả sử dụng đi lại trong cự ly từ 5 - 10km, không cần chuyển tiếp. Điều đó cho thấy tiềm năng phát triển loại hình này tại Hà Nội là rất lớn.

Vấn đề đặt ra hiện nay là phải lựa chọn loại phương tiện hợp lý, mở rộng mạng lưới dịch vụ để đáp ứng tốt nhất nhu cầu của người dân. “Với giá thuê rẻ, xe đạp công cộng sẽ thu hút được người dùng, nhưng trên hết vẫn phải là yếu tố thuận tiện. Người dân thuê xe tại điểm A, nhưng đến điểm B lại không có chỗ gửi trả hoặc ngược lại thì chắc chắn sẽ không chọn xe đạp công cộng” - ông Vũ Hoàng Chung nói.

Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, xe đạp công cộng của Hà Nội đang quá tập trung vào khu vực các ga tàu điện, điểm tham quan trong trung tâm TP, mất đối xứng với các khu dân cư, dẫn đến tình trạng thiếu hụt hạ tầng giữa “điểm đi” và “điểm đến”. Bên cạnh đó, xe đạp điện sẽ phù hợp với TP hơn, nhất là khi mùa nắng nóng kéo dài từ 3 - 6 tháng hàng năm.

Thạc sĩ Trần Tuấn Anh nói: “Thực tế đòi hỏi phải đầu tư mạnh mẽ hơn nữa để mở rộng mạng lưới và nâng cấp phương tiện cho xe đạp công cộng. Nhưng muốn đáp ứng được cả TP hơn 8 triệu dân mà chỉ có một DN thì thật quá sức. Cần có thêm nhiều DN cùng khai thác, vận hành mới đưa dịch vụ xe đạp công cộng tiệm cận kỳ vọng của người dân”. Vị chuyên gia này cho rằng TP cần có thêm các cơ chế chính sách hấp dẫn để kêu gọi thêm các DN đầu tư cho xe điện hai bánh công cộng.

Bên cạnh việc đầu tư, công tác quản lý loại hình xe công cộng hai bánh này cũng cần được triển khai bài bản ngay từ đầu. Thạc sĩ Vũ Hoàng Chung nhận định, hiện các tuyến đường sắt đô thị, xe buýt, kể cả taxi của TP cũng đang hướng đến quản lý, vận hành tập trung trên một hệ thống để bảo đảm liên thông, xây dựng vận tải công cộng đa phương thức, nhằm tối ưu thuận tiện cho người dùng. Xe đạp hay xe đạp điện công cộng cũng vậy, cần được tích hợp vào dữ liệu quản lý chung của hệ thống vận tải công cộng. “Khi có nhiều đơn vị cung cấp dịch vụ xe đạp công cộng, tốt nhất là có thể tích hợp dữ liệu của các đơn vị vào chung một ứng dụng để người dùng lựa chọn, sử dụng và thanh toán dễ dàng” - ông Vũ Hoàng Chung nói.

Tuy nhiên, điều người dân quan tâm nhất hiện nay vẫn là tính thuận tiện và hữu dụng của xe đạp công cộng. Chị Phùng Thị Linh bày tỏ: “Tôi cho rằng chỉ nên duy trì một số ít xe đạp cơ thông thường, chủ yếu phục vụ khách du lịch; tăng thêm thật nhiều xe điện hai bánh để người dân có nhu cầu đi lại hàng ngày sử dụng. Ngoài những vị trí như: ga tàu, điểm dừng xe buýt, cần “phủ sóng” trạm cho thuê xe đạp điện đến càng nhiều khu tập trung đông dân cư càng tốt, nhất là những khu đô thị mới bên ngoài Vành đai 1 và 2 của Hà Nội”.