Tuy nhiên, việc phát triển xe máy điện cần được kiểm soát ngay từ đầu để đạt được 2 mục tiêu: giảm phát thải và giảm phương tiện cá nhân.
Tối ưu năng lực cho xe điện
Theo thống kê của Ủy ban ATGT quốc gia, cả nước hiện có khoảng 77 triệu xe máy truyền thống sử dụng nhiên liệu xăng đăng ký lưu hành. Đây vẫn là loại phương tiện chính phục vụ nhu cầu đi lại hàng ngày của người dân; đồng thời cũng chiếm tỷ trọng lớn trong lượng khí thải ra môi trường của ngành giao thông.
Với những đô thị lớn, tập trung đông dân cư như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh… Mật độ tập trung và lượt vận hành xe máy truyền thống tập trung rất lớn, trở thành một trong những nguồn phát thải chính khí CO2, khiến môi trường không khí ô nhiễm nghiêm trọng.
Vì vậy, việc thay thế xe máy truyền thống bằng xe máy điện được xem như một giải pháp quan trọng nhằm giảm phát thải. Tuy nhiên, hiện xe máy điện vẫn chưa đáp ứng được hoàn toàn nhu cầu đi lại cho người dân, cần được tăng cường hơn nữa năng lực vận hành.
Song song với việc khuyến khích người dân sử dụng xe điện, nên có những chế tài chặt chẽ để kìm chế sự gia tăng xe cá nhân; không nên phát triển ồ ạt khiến người dân quá lạm dụng xe máy điện mà quay lưng với VTHKCC.
Một số nơi trên thế giới đã chứng kiến sự phát triển ồ ạt rồi dư thừa, bỏ phí xe điện, hạ tầng trạm sạc. Đó là lời cảnh tỉnh cho chúng ta. Phát triển xe máy điện cần đáp ứng cả hai mục tiêu: giảm phát thải và giảm thiểu xe cá nhân, nên cần có kịch bản cụ thể cho từng giai đoạn, tránh lãng phí trong tương lai.
Chuyên gia giao thông Vũ Hoàng Chung
Chuyên gia giao thông Nguyễn Mạnh Thắng cho rằng, xe máy điện hiện mới chỉ đáp ứng được nhu cầu cho một bộ phận nhỏ người sử dụng. Muốn phát triển hơn nữa, dần dần thay thế xe máy xăng, nó phải có công suất lớn hơn, trạm sạc phổ biến hơn, nhiều cơ sở sửa chữa nhỏ hơn.
Chính vì vậy, hai vấn đề cần quan tâm nhất lúc này đối với các nhà sản xuất xe máy điện là: phổ biến trạm sạc, cơ sở sửa chữa; tăng cường chất lượng, độ an toàn và công suất xe. Điều này đòi hỏi các nhà sản xuất phải tích cực nghiên cứu, liên tục cập nhật công nghệ mới, giúp xe máy điện thông minh và bền bỉ cả về phương tiện lẫn hạ tầng.
Chỉ khi xe máy điện có được hạ tầng đầy đủ, dễ sử dụng và tính ổn định cao nó mới có thể gánh vác sứ mệnh trở thành phương tiện chính, góp phần quan trọng giảm phát thải tại các đô thị đông dân như Hà Nội.
Bám sát định hướng
Tại báo cáo “Hành trình bứt phá: Chuyển đổi sang xe điện tại Việt Nam”, chuyên gia năng lượng cấp cao Ngân hàng Thế giới Chiara Rogate đã phân tích, để đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào 2050, ngành giao thông cần đặt mục tiêu xe điện chiếm 50% lượng phương tiện cơ giới lưu hành trong nội đô vào năm 2030 và 100% trên toàn quốc trong 25 năm tới. Chuyên gia Chiara Rogate cũng cho rằng, Việt Nam nên tập trung phát triển, sử dụng xe máy điện, vì đây là giải pháp dễ dàng cho việc giảm phát thải.
Tuy nhiên, việc thay thế xe máy truyền thống bằng xe máy điện chỉ là giải pháp hữu hiệu để giảm phát thải, mà chưa phải là hướng đi toàn diện cho giảm thiểu ùn tắc giao thông. Chuyên gia giao thông, Thạc sĩ Lê Trung Hiếu chia sẻ: “Ví dụ như Hà Nội hiện nay có khoảng 10 triệu dân, sử dụng gần 7 triệu xe máy, gây quá tải cho hạ tầng giao thông đô thị. Nếu thay thế cả 7 triệu xe máy bằng xe điện chỉ có thể giảm phát thải, còn ùn tắc giao thông vẫn không giảm. Vì vậy, TP cần tập trung hơn vào các giải pháp giảm thiểu xe cá nhân”.
Một số chuyên gia cũng cảnh báo, quá trình phát triển nóng ô tô và xe máy điện cá nhân sẽ để lại những hệ lụy lâu dài cho giao thông của Hà Nội cũng như các đô thị lớn. Thủ đô hiện đã có tới 8,5 triệu phương tiện cá nhân, cho dù tất cả có là xe điện thì cũng không mang lại hiệu quả đối với việc hạn chế ùn tắc giao thông.
TP Hà Nội vẫn cần dành tất cả nguồn lực để phát triển vận tải hành khách công cộng (VTHKCC) hiện đại với đường sắt đô thị là xương sống, quy hoạch các khu vực đô thị theo mô hình TOD để giảm nhu cầu đi lại, giảm thiểu xe cá nhân.
“Quản lý nhu cầu giao thông, hạn chế xe cá nhân vẫn là định hướng quan trọng nhất cần bám sát để đạt được mục tiêu giảm ùn tắc giao thông cũng như ô nhiễm môi trường” - ông Lê Trung Hiếu nói.
Chuyên gia giao thông, Thạc sĩ Vũ Hoàng Chung cho rằng: “Gọi việc thay thế xe máy xăng bằng xe máy điện là “quả dễ hái” chỉ là một phép ẩn dụ, nhằm làm rõ tác dụng giảm phát thải từ xe cơ giới. Đó không phải “quả dễ hái” với giao thông đô thị. Xu thế tất yếu là phải giảm thiểu phương tiện cá nhân. Vì vậy chỉ nên khuyến khích thay thế xe xăng bằng xe điện trong một giới hạn nhất định”.
Vị chuyên gia này phân tích, ví dụ với những người thường xuyên sử dụng xe máy để làm việc, kiếm sống như: giao hàng, vận chuyển khách… có thể khuyến khích chuyển sang xe máy điện, để giảm phát thải. Còn với những người làm công việc cố định, ít đi lại thì nên khuyến khích sử dụng phương tiện VTHKCC.
Dự kiến cuộc chuyển đổi sang xe máy điện sẽ ở quy mô lớn sau năm 2035. Để thích ứng, Việt Nam cần chuẩn bị hệ thống điện có khả năng đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng và thiết lập mạng lưới sạc nhanh trong thập kỷ tới. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy trợ giá của Chính phủ vào hạ tầng sạc có thể hiệu quả gấp 6 lần so với hỗ trợ giá mua xe điện.
Chuyên gia năng lượng cấp cao của Ngân hàng Thế giới Chiara Rogate
