Tăng trưởng mạnh về lượng và giá trị
Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, 3 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu gạo đạt trên 2,18 triệu tấn, kim ngạch gần 1,43 tỷ USD; tăng 17,6% về lượng, tăng 45,5% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2023.
Về thị trường, Philippines là thị trường xuất khẩu lớn nhất của gạo Việt Nam với kim ngạch đạt trên 1 triệu tấn, tương đương gần 649 triệu USD, chiếm 46,4% trong tổng lượng và chiếm 45,5% trong tổng kim ngạch xuất khẩu gạo của cả nước. Giá xuất khẩu sang thị trường này đạt 641,7 USD/tấn, tăng 27,3% so với cùng kỳ năm 2023.
Xuất khẩu gạo sang Indonesia đứng thứ 2, tăng mạnh gần 200% về lượng, tăng 308,8% kim ngạch và tăng 36,4% với 445.326 tấn, tương đương 285,06 triệu USD; giá xuất khẩu đạt 640 USD/tấn.
Đứng thứ 3 là thị trường Malaysia tăng 28,8% về lượng, tăng 60,6% kim ngạch, đạt 98.917 tấn, tương đương 61,55 triệu USD, giá trung bình 622,3 USD/tấn.
Theo Hiệp hội Lương thực Việt Nam, giá gạo xuất khẩu trong tháng 3/2024 và nửa đầu tháng 4/2024 đã giảm so với giá gạo xuất khẩu trong 2 tháng đầu năm.
Ngày 15/4, giá gạo xuất khẩu 5% tấm hiện ở mức 578 USD/tấn; gạo 25% tấm ở mức 549 USD/tấn; gạo 100% tấm ở mức 480 USD/tấn. Đến thời điểm ngày 24/4, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam có tăng nhẹ khi gạo 5% tấm hiện ở mức 582 USD/tấn; gạo 25% tấm ở mức 557 USD/tấn; gạo 100% tấm ở mức 480 USD/tấn.
Dù đã hạ nhiệt đáng kể so với mức xuất khẩu bình quân kỷ lục trong tháng 2/2024 ở mức 673 USD/tấn, nhưng so với cùng kỳ năm ngoái, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam hiện vẫn đang cao hơn gần 120 USD/tấn.
Lý giải việc giá gạo xuất khẩu giảm, Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho rằng giá gạo Việt Nam hạ nhiệt trong giai đoạn theo đúng quy luật tự nhiên do các nước sản xuất đều bước vào vụ thu hoạch chính, nhu cầu nhập khẩu không còn quá cao như thời gian trước.
Đặc biệt, thời điểm tháng 3, Việt Nam trong đợt thu hoạch vụ Đông Xuân, lượng lúa gạo bổ sung ra thị trường dồi dào, đương nhiên sẽ kéo giá trong nước và xuất khẩu giảm. Bước sang tháng 4, chỉ còn lượng lúa gạo trữ tại các kho nhưng lượng không dồi dào.
Đảm bảo xuất khẩu từ 8 triệu tấn gạo trở lên
Nhận định về thị trường gạo quý II/2024, Phó Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) Đỗ Hà Nam đánh giá, giá gạo thế giới vào gạo xuất khẩu của Việt Nam sẽ vẫn duy trì ở mức cao. Nguồn cung gạo trên thế giới vẫn thu hẹp do điều kiện thời tiết bất lợi, nhiều quốc gia cung ứng lớn buộc phải cấm và hạn chế xuất khẩu. Hiện tượng thời tiết El Nino, yếu tố khiến nhiều khu vực lớn ở châu Á khô hạn trong năm 2023, dự kiến tiếp diễn trong nửa đầu năm 2024.
Trong khi đó, quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới là Ấn Độ vẫn chưa gỡ lệnh cấm xuất khẩu gạo trắng kể từ giữa năm ngoái; Thái Lan, nhà xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới cũng cho biết sẽ cắt giảm lượng gạo xuất khẩu nhằm để đảm bảo an ninh lương thực trong nước.
Mặt khác, các xung đột chính trị tại Trung Đông cũng đang khiến chuỗi cung ứng toàn cầu gặp gián đoạn, với việc chi phí logistics, thời gian vận tải bị đội lên đáng kể.
Phân tích những yếu tố tác động khiến giá gạo xuất khẩu Việt Nam tiếp tục giữ ở mức cao trong năm nay, Cục trưởng Cục trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Như Cường cho rằng, sự thiếu hụt nguồn cung có thể sẽ tiếp tục đẩy giá gạo xuất khẩu tăng cao trong năm 2024.
Giá gạo xuất khẩu của Việt Nam tăng cao, ngoài việc theo xu thế tăng chung còn là do chất lượng gạo Việt đã được khẳng định nhờ thường xuyên nghiên cứu, cho ra đời giống lúa mới ngắn ngày, chất lượng cao.
Về sản xuất lúa trong nước theo thông tin từ Bộ NN&PTNT, năm 2024, ngành nông nghiệp vẫn đặt mục tiêu giữ vững diện tích gieo trồng lúa đạt 7,1 triệu ha, sản lượng lúa trên 43 triệu tấn; đảm bảo xuất khẩu từ 8 triệu tấn gạo trở lên.
Hiện nông dân và DN chế biến, xuất khẩu lúa gạo đang được hỗ trợ đắc lực từ Đề án 1 triệu ha lúa gạo chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh vùng Đồng bằng sông Cửu Long đến năm 2030 mà Chính phủ đã ban hành.
Việt Nam cũng là nước đầu tiên trên thế giới xây dựng và phát triển kế hoạch sản xuất 1 triệu ha lúa chất lượng cao, phát thải thấp, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của Nhân dân.
Từ đầu năm, Chính phủ đã có công điện chỉ đạo các địa phương và bộ, ngành liên quan theo dõi, chủ động phương án ứng phó với nguy cơ hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn và các hiện tượng thời tiết rét đậm, rét hại có thể gây ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất nông nghiệp, trong đó có gieo trồng, chăm sóc và thu hoạch lúa.
Cuối năm 2023, Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam được thành lập với kỳ vọng sẽ tạo thành hệ sinh thái mới để liên kết tất cả các mắt xích trong chuỗi sản xuất, cung ứng và xuất khẩu lúa gạo Việt Nam. Qua đó, giúp người nông dân trồng lúa và DN chế biến, xuất khẩu có cơ hội hợp tác, hỗ trợ cùng phát triển bền vững, cùng định hình một chiến lược lâu dài cho ngành gạo trong tương lai.
Cục trưởng Cục trồng trọt (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Như Cường
